Leno dokuma; en az iki çözgünün biri biri ile çaprazlanmasını sağlayan, bir yarım gücü ve bu yarım gücüyle hareket eden standart gücüden oluşan bir döner gücü sistemidir. Bu yöntemle üretilen kumaşlara da leno dokuma kumaşlar denilmektedir.
Sabit çözgüler” ön çapraz “ ve “arka çapraz” denilen çerçeveler dışında başka bir çerçeveden geçmektedir. Bu sayede her iki çözgü sistemi birbiri ile sağ-sol yönde kesişerek ve aralarına atkıyı alarak basit leno dokuma yüzeyleri oluşturmaktadır.
Günümüzde dokuma kumaşların geliştirilmiş tasarım ve teknolojik özellikleri ile yaygın şekilde farklı kullanım alanları için önerildiği görülmektedir. Dokuma kumaş tasarım ve üretiminde yeni öneriler üzerinde çalışmalar yapılırken; basit yapılı dokuma tekniklerinin yanı sıra farklı ve karmaşık yapılı dokuma kumaşları oluşturabilmek üzere armürlü veya jakarlı klasik dokuma tezgâhları modifiye edilmekte veya yeni tip tezgahlar geliştirilmektedir. Klasik tezgahlara özel aparat eklenerek veya kendine özgü tezgahlarda dokunarak oluşturulan dokumalardan birisi de; dokuma tezgahları üzerinde geliştirilen döner gücü sistemiyle üretilen ‘Leno Dokuma’lardır. Bu tür dokumalar eski kaynaklarda ‘ Gaze Dokuma’ olarak adlandırılırken, günümüz kaynaklarında ve sektörde Leno dokumalar olarak isimlendirilmektedir. Farklı olarak el dokumacıların ya da dokuma sanatçılarının yaptığı elle çaprazlama da yine leno dokuma yöntemleri arasında yer almaktadır. Bu yöntem daha yavaş olmasına rağmen elle dokunmanın verdiği avantajla daha farklı dokuma desenler ve yapılar elde edilebilmektedir.
Resim 2.1. Basit Leno Dokuma Kumaş Örneği
Resim 2.1. de yer alan kumaşta mavi iplik ‘çapraz çözgü’ veya ‘leno çözgü’ olarak isimlendirilen çözgüdür, beyaz iplik ise ‘standart çözgü’ veya ‘sabit çözgü’ olarak isimlendirilen çözgüdür. Bu görsel üzerinden tekrar ifade edilecek olunursa; çapraz çözgü ağızlık durumuna göre değişen, atkı ipinin üstünden ve standart çözgünün sağından-solundan geçen hareketli olan çözgüdür. Standart çözgü ise hareketsiz ve gergin olan, atılan atkının altından geçen çözgüdür. Her iki çözgünün birbiri etrafında dönmesi nedeniyle, bu dokuma tipinde çözgü ipliklerinin doksan derece olmadığı ve birbirine paralel uzanmadığı görülmektedir.
Tek Döner Gücü Kullanılarak Yapılan Leno Dokumalar
Leno dokuma tekniklerine uygun değişiklikler yapılarak değiştirilen numune el dokuma tezgahında ilk iki çerçeve döner gücünün kullanıldığı çerçevelerdir. Tek Döner gücü sisteminin oluşması için ilk çerçeveye iplik ile yapılan yarım gücü bağlanmaktadır. İkinci çerçeveye yine iplik ile yapılan standart gücüye benzetilerek oluşturulan başka bir gücü bağlanmaktadır. Yarım gücü ikinci çerçeveye bağlanan diğer gücünün gözünden geçirilerek ilmek oluşumunu sağlamaktadır. Çapraz çözgüler bu iki çerçeveye bağlanarak oluşan ve birlikte hareket eden gücülerin oluşturduğu döner gücüden geçmektedir, çapraz çözgü ayrıca bu iki çerçevenin dışında kalan ve çerçevelerden biri olan ‘ arka çapraz ‘çerçevedeki gücüden de geçmektedir. Standart çözgü ise diğer bir çerçeve olan ve ‘standart çerçeve’ olarak adlandırılan çerçeveden geçmektedir.
Kısacası sadece ilk iki çerçevenin döner gücü sistemi için kullanılmasıyla tek döner gücü ile yapılan leno dokumalar elde edilmektedir. Bir sonraki bölümde tek döner döner gücü ile elde edilen leno dokuma kumaşlar sınıfında; basit leno dokumalar, atkı sayısı artırılarak elde edilen leno dokumalar, düz dokuma ile elde edilen şeritli leno dokumalar leno dokumalar örneklerle açıklanmıştır.
