KISACA AYAKKABI YAPIM AŞAMALARI:
Ayakkabı yapmak için, önce sol ve sağ ayak modelleri, sonra da bunların tahta kalıpları yapılır. Ayakkabı yapımı genellikle sekiz aşamada gerçekleşir. Hayvan derisi, kumaş ya da yapay deriden, ayakkabının sayası ve astarı uygun biçimde kesilir. Sayayı oluşturan parçalar ile astar birbirine dikilir. Ayrıca ayakkabının burnuna sertlik veren parça ile topuğa konulan yumuşak parça da dikilir. Bağcık delikleri bu aşamada açılır ve ayakkabının iç yüzeyine numara ve model kabartmaları yapılır. İç ve dış taban parçaları ile topuklar hazırlanır.
Bunlar genellikle kösele, kauçuk, bunların bileşimi ya da öteki yapay malzemelerden yapılır. Topuklar tahta da olabilir. Parçaların eklenmesiyle oluşan saya, kalıbın üzerine gerilir; iç tabana dikilir ya da çivilerle tutturularak kalıplanır. Saya ve iç taban, kalıcı biçimini alıncaya kadar kalıpta tutulur. Tabanlama aşamasında dış taban sayayla birleştirilir. Bu işlem dikerek, yapıştırarak, çivileyerek ya da bunlardan birkaçı birden uygulanarak yapılabilir.
1953’te geliştirilen bir işlemle kauçuk, Polivinil krolür (PVC) ve Poiüretan tabanlar kalıp-baskı yöntemiyle biçimlendirilir ve ayakkabının üst bölümüne tek bir işlemde yapıştırılır. Topuklama aşamasında topuk ayakkabının tabanıyla birleştirilir ve son biçimini alır.
Bitirme, cilalama, ayakkabıyı kalıptan çıkarma, topuk ve taban yastıklarının yerleştirilmesi işlemlerini içerir. En son biçimini verme sırasında bağcıklar, fiyonklar ve tokalar takılır.
AŞAMA AŞAMA AYAKKABI YAPIMI
Ayakkabı yapımı, el sanatı olarak Avrupa’da gelişmiş ve yerleşmiştir; ama, XIX. yüzyıla kadar, bir fabrika yapımı sözkonusu olmamıştır. Bu yüzyılda bile işin büyük bir bölümü evde çalışanlardır.
Ayakkabı yapımında kullanılan gereçler: Bitmiş bir ayakkabı, saya ve taban’dan oluşur. Ayakkabının alt kesimine”taban”, üstü Örten kesimine de saya Sayayı oluşturan çeşitli parçalar, kesim odasında kesilir.
Günümüzde kesici, parçasını bir presle keser. Sayanın parçaları, ayakkabının biçimine ve modeline göre değişir. Saya PVC’den yapıldığı zaman, parçaları birleştirme yöntemi de değişir; yüksek titreşimli dalgalar, parçaları kenarlarından birbirine birleştirip kaynatır. Sayanın burun ve topuk bölümleriyse. «bombe Bu iki parça eskiden, sıkıştırılmış.liflerden üretilmiş tahtadan yapılırdı, ama günümüzde daha çok kösele (iyi nitelikte) ya da reçine, reçineye batırılmış maddeler ve tela (kötü nitelikte) kullanılmaktadır. Saya birleştilince, kalıplama işlemine geçilir.
Kalıplama
Saya. ayakkabı yapım işinin tamamlanması için bir kalıba geçirilir (monte). Kalıp, eskiden tahtadan yapılan, ama günümüzde daha çok plastikten olan bir ayak biçimi örneğidir. Bu aşamada,sayayı kalıbın üzerinde tutmak için başka bir parça eklenir.
Taban astarı
Taban astarı, saya ile taban arasında bir köprüdür. Gene köseleden yapılmakla birlikte, günümüzde daha çok sıkıştırılmış liften ya da sıkıştırılmış köseleden de yapıldığı olur. Ayakkabı kalıbı ters çevrilerek, taban astan çiviyle tabana yerleştirilir. Sonra sayanın çevresi sıkı sıkı gerilip taban astara tutturulur. Bu iş eskiden elle yapılırdı.
Resim 1.23: Çekiç ile çivilerin yatırılması işlemi
Ayakkabı yapımcısı, sayanın kenarlarını taban astarının üstüne çekip germede danalya (bir tür geniş ağızlı kerpeten) kullanır, sonra da çiviyle çakardı. Şimdi daha çok makinalarla yapılan bu İşlemde, çivi kullanılmakla birlikte, yapıştırıcılara da başvurulmaktadır. 1960 başlarından beri, kalıplama işleminin tamamını yapabilecek bir makina geliştirmeye uğraşılmaktadır. Ancak, ayakkabı fabrikalarının çoğunda hâlâ burun, bel ve topuk kesimleri ayrı ayrı makinalarla kalıplanmaktadır.Taban astarında bulunan ve bel bölümü ile topuk arasında bir kuşak oluşturan parçaya kamaralık denir.
Yapım biçimleri
Ayakkabı Üretimi endüstrileştikten sonra, çeşitli yapım biçimleri geliştirilmiştir. Günümüzde ayakkabı yapımında vardelalama, yapıştırma, kalıplama, enjeksiyon kalıplama gibi yöntemler uygulanır. Bu terimler sayayı tabana birleştirme yöntemini, bazen de tabanın yapıldığı maddeyi belirtir. Vardela ile dikilmiş bir ayakkabının taban köselesi, genellikle sayaya iplik ve çiviyle tutturulmuştur; ama yapıştırılmış da olabilir.
Yapıştırılmış bir ayakkabıda, sayaya yapıştırıcılarla tutturulmuş olan taban, kösele, doğal ya da sentetik kauçuk, PVC, poliüretan ya da başka polimerli maddelerden yapılmış olabilir. Enjeksiyon kalıplamada, PVC ya da poliüretan, kompresyon kalıplama (ya da kükürtle sertleştirme) yöntemiyle yapılmış ayakkabıda ise taban malzemesi olarak kauçuk kullanılır. Yeniden moda olmaya başlayan eski bir yapım yöntemi ise, gererek kalıplamada. Bu yöntemde, sayanın kalıba geçirilmiş kenarı, çepeçevre İpe takılıp gerildikten sonra, taban astarına sıkı sıkıya tutturulur.
Tabanın takılması
Bu işlem de, çeşitli biçimlerde yerine getirilebilir. Kösele şeritle (vardela) tutturulmuş bir ayakkabı yapımı, çok sayıda işlem gerektirir. Bunun tersine, enjeksiyonla kalıplama ya da kompres-yonla kalıplamada, pek az İşleme gerek vardır.
Resim 1.4: Taban astarının kalıba çakılması
Kalıplarken, saya ve taban astan bölümleri, üstlerini örten kalıplara verilir. Sonra bu kalıbın iç boşluğuna taban malzemesi doldurulup sayaya bağlanır. Buradaki makine işlemleri çok fazla olabilir; kimi zaman enjeksiyon noktalan çevresinde 48 işlem yapılması gerekebilir Bu gibi ünitelerden gerçekte çok yüksek üretim elde edilir. Ancak, söz konusu fabrikaların işletme giderleri de çok yüksek olduğundan, daha çok, pek sık model değişikliği yapılmayan ayakkabı türlerinde kullanılır.