Katlı İplikte Büküm Sayısını Bulmanın Amacı
İki veya daha fazla tek kat ipliği bükmek suretiyle birleştirerek katlı bükümlü iplik oluşturulur. Tek katlı iki ipliğin bükülmesi, çiftleme ya da iki katlama denir.
İki veya daha fazla katlı ipliğin birlikte bükülmesi de çoklu katlama ya da kablolama olarak isimlendirilir. Katlama, ipliklerin bükümsüz olarak boyuna paralel hâle getirilmesine denir.
Katlı Büküm İşleminin Amacı
- Tek kat ipliğe mukavamet kazandırmak
- Çeşitli görünümlerde iplikler elde etmek
- Kumaşta değişik görünüm ve efekt meydana getirmek
- Çok katlı ve farklı yapılarda iplik elde etmek
Büküm çeşitleri aşağıdaki gibidir:
- İplik adedine göre bükümler
- Tek katlı büküm
- İki katlı büküm
- Çok katlı büküm (kablo büküm)
- Büküm sayısına göre bükümler:
Şekil 1.1’de a. normal büküm, b. sert büküm c. yumuşak büküm olarak görülmektedir.
Yukarıda sayılan büküm çeşitleri ipliğe farklı görünümler kazandırarak ipliğin esnekliğini, dayanımını, parlaklığını, örtme gücünü, geçirgenliğini değiştirip yeni ve farklı özelliklerde ürünler elde etmek amacıyla uygulanır. Katlı ipliklerde büküm sayısının tespitinde kullanılan büküm ölçme cihazlarının ortak elemanları aşağıda sıralanmıştır
- Büküm yönü ayarlama düğmesi (Z büküm, S büküm)
- Motor hızı ayar düğmesi
- Sayaç sıfırlama düğmesi
- İpliğin katsayısına göre büküm ölçme ayar seçimi
- “Start” / testi başlatma düğmesi
- “Stop” / testi durdurma düğmesi
Büküm; ipliğin birim uzunluğundaki tur sayısıdır. Bu nedenle ölçüm esnasında iplik uzunluğu doğru ayarlanmalıdır. İplik çeneler arasında gevşek yerleştirilirse olması gerekenden fazla bir uzunluğun bükümü ölçülmüş olur, çok gergin olduğunda ise daha kısa bir mesafedeki büküm ölçülmüş olur. İplik uzunluğunun optimum olması için ipliğe belirli bir gerginlik değeri verilmelidir.
Katlı İpliğin Büküm Yönünü Tespit Etme
Tek kat iplik bükümünde S veya Z büküm (tek kat ipliklerin sembolü), katlı iplik bükümünde SZ, ZS, SS veya ZZ büküm (katlı ipliğin büküm yönü ve sembolleri); kablo iplik bükümünde ZSZ veya ZZS büküm yönleri seçilebilir. Bükülecek ipliklerin büküm yönüyle katlama büküm yönü aynı olursa buna büküm üstüne büküm denir. Sert bir iplik oluşmasını sağlar.
Tek katlı ipliğin Şematik yapısı
İki ipliğin katlı bükülmesi sonucu oluşmuş katlı ipliğin şematik yapısı
Katlı bükülmüş iki ipliğin tekrar katlı büküme tabi tutulmasıyla oluşmuş kablo iplik
- Çift katlı ipliklerin bükümünün ölçümü : Tek ve çift katlı ipliklerin ölçümü arasındaki fark, testin bitimiyle ilgilidir. Tek katlı iplikler bükümün uzaması prensibinden faydalanarak açma/kapama yöntemi ile ölçülebilir. Bunun için de cihazın otomatik çalışması gerekir. Yani büküm cihazın çalıştırılmasıyla açılacak, bükümü açılan ipliğin boyu uzayacaktır. Bükümü tamamen açılan ipliğe aynı yönde dönüş verilmeye devam edilirse ilk bükümünün tersi yönde büküm almaya başlayacaktır. Tekrar büküm alan ipliğin boyu kısalacak ve başlangıçtaki uzunluğuna geldiğinde cihaz sensörleri vasıtasıyla otomatik olarak duracaktır.
Çift katlı ipliklerde ise iplik katları arasında lif-lif tutunmaları oluştuğundan bükümün açılmasıyla oluşan iplik boyu uzama ve tersi durumda kısalması sağlıklı değildir. Bu nedenle iplik bükümü biraz açıldıktan sonra sol çenenin ucundan ucu sivri bir alet (iğne) geçirilerek sağ başa doğru yavaşça ilerletilmeli, ölçüm yavaş hızda devam ettirilmeli ve büküm son turlarında hata yapılmaması için motor hızı sıfıra düşürülerek son turlar elle sağ çene döndürülerek açılmalıdır. İplik katları tamamen birbirinden ayrıldığında sayaçtan okunan değerin 2 katı (okunan değer x 2) katlı ipliğin tur/metre olarak büküm miktarıdır.