Asetat : Selülozik ham maddelerden rejenere edilerek üretilmiş bir liftir.
Asetat, mükemmel dökümlülüğü ve çekici yumuşak tutumu ile bilinir. Aşınma dayanımı, yaş ve kuru mukavemeti düşük olmasına rağmen tekstilde sıkça kullanılan bir elyaftır. Nem tutumu oldukça düşüktür. Bu sebeple çok çabuk kurur. Asetat düşük sıcaklıkta yumuşadığından dikkatli ütülenmelidir. Pürüzsüz bir yüzeye ve ipeğe yakın bir görüntüye sahiptir.
Kolay kırışmaz, yumuşaktır, çok çabuk kurur. Boncuklaşmaya karşı dayanıklı bir elyaftır. Islakken dayanıklılığı çok fazla düştüğünden kuru temizleme bu elyaf için daha uygundur. Yıkanırken zarar görmemesi için soğuk suda ve hassas elde yıkama yapılmalıdır. Kurutma makinesinde kurutulmamalıdır. Sıcak su ve mekanik hareketler parlak görünümünün kaybolmasına, matlaşmasına sebep olur. Sıkma yapılmamalı ve düşük ısıda ütülenmelidir. Havada varolan gazlar bu elyafın rengini değiştirme ve soldurma etkisi gösterebilirler.
Asetat Elde Edilmesi
Önceden sodyum hidroksit (NaOH) ile işlem görmüş olan odun hamuru, sodyum hipoklorit (NaClO) ile ağartılır ve kurutulur. Kurutulmuş selüloz ham maddesi, asetik asit içinde ıslatılarak şişirilir. Bu işlemde katalizör olarak sülfirik asitle beraber çinko klororür de kullanılır. Şişirilmiş selüloza asetik anhidrit eklenerek asetilasyon işlemi gerçekleştirilir. Bu reaksiyon ekzotermik (dışarıya ısı verebilen) olduğundan karışımın dıştan soğutulması gereklidir. 6-7 saat sonra selüloz tamamen esterleşerek jelatinimsi viskoz hâle dönüşür.
Viskoz sıvı % 50’lik asetik asit çözeltisi ilave edilerek kısmen hidroliz edilir. Hidrolizin derecesi karışımdaki asetat yüzdesi ile belirlenir. Asetat yüzdesi % 45-55 olduğunda primer asetat, sekonder asetat veya 2,5 asetat denilen bileşiğe dönüşmüş olur. Elde edilen sekonder asetat su dolu kaba dökülür ve beyaz toz hâlinde çöktürülür. Süzülür, yıkanır ve kurutulur. Sekonder asetat ağırlığının üç katı asetonda çözündürülür. Çözünme 24 saat sonra tamamlanarak lif çekimine hazır duruma gelinir. Önce çözelti vakumlanır ve süzülür. Kuru çekim yöntemi ile filament haline getirilir. Sekonder asetat ayrıca 230 C’ye kadar ısıtılıp eritilerek yumuşak çekim yöntemi ile de filament halinde çekilebilir. Dayanıklılığını artırmak için germe çekme işlemi uygulanır ve bobine sarılır.
Asetat lifi üretim şeması
Asetat Elyafın Kimyasal Özellikleri
Leke çıkarmada kullanılan asitlerden etkilenmezler. Konsantre kuvvetli asitler ise elyafı parçalar. Sulu bazların etkisi azdır. Kuvvetli bazlardan zarar görürler. Organik çözücülerden etkilenmezler. Tavsiye edilen konsantrasyonlarda ağartıcıların kullanımından zarar görmezler. Küfe karşı dirençlidirler, fakat solmalara neden olabilir. Güvelere ve böceklere karşı dayanıklıdırlar. Asetat güneş ışığında uzun süre kaldığında zayıflar. Islanınca lifte şişme ve çekme olmaz. Çok çabuk kurur. Islakken çekme dayanımı azalır. Asetat, pamuk boyar maddeleri ve özel boyalar ile boyanır..
Asetat Elyafın Fiziksel Özellikleri
Asetat pürüzsüz bir yüzeye sahiptir ve boyuna çizgileri viskoz rayonundan daha seyrektir. Mikroskop altındaki görünümünde loblu bir kesiti vardır. Genelde sınırsız uzunlukta filament hâlindedir. Kullanım yerine göre istenilen uzunlukta ştapel hâlinde kesilebilir. Genelde ince numaralarda 1-5 dtex arasında üretilebilirler. Özel olarak matlaştırılmamış ise şeffaf renktedir. Üretildiklerinde parlak olup kullanım amacına göre matlaştırılabilirler. Parlak, yarı parlak veya mat hâlde olabilir.
Yaş iken mukavemet düşer. Yaş halde mukavemette % 30 düşme olur. Uzama elastikiyeti çok yüksek değildir. % 25-30 arasında bozulmadan uzayabilirler. Rezilyans özelliği orta derecededir, yaylanma özelliği naylondan düşük,pamuktan yüksektir. % 6,5 oranında nem alabilir. Ütüleme sıcaklığı, 160 C’dir, düşük ısılarda ütülenmelidir. Statik elektriklenme derecesi düşüktür. Pilling özelliği yoktur boncuklanmaz. Yoğunluğu 1,31 g/cm³, civarındadır. Pamuk ve polyesterden düşük akrilik ve naylondan yüksek yoğunluk değerine sahiptirler.