GÜNEŞ DANTELİ TEKNİĞİ

Güneş danteli; Yuvarlak mukavva, tahta veya kasnak kenarına toplu iğne veya küçük çivi takılarak ve bu iğnelere çözgü ipi gerilerek, dönerek dokuma, bağlama ve ajur tekniklerinin uygulanarak, desen oluşturulan bir tekniktir. Su veya motif şeklinde uygulanabilir.

İplikleri germeden önce çalışılacak işin büyüklüğü ve modeli saptanır. Mukavvadan veya tahtadan uygun ölçülerde ve uygun biçimde (daire, kare, oval v.b.) kalıp hazırlanarak kaç iplik germek gerektiği hesaplanır.

İplik sayısına uygun olarak kalıp üzerinde eşit aralıklarla bölmeler çizilir, her çizginin bitimine kenardan içe doğru bir toplu iğne takılarak araç kullanılmaya hazırlanır. Aynı motiften çok sayıda yapılacaksa, daha dayanıklı ve kullanışlı bir araç elde etmek için mukavva kalıbın üzeri ince bir dolgu gereci konarak kumaşla kaplanır. Bu tür araçlara iğneler daha kolay takılır ve uçları çalışırken ele batmaz.

Güneş Danteli Tekniği ile (dairesel dokuma) kilim, cicim, zili, sumak, halı gibi dokuma teknikleri uygulanarak, yuvarlak formlarda fantezi, modern dekoratif çalışmalar yapılabilir.

Yukarıdaki örnekte kilim (alt-üst) Dokuma Tekniği ile dairesel olarak dokunmuş parçalarla süslenmiş dekoratif çalışmalarda artırma yöntemi uygulanmıştır. (Bakınız kilim dokuma)

Güneş Dantelinde Kullanılan Araçlar

• Mukavva, karton
• Tahta, kontrplak, sunta vb.

Güneş Dantelinde Kullanılan Kalıplar

Düz kalıplar

Çember kalıplar

Hacimli Kalıplar

Güneş Dantelinde Kullanılan Gereçler

İplikler, Rafya, İnce deri ipler, Doğal lifler

İlk zamanlarda bitki lifleriyle yapılan güneş danteli, daha sonraları esnemeyen farklı ip ve iplikler kullanılarak, çeşitli ajurlar ile süslenerek iğne danteli haline getirildi.

Güneş dantelinde ipler gerilerek çalışıldığından esnekliği fazla olmayan ve düğüm atıldığında kolay çözülmeyen, sıkışmaya elverişli doğal ve yapay her cins ve kalınlıkta ipler kullanılır. Elastikiyeti olan iplerle yapılan işler kalıptan çıkarıldığında büzülür, istenilen büyüklük ve şekil elde edilemez.

İnce çalışmalar için ince cins iplikler tercih edilmelidir. Dokumada kullanılan ipler ne kadar ince olursa yapılan iş o ölçüde zarif olur. Ancak bu tür çalışmalar çok zaman ve emek gerektirir. Fantazi çalışmalarda doğal ve yapay rafyalar, doğal lifler, paket ipleri, sicimler, deri şeritler, yün iplikler ve ince şeritler halinde kesilmiş kumaşlar dahi kullanılarak, değişik amaçlara uygun dekoratif ev eşyası ve giyim süs eşyası yapılabilir.

Güneş Danteli Tekniğinde Kullanılan Yardımcı Araçlar

İnce çiviler; Tahta kalıplara ipleri tutturma ve germe işlemleri için küçük cam çivisi kullanılır.

İğneler; Mukavvadan yapılan düz kalıplarda ipleri gerebilmek için kalıbın çevresine eşit aralıklarla toplu iğneler takılır. Çalışmalarda çok sayıda iğne kullanılması, bu tekniğin “Kırk İğne Danteli” olarak isimlendirilmesine neden olmuştur.

Örme için de kullanılan gerecin (ipin) geçebileceği büyüklükte dikiş iğnesi kullanılır. Ucu küt etamin iğnesi veya yorgan iğnesiyle çalışmak daha kolay olur.

Makas; Mukavvayı ve ipleri kesmek için kullanılır

Çekiç; Küçük çivileri tahta kalıplara çakmak için kullanılır.

Çarklı zımba; Delikli düz kalıp yapımında, mukavvayı delmek için kullanılır.

Tığ; Ortadan geri dönerek germe yöntemi ile yapılmış örtülerin kalıptan çıkarıldıktan sonra, ortalarının toplanması ve biten işin ip ekleme uçlarının temizlenmesinde kullanılır.

Modele Uygun Kalıp Hazırlama

Model Belirleme

Yapılacak işin modeli saptanarak; büyüklüğü, deseni ve kullanılacak ipler belirlenir.

Kalıplar

İpliklerin gerilerek dokuma yapılabilmesi için kalıp gereklidir. Bu işle amatör olarak uğraşanlar kalıplarını kendileri hazırlarlar. Kalın mukavvadan kesilen kalıbın üzeri kumaşla kaplanıp, kenarlarına toplu iğneler takılarak araç oluşturulur. Avrupa’da bu teknik için değişik boyda ve değişik tipte hazır kalıplar geliştirilmiştir.

Kalıpları, düz kalıplar, çember kalıplar ve hacimli kalıplar olarak üç grupta toplayabiliriz.

Düz Kalıplar

Yüksekliği olmayan yüzeysel kalıplardır. Mukavva, plastik veya tahtadan olabilirler. Bazı kalıpların üzerine belirli araklıklarla delikler açılır. Bazılarının ise çevresine iplerin gerilebileceği çentikler açılır. Ayrıca kenarlarında ve orta kısmında iplik germeyi kolaylaştıran, çıkıntılar bulunan ortası açık kalıplar da vardır. Kenardaki çıkıntılar veya çivi sayısı ortadaki çivi sayısının iki katı olmalıdır. Bu teknik ile çalışmalar tepesi ayrı yapılmak istenen ya da açık bırakılmak istenen şekilli abajur kalıplarında kullanılır. Ortası başka gereçle (deri, kumaş, tığ motifi gibi) yapılacak bir örtü için ve artırma tekniğinin uygulanmasını gerektiren durumlarda de bu tür kalıp kullanılması uygundur.

Çember kalıplar

Dar ve geniş kenarlı olarak iki çeşidi vardır. Çember etrafına, iplerin geçebileceği delikler açılmalı ve delikler numaralandırılmalıdır. Delik sayısı sabit olduğundan hep aynı tarz seri çalışmalar için uygundur. Bu tür kalıplar tahtadan veya metalden olacağı için marangozda veya metal atelyelerinde yaptırılabilir.

 

Hacimli kalıplar

Sepet, çanta, şapka gibi ürünlerin yapımında biçim vermek için kullanılan kalıplardır. Üç boyutlu eşya ve süslemelerde, üç boyutlu kalıplar kullanılır. (şapka, abajur kalıpları gibi). Bu tür kalıplar marangozda yaptırılabilir.