DIŞTAN EKSANTRİKLİ AĞIZLIK AÇMA SİSTEMLERİ

Dıştan Eksantrikli Ağızlık Açma Sistemlerinin Elemanları ve Çalışma Şekli

Bu tip dokuma makinelerinde eksantrikler dokuma makinesi iskeletinin yan duvarları dışına yerleştirilmiştir. İçten eksantrikli ağızlık açma sistemlerine göre daha fazla yer kaplamaktadır. Dıştan eksantrikli dokuma makineleri daha fazla yer kaplamalarına rağmen daha fazla çerçeve ve atkı rapor boyuna olanak tanıdığı, eksantrik değişimi ve bakımı kolay olduğu için daha çok tercih edilmektedir.

Çerçeve sayısını artırabilmek amacı ile eksantrikle ağızlık açmada eksantriklerin tezgâhın dışında çalıştırılması şekli düşünülmüştür. Her ne kadar içten eksantrikli tezgâhlardan daha fazla çerçeveyi bu yolla çalıştırma imkânı doğsa bile bu da sınırlıdır. Yani 8–12 ayağa kadar çıkarılabilir.

Eksantrik makinesi, çift taraflı eksantriklerle gücü çerçevelerine pozitif olarak kumanda eder. Eksantriklerin hareketleri, makara kolları, iletici kollar ve ayaklar vasıtasıyla gücü çerçevelerine iletilir. Eksantrik makinelerinin bir ağızlık kaldırma tertibatı vardır. Bununla makara kolları eksantriklerden ayrı tutularak bütün gücü çerçeveleri aynı yüksekliğe getirilir.

Resim 2.2’de pozitif eksantrikli, sekiz çerçeveye kadar hareket verebilen bir ağızlık açma sistemi görülmektedir. Resimde A harfi ile gösterilen eksantrikler, B ile gösterilen rulmanlı eksantrik okuyucuları, hareketi C çerçeve ayaklarına iletir. Eksantrikler D konik dişlisinden aldığı tahrikle hareket eder.

Örnek bir eksantrik sisteminin örgüye göre hazırlanması

Dokuma işletmelerinde makine bakım bölümünde sürekli kullanılan eksantriklerin yedekleri ile herhangi bir örgü değişimde o örgüye ait eksantrik plakaları mevcuttur. Bir örgü değişimde ilk olarak makinede gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra makinenin eksantrik kısmı kapakları sökülür.

Eksantrik kapakları söküldükten sonra eksantrik blok hâlinde çıkarılır. Şekildeki vida bağlantıları gevşetilir ve grup hâlinde eksantrikler tezgâh üzerinden alınır

Makineden alınan eksantrikler yerine dokunacak örgünün eksantrikleri hazırlanır. Örnek olarak dimi 2/1 örgüsü için burada eksantrik plakalarını hazırlayacağız. Bu örgü için gerekli olan çerçeve sayısı en az üçtür.

Bir araya getirilerek hazırlanan eksantrikler için resimde görülen şekilde dizimi yapılır. Makine için çalıştırılacak çerçeve sayısına göre üçün katları şeklinde ilave çerçeveler yapılabilir. Eksantrik bağlantıları ve son kontroller yapılıp ağızlık açma sistemi istenilen örgüye göre hazır duruma getirilir.

Dıştan Eksantrikli Ağızlık Açma Sisteminin Bakım ve Ayarları

Eksantrikli ağızlık açma mekanizmasının makineye takılması ile ilgili ayarlar:

Örgüyü değiştirmek için kam blokunun kutusundan çıkarılması, desen kamlarının sökülmesi (çıkarılması), desen kamlarının dizilmesi, kam blokunun tekrar eksantrik kutusuna takılması, çerçevelerin seviyeleme ayarı, ağızlık kapanma açısını ayarlama, ağızlık yüksekliği gibi ayarlardan oluşmaktadır.

Bu ayarların yapılması için ilk işlem makinenin bakıma alındığını belirtmektir.

Eksantrik blokunun kam kutusundan çıkarılması: Makinenin eksantrik koruyucu kapağının çıkarılmasıdır (Resim 1.14). Eksantrikler ağızlık kapanma pozisyonuna gelene kadar makine döndürülür. Yukarı konumda olan kollar ile aşağı konumda olan kollar aynı hizaya getirilir. Kamların her iki tarafında bulunan yatak vidaları sökülür ve kamlar üzerinde bulundukları mille birlikte blok hâlinde mekanizmanın içinden çıkarılır

Eksantriklerin sökülmesi; Eksantrikler takıldığı mil üzerinden sökülmesi için gerekli olan vida ve diğer bağlantı elemanları sökülür ve eksantrikler plakalar hâline getirilir.

