DÜNYANIN EN ESKİ KUMAŞLARI

Dünya’da insanlığın başlagıcından beri tekstiller kullanılıyor ancak hassas ve dayanımı az olan kumaş ve tekstil ürünleri; doğada hızla bozunuyor bu nedenle günümüze ulaşmaları zorlaşıyor. Ancak bozulmadan günümüze ulaşan tekstillerde bulmak mümkün. İşte bilenen en eski tekstil ürünlerini bu yazımızda sıraladık; keşifler sonucu bulunan en eski kıyafet ve aksesuarlar listesi ve yılları her an yeni buluntular nedeniyle değişebilir.

Dünyanın en eski kumaşları ülkemizde bulundu. İki bölgede devam eden araştırmalar bilinen en eski kumaşlar olarak kayıtlara geçti. Konya’nın Çumra İlçesi sınırlarındaki dokuz bin yıllık neolitik yerleşim yeri Çatalhöyük’te yapılan kazı çalışmalarında, yanmış bir evin tabanında bebek iskeleti üzerinde, dünyanın ilk dokunmuş keten kumaş parçası bulundu. Çok ince dokunmuş olan bu keten parçasının, büyük ihtimalle Orta Anadolu’ya Doğu Akdeniz’den gelmiş olduğu düşünülüyor. Yangın, binanın zeminini ve platformlarını ısıtarak fırınlama etkisi yaratmış. Böylece zeminin altındaki gömüleri ve gömülerle birlikte yerleştirilen bir kumaş parçasını korumuş. Bu kumaş parçası kazı evindeki laboratuvarlarda incelenmiş ve kumaşın dokunmuş keten olduğu tespit edilmiştir. Bu dünyadaki ilk kumaş parçalarından biri olmakla birlikte aynı zamanda en iyi korunmuş örneklerden de biri olarak kayıtlara geçmiştir.

Dünyanın en eski kumaşı (9000 yıllık)

Türkiye‘de bulunan en eski kumaşlardan bir diğeri de: 9000 yıl önce Dicle Nehri’nin kenarında bir köyde, dünyanın ilk çiftçileri olan aynı zamanda, sepet yapma teknolojilerini adapte ederek, şimdiye kadar üretilen en eski kumaş örneklerinden olan ham kumaşları dokumaya başladılar. Günümüzde Çayönü (Ergani-Diyarbakır) olarak bilinen bölgede kazı yapan arkeologlar, boynuzdan yapılan bir aletin sapının etrafına sarılan beyaz bir bez parçasını buldu. Yaklaşık 4×7 cm boyutlarındaki malzeme, boynuzda kalsiyum ile teması nedeniyle yarı fosilleştiğinden korunmuştur. Muhtemelen keten bitkisinin elyaflarından dokunan bir keten kumaş parçasıdır. Chicago (Şikago) Üniversitesi’den Çayönü kazılarının eş direktörü Dr Robert Braidwood, keşfedilen kumaşın radyokarbon testi ile M.Ö. 7000’de tarihlendiğini açıkladı. Bölgede daha önce aynı yaştaki tekstillerin kil ve çamur katmanları arasında ortaya çıkmasına rağmen, bu kumaş parçasının korunmuş en eski kumaşlardan biri belki de en eskisi olduğu tahmin ediliyor.

Dünyanın en eski ayak koruma amaçlı kullanılan ayak giysisi yani ayakkabısı, 1938’de A.B.D.’nin Oregon eyaleti Fort Rock Havzasında keşfedildi ve her iki ayakkabı çifti de bir arada idi. Fort Rock Sandalları adı verilen bu ilkel ayakkabı; düz bir taban ve ayak parmağı ile sarımsak kabuğundan yapılmıştı. Araştırmacılar, sandal üzerindeki bağcıkların ayak bileğinin etrafına sarılıp diğer tarafa bağlanacağını düşünüyorlar. Bu arada, dünyanın en eski deri ayakkabısı, 2010 yılında Güneydoğu Ermenistan’daki Areni-1 mağarasında keşfedildi. Yaklaşık 5.500 yaşında olduğu tahmin edilen ayakkabı, küçük bir sağ kadın ayağı boyutlarında kahverengi deri malzemeden üzerinde işlemeleri olan süslü bir ayakkabının bir kadına ait olduğu düşünülüyor. Araştırmacılar, ayakkabının, bitkisel yağla işleme tutulmuş tek parça deri ile kesildiğini ve onu giyen ayağına uyacak şekilde şekillendirildiğini ayrıca bulunduğunda içerisi çimle dolu olan ayakkabının – ya yalıtım malzemesi olarak, ya da giyilmediğinde ayakkabının şeklini korumak için bu malzeme ile doldurulduğunun düşünüyorlar.

