POLİÜRETAN KULLANIM ALANLARI

Poliüretanlar  modern yaşamın hemen hemen  her yerinde bulunur. Oturduğumuz sandalyeler, uyuduğumuz yataklar, yaşadığımız evler, sürdüğümüz arabalar ve diğer kullandığımız sayısız ögeler poliüretan içerir.

Poliüretanlar diğer plastikler gibi, diizosiyanatların poliol varlığında reaksiyonlarıyla üretilen polimerlerdir. İstenilen son ürüne göre kimyasal formüller, farklı tipte katalizörleri, şişirici ajanlar ya da muhtemel ateş söndürücüleri içerebilir.

Poliüretanlar kullanılacağı alana göre özel formüller geliştirilerek üretilir. İstenilen ürünün özelliklerine bağlı olarak farklı bileşenler bir araya getirilir. Kullanıldıkları alanlar;

Yalıtım

Binalar şuanda kullandıkları enerjinin büyük kısmını boşa harcamaktadır. Bu enerjiyle evlerimiz yerine yer yüzünü ısıtmaya çalışıyoruz. Bu paranın boşa harcanması ve enerji konusunda dışa bağımlılığımızın artmasına sebeptir. Örneğin, Avrupa’da yaklaşık 160 milyon binanın ısı yalıtımı kullanılması, enerji tüketimini %40, CO2 emisyonunu %36 düşürmüştür. Binaların karbon salınımını düşürmek için yalıtım bu nedenle çok önemlidir.

Binalarda poliüretanın en önemli uygulaması yalıtım sistemidir. Poliüretanın küresel ısınmaya yol açan karbon emisyonlarını azaltmasında; kolay  uygulanabilir, uzun ömürlü ve güvenli bir yol olarak  kabul edilir. Poliüretan soğuk havalarda önemli ölçüde ev ve ofislerde ısı kaybını azaltır. Yaz aylarında binaları serin tutmak için önemli bir rol oynar bu da klimalara daha az ihtiyaç olduğu anlamına gelmektedir.

Genel olarak kullanım alanları;

• Dış cephe duvarları ve kaplamaları
• Çatılar ve çatı kaplamaları
• Isıtma sistemi içinde görev alan boruların çevreleri
• Kazanlar etrafında
• Zemin

Avrupa’da fosil enerji kaynaklarında ortaya çıkan CO2 emisyonunun %40 tan fazlası, binaların ısıtılması ve soğutulmasından kaynaklanmaktadır. Sert köpüğe dayalı poliüretan teknolojisinin yalıtımda uygulanmasıyla, Avrupa genelinde ortalama CO2 emisyonu %10 oranında düşürmüş, bu sayede Kyoto sözleşmesinin iki maddesini karşılamıştır.

Binalarda poliüretan kullanımının bir çok avantajları vardır;

• Poliüretan yüksek dayanımı sayesinde, binaların yıpranmaya karşı direncini ve bakım için süresini arttırır.
• Poliüretandan yapılmış sert yalıtım paneller hafif ama güçlü, neme karşı dayanıklı ve kolay uygulanabilirdir.
• Yalıtım panelleri ve köpük kökenli diğer yalıtım ürünleri, uzun süre özelliklerini koruduğu için yüksek enerji tasarrufu sağlarlar.
• Poliüretan köpükler diğer yalıtım ürünleriyle karşılaştırıldığında, daha az yer kaplaması, kolay uygulanabilir olması nedeni ile mimarlar ve tasarımcılara kolaylık sağlamaktadır.
• Sert poliüretan sprey köpük, eski binalarda oluşan çatlak ve aşınmalara karşı çok hızlı bir şekilde kolayca uygulanabilir.
• Poliüretanların sahip olduğu özellikleri sayesinde yüksek enerji tasarrufu sağlar.  Çok düşük miktarda karbon salınımı yaptığından diğer yalıtım kaynaklarına göre çok iyidir. Karbon salınımının azaltır.

Buzdolabı ve derin dondurucular

Sert poliüretan izolasyon köpükleri, buz dolabı ve derin dondurucuları sürekli soğuk tutmak için gereken enerjiyi azaltır ve eko-tasarıma katkı sağlar.