Desen kamlarının dizilmesi; Dokunacak olan örgüye göre eksantrikler hem çeşit hem de sayı olarak tespit edilir. Ayrıca örgü değişmeyecekse eksantriklerin genel kontrolü yapılır. Eksantriklerin mil üzerine dizimi yapılır yani indeksleme ayarları gerçekleştirilir.

Şekil 2.12’de verilen örnekte A harfiyle gösterilen çözgü levendi, B Gücü çerçeveleri, C ise eksantrik mekanizmasıdır. Örnekteki 1. çözgü hareketine bakıldığında 2 dolu 2 boş hareket için gereken eksantrik ve diğer çözgü hareketlerine göre eksantrikler görülmektedir.

Eksantrikler örgünün dolu boş hareketlerine göre uygun seçildiğinde ve mekanizmaya doğru olarak yerleştirildiğinde herhangi bir problem olmadan dokuma makinesinin ağızlık sisteminin dokumaya hazır olduğu görülür.

Eksantrik blokunun tekrar eksantrik kutusuna takılması; Dizimi ve indeksleme ayarlarından sonra eksantrikler mil ile beraber tutularak tekrar mekanizma içine yerleştirilerek diğer ayarlara geçilir. Gerekli olan baskı levhaları yerine yerleştirilir, somunlar ve vidalar istenen tork değerinde sıkılır.

Çerçevelerin seviyeleme ayarı; Bütün çerçeveler aynı seviyeye getirilir. Şekil 2.14’teki 1 ve 2 nu.lı vidalar gevşetilir. Çözgü iplikleri gücü gözlerinin tam ortasında pozisyon alıncaya kadar 1 nu.lı vida hareket ettirilir ve 2 nu.lı vida sıkılır.

Ağızlık kapanma açısını ayarlama; Genel olarak eksantrikli sistemlerde ağızlık kapanma açısı otomatik olarak ayarlama sistemi ile donatılmıştır. Mikro işlemcinin panosu üzerinde bir tuş kontrolü ile yapılabilmektedir.

Dokuma makinesi, istenilen ağızlık kapatma pozisyonuna çevrilir. Zincir dişlisinin 1 muhafaza kapağı çıkarılır. Zincir dişlisinin 1 cıvataları 2 gevşetilir. Birbirinin tersi,

istikametinde hareket eden iki makara kolu 4 tam birleşinceye kadar, mil 3 anahtar ile çevrilir. Cıvatalar 2 uzatmalı anahtar ile kuvvetlice sıkılır.

Ağızlık yüksekliği ayarı; Makine ağızlık kapanma pozisyonuna hareket ettirilir. Eksantrikli ağızlık açma sistemlerinde yukarı konumdaki çerçeveleri hareket ettiren Şekil 16’daki aşağı konumda çerçeveleri tahrik eden C kolları aynı hizada olur. D vidaları gevşetilip E tutucusunu C kolunun ucundan itibaren a mesafesince hareket ettirilir ve uygun pozisyonda D vidaları tekrar sıkılır.

Sistemin yağlanması, dokuma makinelerinde standart sistemlerden olan elektrikli yağ devir daim kontrol pompaları ile sağlanır. Yağ seviyesinin uygunluğu ve yağ filtresinin temizliği kontrol edilmelidir.

Eksantrik gruplarının ayarlanması özel bir ayarlama cihazı (indeksleme diski) ile sağlanır. İyi ayarlanmış eksantrik grupları, düzgün bir ağızlığın oluşturulması ve kapalı ağızlıkta eksantriklerin tek tek ve birbirleriyle uyumlu çalışmaları için son derece önemlidir.

Ağızlık seviyeleme tertibatına sahip eksantrik sistemlerinde, çözgü ipliklerinde oluşabilecek aşırı gerginliklerin giderilmesi ve ağızlık yüksekliklerinin ayarlanabilmesi mümkündür. Şekil 2.17’de yüksek, orta ve alçak ağızlık oluşumu için eksantrik ve ayarlama kolunun (a) pozisyonları görülmektedir.

Eksantrik mekanizmasında haznenin içindeki yağ miktarını gösteren bir kontrol göstergesi bulunmaktadır. Bunun da işletme makine bakım ünitesinin belirlemiş olduğu zamanlarda kontrolünün yapılması gerekmektedir.

Yağlama işleminin amacı dokuma makinelerinde enerji tüketimini ve aşınmayı azaltmaktır. Kullanılacak yağ çeşidi kesinlikle uygun seçilmelidir yani gres yağ kullanılacaksa ince yağ ya da tam tersi yapılmamalıdır. Ayrıca aşırı yağlama kumaşta lekelere sebep olabilir hem de maliyeti artırır.

