Kumaş Kontrol İşleminin Gerekliliği
Terbiye dairesine gelen ham kumaşların ön terbiye dairesine girmeden önce bir ham kontrolden geçirilmesinde fayda vardır. Ham kontrol işleminde kumaş, dikkatli bir şekilde gözden geçirilerek hatalar düzeltilir. Kumaştaki hatalar önceden belirlenmezse terbiyeci, bu hataların kötü sonuçlarına katlanmak zorunda kalır. Terbiye dairesine gelen ham kumaşlar, müşteri isteklerine bağlı olarak aşağıdaki işlem aşamalarını izler.
İş Emri Kartının İçeriği ve Hazırlanması
Planlama bölümü, işletmedeki üretim sorumlularıyla birlikte çalışarak müşteri isteklerine göre bir iş emri kartı hazırlar. Ham mamul, ham kontrol işleminden geçirildikten sonra partileme işlemi yapılır. Partilenmiş mamul, iş emri kartındaki bilgiler doğrultusunda ilgili bölümlere yönlendirilir. Kumaşın işlem göreceği her bölüm sorumlusuna iş emri kartından birer nüsha verilir. İş emri kartında aşağıdaki bilgilerin bulunması şarttır.
- Müşteri talimatına göre oluşturulan her partiye numara verilir. Bu numara ile işletme içinde kumaşın takibi yapılır.
- Kumaş top sayısı, cinsi, ağırlığı, eni ve uzunluğu iş emri kartına işlenir.
- Renk numarası ve rengin adı yazılır.
- Termin verilerinin bulunması gerekir. Burada kumaşın işlem göreceği ve müşteriye teslim edilmesi gereken tarihler yer alır.
- Kumaşa uygulanacak işlemler ve basamakları yer alır.
Müşteri siparişine göre ham kontrol dairesine gönderilecek iş emri kartına bilgiler aşağıdaki gibi doldurulur.
Tablo 1.2: İş emri kartı
Damgalama İşleminin Yapılması
İş emri kartında yer alan bazı bilgiler, kumaşın üzerinde de bulunmalıdır. Bunun için damgalama işlemi yapılır. Terbiye dairesine değişik firmalardan gelen çeşitli cins kumaşları birbirine karıştırmamak için damgalama işlemi yapılır. Damgalama işlemi dokumadan gelen kumaşların her iki ucuna kenardan 5 cm mesafe olmak şartı ile yapılır.
Daha yakın mesafede damgalanması hâlinde iki topu dikerken damganın dikiş altında kalıp okunmaması durumu ortaya çıkabilir.
Resim 1.1: Barkot ile damgalama
Daha fazla mesafede damgalama yapılırsa damgalı yer kesilirken fazla parça kaybı ortaya çıkar. Damgalama işleminde top numarası, kumaşın ağırlığı, eni, parti numarası ve müşteri ismi gibi bilgiler kumaş üzerine aktarılır. Damgalama işlemi genel olarak iki şekilde yapılabilir.
- Anilin boyası gibi yaş terbiye işlemlerine dayanıklı boyalarla damgalama işlemi yapılır. Bu yöntem oldukça ucuz ve eski bir yöntemdir.
- Teknolojinin gelişmesi ile birlikte damgalamada barkot sistemi birçok işletmede yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Bu sistemin diğer damgalama yöntemlerine göre kumaş üzerinde az yer kaplaması ve kumaşa aktarılmasının kolay olması gibi avantajları vardır.
Ham Kontrol (Cımbız) İşlemi
Dokuma makinesinden alınan kumaşlara ham kumaş denir. Ham kumaş üzerindeki hataları tespit etmek için ham kontrol işlemi yapılır. Bu işlem, ham kontrol makinesinde yapılır. Bu işlemde ham kumaş üzerinde iplikten, dokumadan ve işletme ortamından kaynaklanan hatalar tespit edilir. Bazı hatalar ham kontrol işleminde giderildiği gibi terbiye işlemleri sırasında da giderilebilir (Örneğin; yağ lekesi, pas lekesi vb.).
Resim 1.2: Ham kontrol esnasında hataların işaretlenmesi
Bunun yanında ham kumaşta bulunabilecek yabancı lifler, ancak renklendirme işlemlerinden sonra ortaya çıkar. Ham kontrol işleminde cımbızlama ile giderilemeyen hatalar, tebeşir yardımı ile işaretlenerek iş emri kartına yazılır.
Ham kumaştaki bazı hataların elle temizlenmesi için cımbızlama işlemi yapılır. Ham kontrol masasında kumaş üzerinde iplik ve dokuma esnasında oluşan hataların önemli bir kısmı cımbız ve el makası yardımı ile giderilir. Cımbız işleminde parmakları ustalıkla, çabuk ve doğru kullanmak önemlidir. Cımbız işleminde balık, nope, düğüm ve lif uçuntuları gibi hatalar giderilebilir.
Resim 1.3: Cımbız ve el makası
Ham Kontrol Makinesinin Bölümleri
Kumaştaki hataların belirlendiği ve kalite kontrol işlemlerinin yapıldığı makinedir. Ham kontrol makinesi şu kısımlardan oluşur:
- Kumaşın geçirildiği 60º eğimli olan ışıklandırılmış bir yüzeydir. Buradaki ışık, alt ışık olarak isimlendirilir. Alt ışık, kumaşın altında bulunduğu için kumaştaki dokumadan kaynaklı desen hatası gibi hassas hataların tespitinde kullanılır.
Resim 1.5: Alt ışıkta kumaşın görünümü
- Üst ışık, kumaş ham kontrol makinesinden geçirilirken sürekli açık tutulur.
- Kumaş uzunluğunun ölçüldüğü bir düzenek bulunur. Burada kumaşın uzunluğu belirlenir ve iş emri kartına yazılır.
Resim 1.6: Üst ışıkta kumaşın görünümü
- Hataların rapor edildiği bilgisayar düzeneği vardır. Ham kumaşta tespit edilenØ hatalar, iş emri kartının yanında ham kumaş kontrol raporuna yazılır. Bu raporlar arşivde saklanır.
Kumaşın Ham Kontrol Makinesine Yerleştirilmesi
Kumaş kontrol işleminde, kontrol elamanının kumaştaki hataları düzgün bir şekilde tespit edebilmesi için kumaşın makineye yerleştirilmesi önem taşımaktadır. Bunun için kumaş makinenin arka tarafına konulur ve kumaşın makineden geçiş yönü yukarıdan aşağı olacak şekilde ayarlanır. Kumaşın makineye bu şekilde yerleştirilmesi, kontrol elamanın görüş alanını artıracaktır. Kumaş kontrolünde el ve gözlerin hareketi eş güdümlü olmalıdır.