Dünyanın en eski ayakkabısı (9000 yıllık)

Şimdiye kadar bulunan en eski indigo boyalı kumaş Peru’da ortaya çıktı ve bu keşif mavi renginin kumaşlar üzerindeki kullanımının en az 6.200 yıl önceye kadar uzandığını kanıtladı. Daha önceki keşiflerde ise en eski mavi boyalı kumaş örneği, yaklaşık 4400 yıl önce Mısır’da kullanıldığı ortaya konulmuştu. Tabletlerde ise en eski yazılı mavi renk boya referanslarıyla yapılan atıflarda yaklaşık 5.000 yıl öncesinde Mısır’da bu mavi renkli kumaşların kullanıldığı gösteriyor. George Washington Üniversitesi’nden arkeolog ve tekstil uzmanı olan bir araştırma ekibinin; 2007 yılında Peru’nun sahil kıyısındaki Trujillo kentinin kuzeyinde Huaca Priet bölgesinde yaptığı kazı çalışmaları sonucu bulunan kumaş parçaları, şu ana keşfedilen en eski mavi boyalı kumaş olarak kayıtlara geçti.

Dünyanın en eski mavi indigo kumaşı (6200 yıllık)

Listedeki diğerler tarihi tekstiller ile kıyaslandığında pratik olarak yepyeni olan dünyanın bilinen en eski sütyeni 2008 yılında, Avusturya’da Lengberg Kalesi’nin döşeme tahtaları altında keşfedildi. Zeminin kirişleri arasında 2700’den fazla farklı tekstil ürünleri arasında bulunan dört dantelli keten sütyen, türünün en eskisi olarak kayıtlara geçti. Sütyenlerin 1390 ile 1485 yılları arasında kullanıldığını ve 4 sütyenin birbiri ile aynı olmadığını belirten uzmanlar sütyenlerin ikisi omuz askısına sahipken diğerlerinin daha geniş ve kısa gömlek tarzında olduğunu belirtiliyor, bunun yanında bağlama delikleri sahip olan sütyenlerin bedenlerinin ayarlandığı düşünülüyor.

Dünyanın en eski sütyeni (600 yıllık)

Ermenistanda bulunan Areni-1 mağarası, arkeologlar için antik moda ve tekstil deposu haline geldi, yalnızca dünyanın kayıtlara geçen en eski eteğini değil aynı zamanda bilinen en eski deri ayakkabısı da burada bulundu. Etek, Güneydoğu Ermenistan’daki Areni-1 mağarasında keşfedildi; sadece bir parçası sağlam halde kalan etek parçasının saz kamışından dokunarak yapıldığını belirtildi. Sadece bir kısmı günümüze ulaşan eteğin; bir erkek mi ya da kadın mı tarafından giyildiğini bilinemeyeceğini açıklayan uzmanlar bunun yanında eteğin ilk yapıldığında neye benzediğinin de anlaşılmasının güç olduğunu belirtiyorlar. Areni-1 mağarasındaki araştırmacılar, etek ve ayakkabıların yanı sıra; etekle yaklaşık aynı zamandan beri varolduğu düşünülen, mumyalama benzeri bir yapıyla korunmuş bir keçi cesedi ile karşılaştılar. Bulunan keçi mumyasının; hesaplamalar doğru ise, Mısır’da bulunan mumyalanmış hayvanlardan yaklaşık bin yıl daha eski olduğu tahmin ediliyor.

Dünyanın eski eteği (6000 yıllık)

Genellikle dünyanın en eski korunmuş giysisi olarak tanımlanan Tarkhan elbisesi, Kahire’den yaklaşık 30 mil uzaklıktaki eski bir antik Mısır mezarlığında keşfedilmiştir. İlk Hanedan ya da Eski Krallık Döneminden itibaren, elbiseler (veya tunik) ketenden (kumaş yapımında kullanılan ilk lif türü) yapılmıştır. Tarkhan elbisesi de keten yapılmış ve sıkı biçimde katlanmış kolları ve bir boyunduruğu bulunmaktadır. Mezar odasının içine bilerek konulmuş olan elbisenin mezarın önemini gösterdiği düşünülüyor. Araştırmacılar, dirseklerde ve koltuk altı bölgelerinde farklı kırışma gösterdiği için giysinin gerçek hayatta da açıkça kullanıldığını belirtiyorlar. Başlangıçta 1913’te bulunan bulgunun önemi 1977 yılına kadar anlaşılamadı, bulunan elbise kazılan bir keten yığının parçasıydı. 60 yıldan fazla bir süredir temizlenmedi ve uygun şekilde incelenmediği için de değeri anlaşılamadı. Bugün Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’nde sergilenen kıyafet, güzelce ipek bir astar üzerine monte edilip bir manken üzerine giydirilince günümüzde bile giyilebilecekmiş izlenimi veriyor.