Yağ değiştirme aygıtı sadece yuvalardaki kullanılmış, özelliğini kaybetmiş olan ince yağın çıkarılması için kullanılır. Diğer bir görevi de kirli yağın yeniden yağ dolaşımına girmesini önlemektir. Eksik yağların ilavesi için kullanılmaz.

Dıştan Eksantrikli Ağızlık Açma Sisteminin Bakım ve Ayarlarını Yapma Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar

Günümüzde kullanılan her bir dokuma makinesi teknolojik olarak ileri seviyede elektronik donanıma sahip makinelerdir. Bundan dolayı ayar ve bakımları mutlaka üretici firmaların gerekli olan talimatlarının yer aldığı katalog ve iş talimatlarına göre ayarlanmalı, çalıştırılmalı ve bakımı yapılmalıdır. Yoksa yapılacak yanlışlıklar firmaların sorumluluğu altında değildir.

Dokuma makinelerinde yapılacak bakım ve ayarlar sırasında parça değişimi veya diğer değişiklikler için kesinlikle üretici firmanın belirttiği parçalar kullanılmalıdır.

Koruma panelleri veya emniyet ile ilgili kısımları devre dışı bırakmak veya makineden sökmek kesinlikle yanlıştır.

Ayrıca bakım ve yapılacak ayarlar sırasında ana şalter mutlaka kapalı durumda olmalı ve güvenlik kontrolü sağlanmalıdır. Elektriksel bağlantılar ve bakım sadece kalifiye elemanlar tarafından yapılmalıdır. Bu demektir ki kalifiye elemanlar fizik ve elektrik ile ilgili temel kurallar ve geçerli olan mevzuat hakkında temel bilgilere sahip olmalı ve elektrik bağlantıları, elektrik ile ilgili semboller ve elemanlar hakkında yeterli tecrübeye sahip olmalıdır.

Makine üzerinde gerekli renkli ışık ve levhalarla güvenlik önlemleri alınmalı, bu işi yapacak olan bir yetkili sorumluluğunda işlem devam ettirilmelidir. Hatalı veya yanlış olarak çalışan koruma panelleri hemen değiştirilmeli veya tamir edilmelidir.

Dokuma makinelerinin tasarımında üretilen gürültüyü sınırlamak için gerekli tedbirler alınır. Ancak dokuma işletmelerinde gürültü seviyesi çok yüksektir. Dolayısıyla uygun bir kulaklık kullanılması tavsiye edilir. Gürültüye sürekli olarak maruz kalmak kalıcı duyu kayıplarına sebep olabilir. Bir dokuma makinesi tarafından üretilen gürültü çok sayıda faktöre bağlıdır. Bundan dolayı, geçerli genel bir kural veya formül vermek imkânsızdır. Makine hızı, çerçeve sayısı, gücü tipi, örgü, dokuma gerginlikleri ve dokuma makinesi eni bu faktörlerden bazılarıdır.

Bakım ve ayarlar esnasında çalışanların basınçlı hava ile temizlik yapmasına hiçbir zaman izin verilmez.

Makine yağının değiştirilmesi ve diğer bütün yağlama işlemlerinde gerekli temizliğin sağlanması gerekir. Etrafa saçılan yağ parçacıklarından dolayı en küçük kayma riski önlenmelidir.

Buna ilave olarak muhtemel çevre kirliliğini önlemek veya sınırlamak için makineden alınan kullanılmış yağ biriktirilmeli, bilinen bir kullanılmış yağ işletme veya atölye tesisinde toplanmalı, işlenmeli ve geri dönüşümü sağlanmalıdır.

Temizleme deterjanları: Belirli makine parçalarının temizlenmesinde kullanılabilecek nitelikte kimyasal temizleme ürünleri kullanıldığında gerekli bütün önlemler alınmalıdır.

Koruma ekipmanı kullanılmalı ve potansiyel yangın tehlikesine karşı gereken dikkat gösterilmeli, mümkün olduğu kadar biyolojik olarak parçalanabilir ürünler kullanılmalıdır.

Toz üretimi: İpliklerin işlenmesi esnasında büyük miktarda uçuntu veya zararlı toz açığa çıkar. Dokuma işletmesinde çalışanlar tarafından teneffüs edilen toz veya uçuntu miktarını azaltmak, akciğerleri korumak için maske takılmalıdır.

Bunun ötesinde, toplanan uçuntu ve telef (kumaş kenarları vb.) muhtemel çevre kirliliğini sınırlamak için uygun olarak işlenmelidir. Zararlı maddeler durumunda, bu işleme yetkili firmalar tarafından yapılmalıdır.