Dispersiyon Ne Demektir?

Bir maddenin, bir başka madde içinde küçük parçacıklar halinde ve homojen olarak yayılması ve ya Dispersiyon işlemi sonucunda elde edilen homojen ve kararlı karışıma dispersiyon denir

Baskıda Kullanılan Dispers Boyar maddeler

Dispers boyar maddeler piyasada sıvı ya da toz formda bulunabilir. Toz formların içinde az miktar dispersleme maddesi ve ıslatma maddesi bulunabilir. Sıvı formları ise hazır disperiyon hâldedir. Baskı için daha uygun olanı toz formdadır.

Dispers Boyar Maddelerin Özellikleri

Dispers boyar maddeler, hidrofobik liflere substantivitesi olan suda az çözünür özellikteki boyar maddelerdir ve genellikle sulu dispersiyonlarda uygulanmaktadır. Ayrıca dispers boyar madde buharları da hidrofobik lifler tarafından güçlü bir şekilde absorblanmaktadır. Bu durum dispers boyar madde ile baskının temelini oluşturmaktadır.

Saf hâlde dispers boyar maddeler suda çözünmez ve sulu karışımlarında dispersiyon hâlde bulunur. Ancak yüksek sıcaklıklara çıkıldığında çözünme eğilimde olur.

Dispers boyar maddeler piyasada sıvı ya da toz formda bulunabilir. Toz formların içinde az miktar dispersleme maddesi ve ıslatma maddesi bulunabilir. Sıvı formları ise hazır disperiyon hâldedir. Baskı için daha uygun olanı toz formdadır.

Dispers Boyar Maddelerin Haslıkları

Dispers boyar maddelerin haslıkları yüksektir. Yıkamaya dayanıklı boyamalar elde edilir. Sürtme ve ışık haslıkları da oldukça iyidir ancak süblime olabilen boyar maddeler olduklarından ısıl haslıkları hususunda problemlidir.

Dispers Boyar Maddelerin Kullanım Yerleri

Öncelikli olarak poliester lifinin boyanmasında kullanılır. Bunun yanında akrilik, polipropilen ve selüloz asetatında renklendirilmesinde kullanılabilir.

Dispers Boyar Maddelerle Baskı

Dispers boyar maddelerle baskı direkt, renkli rezerv ve aşındırma baskı ve transfer baskı olarak uygulanır. Renkli rezerv ve aşındırma baskıda reaktif boyar madde ile boyanmış ya da boyanacak kumaşın renkli aşındırmasında aşındırma patına veya renkli rezervde rezerv patına konur.

Dispers boyar maddelerle yapılan direkt baskı işleminde kullanılan kimyasallar şunlardır:  

• Kıvamlaştırıcı
• Baskı yağları
• Asit
• Islatıcı
• Dispergatör

Kıvamlaştırıcı olarak alginat veya sentetik kıvamlaştırıcılar kullanılır. Dispers boyar maddeler için doğal kıvamlaştırıcılardan çok sentetik kıvamlaştırıcılar tercih edilir.

Yağlayıcı olarak çeşitli baskı yağları kullanılır. Bu yağlar baskı patının kolay ve düzgün yayılmasını sağlar. Asit olarak asetik asit kullanılır.

Asit dispers boyar maddenin fiksajı için gerekli ortamı sağlar. Fakat ortamın çok asitli olması gerekmez. Zayıf asidik ortam fiksaj için yeterlidir. pH 4-5 civarında olmalıdır.

Baskı patının kumaş yüzeyinde düzgün ve bütün oluşmasını kolaylaştırmak için dispers boyar maddenin poliestere baskısında bir miktar ıslatıcıya ihtiyaç duyulur.

Dispers boyar madde suda çözünmeyen bir boyar maddedir ve pat içerisinde partikülerinin homojen dağılabilmesi için bir dispergatöre ihtiyaç vardır. Dispergatör pat içerisinde partiküllerin homojen dağılmasını sağlar.