Rijit poliüretan köpük buzdolabı ve derin dondurucular için dünya çapında en çok kullanılan yalıtım malzemesidir. Poliüretanların izolasyon verimleri çok yüksektir. Bu gıdaların işlenmesi sırasındaki düşük sıcaklıkta proseslenmesi, depolanması ve dağıtımı için önemlidir. Poliüretan izolasyonlu soğutma olmadan, dünyada insan yaşamını etkileyen gıda ürünlerinin yaklaşık yüzde % 50’si çürüme sonucu yok olur.

Poliüretanlar, soğutma aletleri yalıtımı için idealdir ve büyük avantajlar sağlar;

• Mükemmel izolasyon
• Plastik ve metal aksamlara mükemmel yapışma
• Uygun maliyetli ürün çözümü, birden fazla işlemi tek başına yerine getirme (yapışma , sertleştirme vb)
• Kapalı hacimlerde etkili olduğundan, maksimum sürede saklanma
• Düşük hacimde aynı görevi yaptığından iç hacimden çok yer almaması
• Güvenli
• Sağlam ve güçlü
• Çok hafif olduğundan taşınma maliyetlerini azaltması
• Ekonomik olduğundan, buzdolabı ve derin dondurucuların maliyetini kısıtlaması

Bu avantajları daha düşük enerji sarfiyatlı soğutucuların üretilmesi anlamına gelir. Enerji  tasarrufu sağlaması nedeni ile tüketiciye faturalarının azalmasına yardım eder. Avrupa birliğinde  enerji verimliliği girişimleri 1990’dan bu yana önemli ölçüde enerji verimliliğine neden olmuştur.

Poliüretan sert köpükler uzun ömürlüdür. Buz dolabının enerji tüketimini %30 azaltır, buda büyük bir enerji tasarrufu sağlar. Bugün kullanılan poliüretan köpüklü A++ buzdolapları 15 yıl öncesine göre %60 enerji tasarrufu sağlamaktadır.

Mobilya ve yatak

Modern evler ve ofisler poliüretan kullanımıyla birlikte çok daha rahat  ve ferah olmaktadır. Esnek poliüretan köpükler deformasyonu düşük olmasıyla birlikte, daha yumuşak ve daha sağlamdır. Kullanılacağı alana göre üreticisi tarafından gerekli yoğunlukta üretilir. Poliüretanlarla tasarımcıların hayal ettikleri her ürün elde edilebilir.

Poliüretan köpükler vücut hatlarıyla uyumlu olarak destek sağlar. Kişinin vücut şekline uyum sağlayan, dinlendirici bir yatak üretilmesi için poliüretan yataklar üretilmektedir. Uzun süre yatmak zorunda kalan kişilerde oluşan yaraları engeller. Bu özelliğiyle hastanelerde kullanılabilir.

Ayakkabı

Ayakkabılar rahat, uzun ömürlü ve amacına uygun olarak düşük maliyetli olarak üretilebilmektedir. Poliüretanlar tasarımcıların hedeflerini karşılayabilir.

Poliüretan Taban: Plastiğin süngerleştirilmesi sonucu elde edilen tabandır. Yumuşak bir basımının olması ve hafif olduğu için terleme süresini uzatması önemli bir özelliğidir. Ancak koku oluşmasını önleyemez.

Ayakkabı tabanları için üstün mekanik özelliklere sahip hafif  aşınmaya dayanıklı ve rengarenk modeller üretilebilmesi için idealdir. Poliüretan tabanlar sızdırmaz ve pratiktirler. Hiçbir şekilde tasarımcıların hayal güçlerini engellemezler.

Ayakkabı sektöründe, poliüretan ayakkabı türlerinin geniş bir uygulama alanı bulunmaktadır. Daha çok ayakkabı , terlik ve bot için anılmasına karşın, aynı zamanda iş güvenliği ve moda ayakkabı tabanı olarak kullanılır.

Otomotiv

Poliüretanlar yaygın olarak konfor koruma ve enerji tasarrufu açısından gerçek avantajlar sunduğu için araç üretiminde kullanılmaktadır.

Poliüretan köpükler sürüş ile ilgili yorgunluk ve stresi azaltmak için  koltuklar,  kol dayanımlarında ve koltuk başlıklarında kullanılır.

Hafif ve dayanıklı olmaları sadece konfor sağlasa da, aynı zamanda yalıtım özellikleriyle de motorun ısı ve gürültüsüne karsı koruma sağlamak içinde araba parçalarında kullanılmak için idealdir.

