Kumaşın oluşabilmesi için çözgü ipliklerinin arasından atkı ipliklerinin atılması gerekir. El dokuma tezgahlarında atkının, çözgülerin arasından atılması, mekikler aracılığı ile gerçekleştirilir. Tezgahın bir tarafından diğer tarafına fırlatılan mekiklerin içinde masura üzerine sarılmış atkı iplikleri bulunmaktadır.
Atkı Sarma İşlemi
Atkı ipliği kâğıt, plastik veya ahşap masuralar üzerine sarılır. İpliklerin masura üzerine sarılması işlemine atkı sarma denir. Bu işlemin yapıldığı makinelere de atkı sarma makineleri denir.
Masura sarımı dokuma hazırlık işlemlerinin en önemlilerinden biridir. Masuranın sarım düzgünlüğü dokumanın randımanını doğrudan etkiler.
Masura üzerine atkı ipliğinin sarımı şu işlem sırasına göre gerçekleştirilir:
- Boş masura atkı sarma makinesi üzerine takılır.
- Atkı ipliğinin ucu bobinden alınarak masuranın dip bölümüne bağlanır.
- Atkı ipliğine elle tutularak kılavuzluk edilir.
- Makine çalıştırılarak sarıma başlanır.
- Sarım esnasında iplik, masura üzerinde en çok 2-3 cm sağa sola hareket ettirilerek atkının hep bir noktaya sarımı önlenmiş olur.
- Sarılan kısım kalınlaştıkça masuranın ucuna doğru sarıma devam edilir.
- En uçta 1 cm civarında bir boşluk kalacak şekilde sarım işlemi tamamlanır.
Resim 4.5: Atkı sarımı tamamlanmış masura
Düzgün bir atkı masurası hazırlamadan iyi bir dokuma yapmak mümkün değildir. Atkı ipliğinin masura üzerine doğru bir şekilde sarılmadığı durumlarda kumaşta atkı yönünde yani enine yönde hatalar ortaya çıkacaktır. Bu hatalara engel olmak ve randımanlı bir dokuma işlemi gerçekleştirebilmek için atkı sarımı esnasında dikkat edilecek başlıca hususlar şunlardır:
- Atkı ipliği masuraya sıkı bir şekilde sarılmalıdır. İpliğin gevşek sarılması kumaş kenarlarının bozuk olmasına yol açacaktır.
- İpliğin masura üzerindeki kalınlığı iyi ayarlanmalıdır. Aşırı sarılmış atkı, mekiğin iç kısmına sürtüneceğinden atkı atımı sırasında iplik kopuşu meydana gelecektir.
- Atkı atımı sırasında ipliğin rahat gelebilmesi için atkının masura üzerine geriden uca doğru sarılmış olması gerekmektedir. Sarım sırasında iplik, bir uca bir geriye doğru hareket ettirilmemeli, geriden başlanarak sarım bölgesi kalınlaştıkça uca doğru sarıma devam edilmelidir.
Masuranın Mekik İçerisine Yerleştirilmesi
Atkı sarım işlemi tamamlandıktan sonra masura mekik içerisine yerleştirilir. Masuranın mekik içerisine doğru bir şekilde yerleştirilmesi gerekir.
Resim 4.6: İçine atkı masurası yerleştirilmiş mekik
Sağlam ve doğru bir şekilde yerleştirilmemiş bir masura dokuma sırasında çeşitli hatalara yol açacaktır.
Hatalı yerleştirilmiş bir masuranın yol açabileceği sorunlar şunlardır:
- Atkı ipliği gereğinden gevşek gelerek kumaş kenarlarında bozulmalara neden olabilir.
- Atkı ipliğinin masura ve mekik arasında sıkışmasından dolayı iplik gereğinden gergin gelerek iplik kopmalarına veya kumaş kenarlarının bozulmasına yol açar.
- Masura mekik içinden çıkarak çözgülere takılır ve çözgü kopuşlarına neden olur.