Dispers boyar maddelerle direkt baskı tek adımda gerçekleşir. Gerekli olan kimyasalların tümü ile bir pat hazırlanır ve bu pat direkt olarak kumaşa uygulanır. Baskı işleminden sonra sıcak fikse için mamul direkt bir kurutucuya alınır. Kademeli olarak önce kurutma ardından yüksek ve kuru ısı altında fiksaj uygulanır.

Bir dispers boyar madde için direkt baskı işlem basamakları aşağıdaki gibidir:

Dispers boyar madde ile poliestere uygulanan bir diğer baskı yöntemi de transfer baskı yöntemidir. Bu yöntemde boyar madde ilk önce özel transfer baskısında kullanılan kâğıtlara baskı yapılır.

Desen önceden bir bilgisayar ortamında hazırlanarak kâğıt üzerine yazan yazıcılarla kâğıda aktarılır. Üzerine desen çizilmiş bu özel kâğıtlar daha sonra poliestere sıcak pres ile preslenir. Kâğıt üzerindeki dispers boyar madde ile hazırlanmış desen kuru sıcak pres ile poliestere transfer olur. Bu işlem ancak dispers boyar maddenin poliestre baskısında kullanılabilir. Çünkü diğer elyaf türlerinde dispers boyar maddenin kuru ısı altında transfer olması çok güçtür. Bu baskı türünün birtakım avantajları ve dezavantajları vardır.

Dispers Baskı Avantajları

• Kolay uygulanır.
• Kalifiye işçi gerektirmez.
• Modaya uyum daha kolaydır.
• Baskı için gerek duyulan yer azdır.

Dispers Baskı Dezavantajları

• Maliyeti yüksektir.
• Sadece dispers boyar madde ile poliestere uygulanabilir.·

Dispers Baskının Fiksajı

Baskı işleminden sonra mamul hemen kurutma ve fikseye gider.

Fiksaj işlemi yüksek sıcaklıkta ve kuru ısı atında olmalıdır. Dispers boyar madde kuru ısı altında elyafa nüfuz eder. Bu sıcaklık 180-200 °C civarında olmalıdır. Bu sıcaklıkta dispers boyar madde buharlaşarak elyafın amaorf bölgelerine nüfus eder. Bu sıcaklıkta da sentetik elyafın amorf bölgeleri boyar maddenin girebileceği kadar büyük kanallar oluşturur. İşlem bittikten sonra soğuyan elyafın amorf bölgeleri kapanır ve boyar madde içeride hapsolur. Eğer ortam nemli olursa bu sıcaklıkta boyar madde su içerisinde çözünür ve ilgisi hidrofob elyafa geçmekten yana değil sulu çözelti içerisinde kalmaktan yana olur. Bu da fikseyi olumsuz etkileyen bir durumdur.

Baskı Sonrası Ard İşlemler

Baskı işlemlerinden sonra ard işlem olarak mutlaka bir yıkama işlemi olmalıdır. Yıkama işleminin amacı kumaş üzerinde fikse olmamış fazla boyar maddenin uzaklaştırılmasıdır. Bu sırada bir miktar daha boyar madde kumaş ile bağ yapar. Bu işlem hem yıkama hem de sürtme haslıklarını iyileştirir. Dispers boyar madde için bu yıkama işlemi redüktüf yıkama olarak adlandırılır. Kumaş yıkama işlemi bazik ortamda yıkama maddeleri veya sabunla yapılır. Bu işlem için çok kamaralı kontinü yıkama makineleri kullanılır.

Işık Kabininde Renk Kontrolü

Dispers boyar maddenin ışık kabininde kontrolü D65 gün ışığı lambası altında yapılır. Gün ışığı lambası güneş ışığına benzetilerek yapılan yapay ışık kaynağıdır. Bu ışıklar altında yapılan tüm değerlendirmeler subjektif olarak yapılır. Sayısal bir sonuç elde edilemez. Sayısal bir değerlendirme isteniyorsa reflektans spekrofotometresi kullanılmalıdır. Fakat en hassas gözlemcinin insan gözü olduğu da unutulmamalıdır. Müşterinin talebine göre de TL84 lambası (mağaza lambası) altında da ölçüm yapılabilir.