Isıl Konfor Nedir?
İnsan vücudu ile çevresi arasındaki, fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun memnuniyet verici olma durumunu gösteren konforun en önemli parametrelerinden birisi ısıl konfordur.
ASHRAE (The American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers) standartlarında ısıl konfor, çevrenin termal şartlarına karşı duyulan memnuniyet verici durum olarak ifade edilmiştir. ISO 7730 1994 standardına göre ise termal çevreyle uyumlu olma halini ifade eden düşünce durumu olarak tanımlanmıştır.
Isıl konfor, sıcaklık ve nem transferi ile kişinin vücut ısısının düzenlenmesini kapsamaktadır. Buradaki önemli parametreler; ısıl yalıtım, nefes alabilirlik ve nem yönetimidir.
Fanger bir kişinin ısıl konforda olabilmesi için üç şart tanımlamıştır. Bu şartlar;
- Vücut ısı dengesinde,
- Ter oranı konfor limitleri içerisinde,
- Ortalama cilt sıcaklığı konfor limitleri içerisinde olmasıdır.
Giysiler, cilt ve çevre arasındaki ısı ve nem transferinde bariyer görevi görür. Giysiler, insan vücudunun %90’ınını kaplar. Bu nedenle giysinin ısıl iletim özellikleri çok önemlidir, vücudumuz dış ısıl çevreden gelen etkilerden giysi sayesinde korunur. Isıl açıdan konforlu giysiler, farklı çevre koşulları ve aktivitelere bağlı olarak, vücudun değişen sıcaklık ve nemini transfer ederek vücudun ısı ve nem dengesinin korunmasında en önemli işlevi yerine getirirler.
Islak- ısıl konforun, konfor algısının yaklaşık %40’ını oluşturduğunu tespit etmişlerdir.
Isıl Konfor Fizyolojisi
Hu (2006) tarafından konfor fizyolojisinin önemli bulguları aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
- Cilt, vücut sıcaklığının korunması ile ilgili bazı özel doku ve hücreleri içeren ve algısal bilginin ortaya çıkarıldığı çok tabakalı yapısıyla önemli bir organdır.
- Vücutta üretilen ısının büyük bir kısmı üç ayrı mekanizma ile organlarda üretilir. Bu mekanizmalar; bazal ısı üretimi, titreme ve istemli eksersizdir.
- Daha sonra cilde transfer edilen ısı; iletim (kondüksiyon), taşınım (konveksiyon) ve ışınım (radyasyon) mekanizmaları ile çevreye iletilir.
- İstemsiz terlemeyi ve terlemeyi içeren gizli ısı kaybı termoregülasyonun en önemli mekanizmalarından biridir. Sistemin istemsiz terlemesi pasifken, terleme insan termoregülasyonu tarafından kontrol edilir.
İnsan Vücudunun Termoregülasyonu
İnsanın sağlıklı kalabilmesi için vücut sıcaklığının dar bir aralıkta korunması ve ısı kaybının çok hızlı ya da çok yavaş olmaması gerekir. Nötr ortamda, istirahat anında, insan vücudu sıcaklığını 37°C civarında düzenler. Bu sıcaklık herkes için kesin olarak sabitlenmiş olmayıp gün içinde genellikle + 0,8°C olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin sabahları yatak istirahatinden sonra ölçüldüğünde 0,35°C’lik bir standart sapma ile ortalama 36,7°C olabilir. Akşam geç saatlerde en yüksek seviyesine ulaşıp tekrar ertesi sabah günlük ritmine göre azalır.
Bazal ısı üretimi, titreme ve istemli egzersiz sonucunda insan vücudu ısı üretir. Vücut sıcaklığının sabit tutulması için, çevreye ısı bırakılarak ısı üretiminin ısı kayıpları ile dengelenmesi gerekir. Bu süreç, ciltteki termoreseptör ve hipotalomus tarafından gönderilen sinyaller ile kontrol edilir. Isı üretimi ve ısı değişiminde; damar genişlemesi, damar büzülmesi, terleme ve titreme olmak üzere dört farklı mekanizma kullanılarak kontrol sağlanır. Örneğin yüksek aktivite durumlarında vücut sıcaklığı normalin üzerinde artış gösterdiğinde derideki kan damarları genişler, yüzeye daha çok ısı taşıyan kan getirilir. Aynı zamanda ter salgı bezleri de uyarılır ve cilt yüzeyine gelen ısı cilt gözenekleri sayesinde vücuttan buharlaşır ve dolayısıyla vücut serinler. Bu buharlaşan ter ısı kaybının büyük bir bölümünü oluşturur. Az bir miktar ısı da aynı zamanda ciğerlerden su buharlaşmasıyla ve solunum sistemiyle devamlı olarak kaybedilir.
İnsanın termoregülasyon mekanizması şematik olarak şekil 2’de gösterilmiştir
Şekil 2: İnsan Vücudunun Termoregülasyon Mekanizması