Poliüretanların araba ekipmanlarında daha fazla kullanılması, hafif olduğu için araçların toplam ağırlıklarının azaltılmasıyla  kullanımı da daha fazla yakıt verimliliği ve daha iyi sürüş performansı sağlar.

Kaplamalar ve yapıştırıcılar

Bir çok modern kaplama yöntemi ile, araçlar, kablolar, zemin ve duvarlar yada köprü ve yollar için güvenli ve etkili daha uzun süre dayanımlı malzemeler üretilmesini sağlar. Bu ürünlerin çevre kirliliğine etkisini de azaltır.

Poliüretanlar dayanıklılıklarıyla birlikte yüksek korozyon ve hava direnci sağladıklarından kaplamalarda tercih edilmesini sağlar.

Poliüretanların çok yönlü özellikleriyle güvenli bir şekilde ahşap, kauçuk, karton veya cam gibi farklı malzemeleri birbirlerine bağlayarak yapıştırabilirler.

İnşaat projelerinde özellikle poliüretan yapıştırıcılardan yararlanılabilir.  Ambalaj ve dış mobilya üreticileri, esneklik ve sağlamlık özellikleriyle poliüretan yapıştırıcılar için bir çok alana uygulayabilir.

Poliüretanlar atık malzemelerin geri dönüşümlü malzemeler üretiminde yararlıdır. Örneğin kullanılan kullanımını tamamlamış araç  lastiklerinde, formülasyonlar geliştirilerek çocuk oyun alanları yapımı, atık polimer yapılarının stadyumlarda koşu alanı yapılabilir.

Poliüretanların yapıştırıcı özellikleriyle farklı bileşenleri bir araya getirilmesi, dekoratif ürünler oluşması için büyük bir fırsat açmıştır. Dolaplar, çalışma masaları ve mutfak döşemeleri için yüksek kaliteli malzemeler üretilmesini  sağlar. Benzer  şekilde, poliüretanlar halı altlıkları üretmekte, ve köpük kırıntılarını parçalarının birleştirilmesinde kullanılabilirler. Bu geri dönüşümler Dünyanın doğal kaynaklarının korunmasına yardımcı olur.  Çelik döküm sanayinde kalıp yapmak için bağlayıcı termal  bileşen olarak dizosiyanatlar kullanılırlar.

Poliüretanlar, yüksek performanslı kompozit ahşap üretiminde yapıştırıcı olarak genç ağaçların yapıştırılmasında kullanılmaktadır. Kompozit ürünler, orman ürünlerine alternatiftir. Kompozit ahşap ürünleri, genç ağaçlarla yapıştırılarak yapıldığından olgun ağaçların korunmasını sağlar. Olgun ağaçlar  daha fazla karbondioksit emilimi daha fazla olduğundan çevreye yararlıdırlar. Olgun ağaçların korunması çevre için önemlidir.

Diğer Kullanım Alanları

Poliüretan elastomerler çok geniş uygulama alanına sahiptir, bir çok mühendislik alanında, dayanıklılık, aşınma, kimyasal ve organik çözücülere (yag vb.) karşı direnç gerektiren sektörlere yönelik ürünleri geliştirilmektedir. Uygulama alanları, maden ocaklarında mineral taşınmasında kullanılan silindirler ve kayışlarda, patenler, hastane arabaları için üretilen tekerleklerde, baskı silindirlerinde, hortumlarda ve otomotiv sektörü için kaput altı parçalarda kullanılmaktadır.

Mastikler, çatlak ve boşluklar nedeniyle kaçan sıvı ve ısı kaybını önlemede veya  sıvı sızmalarını ve bu sızıntılardan oluşan ısı kayıplarını önlemede kullanılırlar. Poliüretanlar zor iklim koşullarında pencerelerden oluşan sızıntıları engellemede pencerelerde kullanılırlar. Mastikler ısı kayıplarını engellemeleriyle enerji faturalarını azaltmaya yardımcı olurlar. Diger mastik uygulamaları, inşaat sektöründe genleşme engelleyici olarak, otomobil sektöründe de contalarda kullanılmalarıdır. Mastikler bununla birlikte bir çok elektronik cihazda nem koruyucu ve darbe giderici olarak kullanılır.