Amaç, Her çeşit ve türdeki tekstil malzemelerinin renklerinin, bir kabin içindeki ksenon ark lambası ile oluşturulan hava şartlarına maruz bırakılmak suretiyle malzemenin ıslatıldığında ışığa karşı duyarlı olup olmadığının tayinini kapsar. Bu testte TS 4460 EN ISO 105-B04 standardı esas alınır.
Numune ve Refakat Bezini Hazırlama ve Dikme
Test numunesi kumaşından tutucu aparat boyutlarında (45×130 mm) iki adet test numunesi kesilir. Test numuneleri opak kartona zımbalanır veya yapıştırıcı ile tutturulur. Opak kartona tutturulan test numuneleri tutucu aparatına takılmasının ardından maskesi takılır. Işığa maruz bırakılacak yer açık bırakılır.
Mavi yün referanslarının (1’den 8’e kadar) her biri zarflarından çıkarılarak 10×25 mm ölçülerinde işaretlenip kesilir. 25×130 mm boyutlarında hazırlanan opak kartona 1,2,3… 8 numune zımbalanarak veya yapıştırıcı ile tutturulur. Bu şekilde hazırlanan mavi yün referansların 1/3’lük kısımları kapatılır ve referansların ıslanmasını önleyen cam silindir içerisine tutucu ile birlikte yerleştirilir.
Testin Uygulanışı
Ultraviyole ışınların azaltılması için ksenon ark lambası ile numune ve mavi yün referansları arasına bir cam filtre (UV) yerleştirilmiştir. İnfrared ışıma şiddetini azaltmak için ışık kaynağı ile numune ve mavi yün referansları arasında ısı filtreleri mevcuttur ( 6 IR ve 1 UV filtresi). Cihazın programında bu filtreler tanımlanır. Teste başlamadan önce cihazın alt kısmında bulunan tank, saf su (deiyonize su) ile doldurulur. Hazırlanan mavi yün referansları ile test numuneleri tutucularıyla birlikte cihaza yerleştirilir. İkisi birlikte aynı ksenon ark lambası ile hava şartlarına maruz bırakılır. Test numuneleri aşağıdaki tekrarlanabilir deney şartlarına maruz bırakılır. Standart program şöyledir:
- Su püskürtme süresi:1 dakika (yağmurlama)
- Kurutma süresi :29 dakika (ışığa maruz bırakma)
Mavi yün referanslar püskürtülen sudan bir cam silindir ile korunur ve deney numunelerini ışıklandırmakta kullanılan aynı ksenon ark lambası ile ışığa maruz bırakılır. Cam silindirin üstü ve altı iyi bir hava dolaşımına imkân verecek şekilde açık olmalıdır. İki farklı metotta numuneler test edilir.
Açık Havada Uygulanan Metot
Bu metot test numunelerinin muayene edilerek hava şartlarına maruz bırakılma periyodunun kontrol edilmesini kapsar.
Ksenon Ark Lambası Metodu
Bu metot, çok sayıda test parçasının bir arada teste tabi tutulması gerektiği zaman kullanılmaktadır. Bu metodun temel özelliği mavi yün referansların muayene edilerek, havaya maruz bırakma süresinin kontrol edilmesidir. 6 no’lu referansın havaya maruz bırakılmamış ve bırakılmış kısımları arasındaki kontrast, gri skalaya göre “4”e eşit olana kadar, test numuneleri ve mavi yün referanslar hava şartlarına maruz bırakılır.
Her bir test parçası çiftinden birer tane numune alınır. Bu numuneler ve mavi yün referansın ikinci 1/3’lük kısmı ilave opak bir karton ile kapatılır. Teste maruz bırakma işlemi 7 no’lu referansın havaya tamamen maruz bırakılmış ve maruz bırakılmamış kısımları arasındaki kontrast, gri skalaya göre “4”e eşit oluncaya kadar devam eder. Daha sonra kalan test parçaları ve referanslar alınır. Havaya maruz bırakılmış test numuneleri ile teste tabi tutulmamış orijinal kumaştan örnekler değerlendirme yapmak üzere hazırlanır.
Test numuneleri değerlendirme yapmak için ışık kabinine yerleştirilmeden önce 60 ºC’yi aşmayacak bir sıcaklık ve havada kurutulur.
Test Sonrası Değerlendirme
Teste tabi tutulan test numuneleri en az 15×30 mm ebatlarında kesilir. Test numuneleri kendileriyle aynı şekil ve boyutta kesilmiş olan orijinal kumaştan alınmış bir parçayla yan yana gelecek şekilde renk karşılaştırma kabinine yerleştirilir.
Mavi Yün Skala
Aynı süreyle hava şartlarına maruz bırakılan mavi yün referanslarda oluşan kontrastlar kullanılarak, havaya maruz bırakılmış test numuneleri ile orijinal kumaş arasındaki kontrastın büyüklüğü değerlendirilir. Test numunesindeki kontrasta en yakın kontrastı gösteren referansın numarası, renk haslığı değerini verir. 1-8 arası değerlendirme yapılır. “1” en küçük, “8” en yüksek değeri verir
Eğer kontrast, iki mavi yün referansının yaklaşık olarak ortalarında ise uygun bir yarı haslık değeri verilir. Renk değişimi gri skalaya göre 4-5 ‘ten büyükse, tekstil malzemesinin ıslak halde ışığa duyarlı olduğu kabul edilir. Renk değişimi gri skalaya göre 4-5 veya 5 ise tekstil malzemesinin ıslak halde ışığa duyarlı olmadığı kabul edilir. Renk değişimi terimi sadece solmayı değil aynı zamanda renk, renk derinliği ve renk tonundaki değişikliği veya renk karakteristiklerinin herhangi bir değişikliğini de ifade etmektedir.
Gri skala
Renk farklılığı, renkte ya da rengin açıklığı/koyuluğunda oluşan bir değişiklik ise bu durumda, sayısal renk haslığı değerine aşağıdaki kısaltmalar ilave edilerek belirtilir: Bl: Daha mavi Y : Daha sarı G : Daha yeşil R : Daha kırmızı D : Daha mat Br: Daha parlak Renkteki değişikliğin yanı sıra renk derinliğinde oluşan bir değişiklik de söz konusu ise bu durum aşağıdaki kısaltmalar ile gösterilebilir: W :Daha zayıf Str:Daha kuvvetli