Dünyanın en eski gömleği (5000 yıllık)

Dünyanın en eski pantolonu 2014 yılında Çin’deki Yanghai mezarlarında bulundu ve gerçek hayattaki bariz kullanıma rağmen hala oldukça iyi durumda. Araştırmacılar, pantolonun, üç parça bezin – bacaklar ve kasık alanı için ayrı ayrı dokunduklarını – ki bunların da daha sonra eşleşen iplik kullanılarak dikilip pantolonun imal edildiğine inanıyorlar. Pantolon, aynı zamanda doğrudan kumaşa dokunan karmaşık geometrik desenlere sahiptir; bu da rahat görünümlü bir pantolon ortaya çıkarmak için yapılmıştır. Pantolonun daha hızlı yıpranan kasık kısmı ayrıca farklı tür kumaşla kumaşla güçlendirilmiştir. Araştırmacılar, pantolonların binicilik kabileleri arasında muhtemelen 4 bin yıl önce, atlara binerken koruma ve konfor için üretilip kullanıldığını belirtiyorlar. Yanghai mezarlarını çevreleyen bölgenin koşulları, yapısal olarak hassas olan tekstil ve kumaşların uygun şekilde korunmasına yardımcı olmuştur; mezarlarda bulunan diğer bulgular arasında renkli koyun derisi çizmeleri, tüylü şapkalar, saçaklı bir etek ve küçük bir sırt çantası bulunmaktadır.

Dünyanın en eski pantolonu (3000 yıllık)

Ona orijinal adıyla houndstooth çantası diyelim. Arkeologlar 2012’de Almanya’nın Leipzig kentindeki tarihi mezarda dünyanın bilinen en eski cüzdanını buldular. Deri ve kumaştan yapılmış günümüz el çantası formunda olan cüzdan, onlarca hayvandan alınan yaklaşık yüz köpek dişiyle kaplanmıştı. Araştırmacılar, cüzdanın modern bir el çantasına benzediğini ve tüm dişlerin aynı yönde yerleştirildiğini söylüyorlar. Köpek dişlerinin ayrıca saç süslemelerinde ve kolyelerde de kullanıldığını belirten araştırmacılar, bu dişlerin; o zaman, o bölgede çok moda olduğu sonucuna varıyorlar. Kazı bölgesinden, taş aletler, kemikten yapılan düğmeler ve kehribar bir kolye de dahil olmak üzere Taş ve Bronz Çağı yerleşimlerine ait zengin eserler çıkarıldı. Araştırmacılar kazı bölgesinde ayrıca bir kadının yaklaşık bir kilo altın mücevher ile (M.Ö. 50’den itibaren) gömülü olduğunu keşfettiler.

Dünyanın en eski cüzdanı (4500 yıllık)

 

2013 yılında Norveçte bir buzulda, dünyanın en eski kazağı bulundu. Koyun yününden yapılmış yeşilimsi ve kahverengi renklerde; kadın için oldukça büyük olduğu için bir erkeğe ait olduğu düşünülen; o çağ için şık olan süveter, hem kesimi hem de boyutu ile insan bedenine tam olarak oturuyor. Kazağın, iki kez yamalanmış, iyi şekilde kullanılmış ve iyi bakım görmüş olduğu düşünülüyor. Bazı araştırmacılar, ikinci tamir zamanında kolların eklenmiş olduğunu kazağın orijinal halinin aslında kolsuz bir tunik olduğuna inanıyor. Ayrıca söz konusu buzulda çoğu hala tarihleme ve analiz aşamasında olan 50’den fazla tekstil ürünü keşfedildi. Araştırmacılar, küresel ısınmanın buzulları eritmesi nedeniyle; önümüzdeki yıllarda daha eski giysilerin ve aksesuarların ortaya çıkmasına neden olacağına inanıyor.

Dünyanın en eski kazağı (1700 yıllık)

 

Bu listedeki tekstillerin çoğundan daha genç olan dünyanın en eski çorapları, MS 250 ila 420 yılları arasında kullanıldığı belirtiliyor. Bilinen en eski çoraplar 1800’lü yılların sonlarında orta Mısır’daki eski bir Yunan kolonisine ait olan mezarlıkta keşfedildi. Bazı gözlemciler tarafından “uzaylı çorapları” veya “ıstakoz ayak parmakları” olarak nitelendirilen örme yün çorapları parlak kırmızıdır ve araştırmacıların sandaletlerle giydirilmesine izin verdiklerine inanılan bölünmüş bir parmak özelliğine sahiptir. Bu özellik sandalet türü ayakkabının ayaktan çıkmasını da zorlaştırırdı. Tarihi örgü çorap, tek iğne örme yöntemi denilen modern örmeye göre çok daha yavaş bir teknik ile örülmüş nadir örneklerdendir. Bu teknikte örmeye, parmaklardan başlanırdı ve örme işlemi bilekte bitirilirdi.

Dünyanın en eski çorabı (1600 yıllık)