Kalite Kontrolün Temel Kavramları
Günümüzde teknolojinin her geçen gün gelişmesi, iletişimin her alanda yaygınlaşması nedeniyle tüketicinin tercihleri daha kaliteli ürünlere yönelmiş, bu da işletmelerin düşük maliyetle birlikte kaliteli üretim, hızlı üretim gibi kavramları da dikkate almasına neden olmuştur. Küreselleşen dünyada firmaların ayakta kalabilmeleri bu kavramlara bağlıdır. İşletmelerin mevcut pazar paylarını arttırmak ya da mevcut pazar payını koruyabilmesi için kalitenin gerekliliği tartışılmazdır.
Kalitenin Tanımı
Kalitenin çok çeşitli tanımları yapılmaktadır. Kalite, bir mal veya cismin kullanımında tasarlanan amaçlara uygunluk derecesidir. Kalite, bir ürün ve hizmeti, müşterinin isteklerine cevap verebilecek özelliklerde en uygun maliyette, rekabet koşullarına uygun Şekilde üretmektir. Türk Standartları Ensitüsüne göre kalite; “Bir ürün veya hizmetin, belirlenen veya olabilecek ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır.” Şeklinde tanımlanmaktadır.
Kalitenin Matematiksel Tanımı
Kalitenin matematiksel olarak çok çeşitli tanımları yapılmaktadır. Kalite, müşteri ihtiyaçlarının tatmini, operasyonun performansının iyileştirilmesi ve maliyetlerin düşürülmesi amacıyla kullanılan bir araçtır.
Bir mamulün veya hizmetin kalitesi, tüketici gereksinimlerini mümkün olan en ekonomik düzeyde karşılamayı amaçlayan pazarlama, mühendislik, imalat ve kalitenin sürekliliği özelliklerinin bileşimidir (Feigenbaum). Kalite, bir ürün ya da hizmet hakkında müşterinin bir yargısıdır. Müşterinin ürün ya da hizmetin gereksinim ve beklentilerini karşılamaya olan inançlarının bir ölçüsüdür.
Kalite Kontrolünün Amacı
Endüstriyel terminolojide “kontrol” sözcüğü, “yönetsel faaliyetlerde yetki ve sorumluluğun belirli bir hedef doğrultusunda dağıtılması” olarak tanımlanır. Bir üretim sistemi içinde kapasitenin önceden belirlenmiş hedeflere uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanmasına yönelik olarak sürdürülecek faaliyetlere ilişkin yetki ve sorumluluğun dağıtılarak bu hedefler doğrultusunda yapılan işler de “kalite kontrolü” dür.
Günümüzde kârlılık, verimlilik ve kalite sorunlarına başarılı çözümler getirmiş ve modern işletme yönetimini uygulayan firmalarda kalite kontrolü, yalnızca belirli kalite hedeflerine ulaşılmasında değil; aynı zamanda verimliliğin artışı, maliyetlerin azaltılması gibi konularda da işletmecinin elindeki en etkili araçlardan biri olmuştur.
Kalite kontrolünün amaçları;
- Mamul tasarımının geliştirilmesi,
- Daha ucuz ve kolay işlenebilir malzeme seçimi,
- işletme maliyetlerinin azaltılması,
- işçilik ve malzeme kayıplarının en aza indirilmesi,
- Üretim hattında oluşabilecek problemlerin giderilmesi,
- Personelin moralinin yükseltilmesi,
- Müşteri memnuniyetsizliğini azaltmak,
- Rekabetin arttırılması
- İşçi ve işveren ilişkilerinin geliştirilmesidir.
Kaliteyi Etkileyen Faktörler
Kalite kontrolü etkileyen faktörlerin başında üretim araçları ve yöntemleri gelmektedir. Son yıllarda gelişen teknolojinin kalite kontrolü üzerinde büyük etkisi vardır. Bunlar;
- Ham madde,
- Tesis, makine ve üretim yöntemleri,
- Teknolojik seviye,
- İnsan gücü(yönetici, teknisyen, işçi),
- Pazar ve tüketici özellikleri,
- Mali olanaklar,
- Eğitim düzeyi olarak sınıflandırılabilir.
Kalitenin Değişkenliği: Üretim işlemi çok sayıda faktörün etkisi altında meydana gelmektedir. Değişkenlik nedenleri çok ve etkileri farklı olmakla birlikte kalite açısından iki gruba ayrılır: genel nedenler, özel nedenler
Genel nedenler, üretimi etkileyen faktörlerin tamamında sürekli olarak var olan nedenlerdir. Bunlar;
- Kalite programının niteliği,
- İşletme Şartları,
- Ham madde özelliklerinin belirlenmesi,
- Makinelerin durumu,
- Yapılan işlemlerin işletmedeki sosyal durumundan ibarettir.
Özel nedenler; Üretim faktörlerinden sadece birinde veya birkaçında zaman zaman ortaya çıkan aksaklıklardır. Üretimdeki makinelerden herhangi birinin arızalanması veya çalışan personelden birinin işini aksatması gibi durumlarda ortaya çıkar.
Kalite Kontrol Yöntemleri
Amaca, problemin niteliğine, pratik zorluklara ve maliyet faktörlerine göre geliştirilen kalite kontrol sistemi içerisinde çeşitli yöntemler vardır. Bunlar;
- Test yöntemleri,
- Muayene yöntemi,
- İstatistiksel kalite kontrol,
- Proses kontrolüdür.