İnsanlık tarihinden beridir en önemli ihtiyaçların başında gelen hatta insanoğlunun ilk icadı sayılabilecek giyinme, soğuktan korunma ve örtünme için tarih öncesinde hayvan postları ve bitki yaprakları gibi şeyleri bir kenara bırakan ve ilk kumaşın icadı ile bambaşka bir boyut kazanan kumaşın tarihçesini siz değerli ziyaretçilerimizle paylaşıyoruz.

Kumaş nedir?

Öncelikle elbise yapımında ve zaman içinde örtünme ve örtme isteğiyle hareket ettiğimiz her alanda kullanılan ve pamuk, yün, keten gibi elyafların iplik haline getirilerek; dokuma, örme ve nonwoven yüzeylerin geneline kumaş denir. Kumaş uzunlamasına çözgü ipliği ve çözgü ipliğinin arasından geçen atkı ipliğinin dokunmasıyla dokuma kumaş oluşur. Yuvarlak ve düz örme tekniği ile örülmesiyle örme kumaş oluşur. Ayrıca günümüzde birçok kumaş teknolojisi vardır.

İlk kumaşı kim buldu?

İlk dokuma kumaşın sahibi belli olamamakla birlikte ardından üretilen yünlü, pamuklu, ipekli gibi birçok türün kaşifleri bellidir. Ama ilk kumaşı kimin bulduğu net bir şekilde belli değilken Konya’nın Çumra ilçesindeki Çatalhöyük’te yapılan bir kazı dünyanın ilk kumaşının bulunmasıyla büyük bir heyecan yarattı. 9000 yıllık bir yerleşim alanı olan Çatalhöyük’te bir bebek iskeletine sarılı olarak bulunan ve yapılan incelemeler sonucu kendirden dokunduğu anlaşılan kumaş parçasının dünyadaki ilk kumaş parçalarından biri olduğuna karar verildi.

Bu açıdan bakınca kumaşın tarihçesi ve ilk kumaşın bulunması insanlık tarihine kadar uzanmaktadır.

Keten, Yün ve Sonrası…

Tarihi bulgular ilk kumaşın kendirden yapılmaya başlandığını yani keten olduğunu gösteriyor. Uzun yıllar keten kumaşın sürdürdüğü hakimiyet 17. yüzyılda yünün dokumada kullanılmasıyla yün ve yine gelişen teknolojinin de katkısıyla yine aynı yüzyılda keşfedilen pamuk tarafından devralınıyor. Sıralamayı takip eden ipek ise gerek imal edilişi gerekse fiyatı açısından daha çok saraylıları süsleyen bir kumaş olarak tarihteki yerini aldı.

Dokumada Fransa ve İngiltere’nin Yükselişi

17. yüzyılda atağa geçen diğer kumaş türleri daha çok Fransa’da üretilmeye ve askeri amaçlı kullanılmaya başlanmıştı. Asker üniformalarında yünü tercih eden Fransızlar dokumada hızla gelişerek sadece fabrikalarda değil evlerde de kurulan dokuma tezgahlarıyla kumaş üretmeye başlamışlardı.

Yaşanılan savaşlar ve göçlerle birlikte Fransızların İngiltere’ye olan akınları sadece bir mülteci akını olmayarak aynı zamanda yanlarında getirdikleri dokuma tezgahlarıyla İngiltere’nin ekonomisine de ciddi bir katkı sağladı. Böylelikle dokuma konusunda başta Fransa hemen ardından İngiltere hızla gelişerek günümüz tekstil sanayinin fitilini ateşlenmiş oldu.

Leonardo da Vinci’nin Dokumaya Katkısı

Evet, ünlü bir ressam olarak bilinen Leonardo da Vinci aynı zamanda tam bir kumaş aşığı, dokuma meraklısı biri olarak kumaşın tarihçesine de mekiği keşfetmesiyle (1490) girdi. Daha çok elde imal edilen ipliklerle dokuma tezgahlarında imal edilen kumaşlar ünlü ressamın mekiği ile sanayiye ciddi bir göz kırparak dokumanın hızla gelişmesini sağladı. Büyük bir keşif olan mekik dokuma işlemini hızlandırıp üretimin çoğalmasını sağlamıştı.

1733 yılında mekiğin uçan mekik olarak yeniden adlandırılıp geliştirmesi ile kumaş üretimi bir anda 10-15 katına çıkarak hem gelişmesini hem de zayıflamasını sağladı! Çünkü geliştirilmiş uçan mekik çok hızlı bir şekilde kumaş dokunmasını sağlıyor ve bu durum iplik stoklarını hızlıca eritiyordu. Artık kumaş çok üretilen, ama daha da pahalanan bir şey olmuştu. İplik üretimi yetersiz kaldığı için fiyatlar pahalanmıştı.

İplik İhtiyacına Jenny Müdahalesi!

Hal böyle olunca dokuma emekçileri ve patronlar kafa kafaya vererek iplik üretimini hızlandırmanın yolunu arama başladılar. Ve 1767 yılında James Hargreaves daha önce üretilen, ama verim alınmayan bir iplik bükme aletini tekrar ele alarak bir kişinin aynı anda 120 ipliği birden bükebileceği hale getirdi. Kumaş sektöründe sevinçle karşılanan bu icada kaşifin kızının adı olan Jenny denildi.

Ve o günlerden bu günlere gerek iplik imalatı, gerek dokuma tezgahları gerekse de iplik türleri her geçen gün gelişerek günümüze kadar geldi.