MAKİNEDE MARAŞ İŞİ

Maraş İşi Tanımı

Altı özel olarak hazırlanan kabartma kartonunun üzeri tamamen simle kapatılan işlemedir. Desen, desen hazırlama, kullanılan malzemeler ve görünüş yönünden diğer işlemelerden farklı bir nakış çeşididir.

Maraş İşi Tarihi Gelişimi

Saray işlemesi olarak bilinen sırma 19.yüzyılda iyice yaygınlaşmıştır. Maraş ve Kütahya illerinde de zengin örnekleri bulunan sırmanın işleme alanları oldukça geniştir. Eskiden günümüze kadar gelen bindallılar, yatak örtüleri, bohça, cepken, perde, divan yaygıları ve çok çeşitli örtülerde Maraş işi (dival işlemesi) görülmektedir. Başlangıçta elle yapılmakta olan Maraş işi teknoloji ile birlikte diğer nakışlarımız gibi Maraş işi de makinede rahatlıkla uygulanabilmektedir.

Desen Çizmede Kullanılan Araç ve Gereçler

Eski işlemeler, Kartpostallar, Çizilmiş desenler, Parşömen kâğıdı, Kurşun kalem (3H), Toplu iğne, Makas, Cetvel

Makinede Maraş İşinin Özellikleri

Kumaş Özellikleri

Makinede maraş işi çok seyrek olmayan bütün yüzeyler üzerine uygulanır (Örn: Kadife, saten, deri, ipek, yöresel dokumalar, vb.gibi). İşlemeden önce kumaşla karton arasına astar olarak, üstteki kumaşın kalınlığına göre; organze, mermerşahi, tafta, yıkanmış patiska ve tela kullanılmaktadır.

Resim1.1: Dekoratif örtü

İplik Özellikleri

Makinede Maraş işinde iplik olarak sim (sentetik simler) kullanılmaktadır. Simler bükümlü makine nakışı simleridir. Alt ipliği olarak sağlam dikiş ipliği kullanılmaktadır.

Resim1.2: Sim Kataloğu

Deseni Kumaşa Geçirme

Özellikleri Desen kumaşa çizilmez. Maraş işine özgü olarak, oyarak desen geçirme tekniği kullanılır.

Maraş İşi Tekniğinin Desen Özelliği

Desenlerin birbirlerinden bağımsız olmaması ve desen içinde kopukluklara az yer verilmesidir. Maraş işinde desenler doğadan stilize edilerek tekniğine uygun olarak işlenmektedir. Desenlerde genellikle çiçek, yaprak ve dallardan oluşan kompozisyonlar kullanılmıştır. Hayvan figürlerine az rastlanılmakta, bayrak, sancak, flama ve pano işlemeleri üzerinde yazı olarak tercih edilmektedir. Kıvrımlı dallar, kabartmalı çiçekler, tuğralar ve diğer yazılı desenlerle bezemeler oluşturulur.

Desen İçin Faydalanılan Kaynaklar

Eski işlemeler, Müzeler, Desen kitapları, Mecmular, Geometrik şekiller, Beyaz iş desenleri, Doğadan, Desen defteri, İşlenmiş ürün örnekleri

Maraş İşinin Uygulandığı Yerler

Çeşitli ebatta örtüler, panolar, fantezi elbiseler, dekoratif eşyalar, bayrak, flama, kemer, iğne, broş, küpe, çanta, ayakkabı, gözlük kılıfları vb. ürünler üzerinde uygulanmaktadır.

Maraş İşinde Kullanılan Araç ve Gereçler

Makat: Çirişli kartonların yapıştırılmasında kullanılan, tahtadan yapılmış bir alettir. İki kâğıdın arasında kalan hava boşluklarını gidererek düzgün yapışmasını sağlar
Biz: Tahta sapı çelikten yapılmış, ince ve uzun ucu olan alettir. Maraş işi işlemesini yaparken kartonu delerek, işleme iğnesinin rahat bir şekilde üste ve alta geçirilmesini sağlar. Biz iğneye kılavuzluk eder.

Möhlüke (oyma bıçağı): Maraş işinde deseni oymak için kullanılan tahta saplı, ucu kıvrık ve sivri bıçaktır. Tahta kısmı avuç içine alınır. Sivri ve keskin kısmı desen çizilmiş kartona batırılıp çıkartılarak kesme işlemi yapılır. Bıçak kısmının keskin olmasına dikkat edilmelidir. Keskinliğini sağlamak için ara ara bileylenmelidir.
Nakış Makası: Maraş işinde vinneks, tutkallı patiska ve dog telâdan hazırlanan deseni oymak için kullanılan ucu sivri ve keskin araçtır.
Parşömen Kâğıdı: Desen çiziminde kullanılan kâğıt çeşididir. Maraş işinde desen parşömen kâğıdına çizildikten sonra beyaz kartona yapıştırılır.
Beyaz Karton: İnce ve ikiyüzü de beyaz olan karton çeşididir. Deseni yapıştırmak için kullanılır.
Sarı Karton: İşleme ve kabartma kartonu hazırlamak için kullanılır
Karton: İşlenecek kumaşı germek için kullanılır. Rengini işlenecek kumaşa göre seçebilirsiniz.
Çimento Kâğıdı (Graf kâğıdı): İşleme kartonu hazırlamakta kullanılır.
Çıkrık ve Çekiç: Büyük makara ve bobinlerdeki sim ve iplikleri küçük makaralara sarmak ve kordon bükmeye yarayan bir alettir.

Kuru Beyaz Sabun Kalıbı: Desen kartonu ile işleme kartonu hazırlama aşamasında aradaki hava boşluklarını giderme, deseni oyma işlemi sırasında ise möhlikenin rahat hareket etmesini sağlar.
Aile Tipi Düz Dikiş Makineleri: Dikişin yanı sıra nakış yapımında da kullanılan bu makineler dişli düşürülerek nakışa hazır hale getirilir.
Makine İğnesi: Dikiş ve nakış makinelerinde kullanılan metal iğnedir.
Sim Kartonu: Çirişli karton (işleme kartonu) yerine kullanılmaktadır. Möhlüke ile oyulabilir yada makasla kesilir.
Dok Tela: Çirişli karton yerine kullanılmaktadır. Makas ile kesilebilir.
Tutkalla Hazırlanmış Patiska: Çirişli karton yerine kullanılmaktadır. Makas ile kesilebilir.

Makinede Maraş İşi Yapılırken Dikkat Edilecek Noktalar

• • Maraş işi desenin sert kurşun kalemle parşömene çizilmelidir.
  • Desen kartona teğellenirken ipliğin mumlanmalıdır.
  • İpliğin kalınlığına göre 2-3 kat mumlanmalıdır.
  • Fazla mumlar sünger veya patiska ile silinmedir (İyi silinmediği zaman işleme kumaşında leke bırakır.).
  • Alt ipliği kumaşın rengine uygun seçilmelidir.
  • Desenin simetrik çıkması için graf kâğıdının yüzleri birbirlerine bakmalıdır.
  • Desenin oymasını yaparken altına en az dört kat gri karton veya tahta konulmalıdır.
  • Oyma yapılırken möhlükenin sağ avuçla iyice kavranması, sağ elin işaret parmağının, möhlükenin ucu ile birlikte kartona değdirilmelidir.
  • Oyma yapılırken desenin ortasından başlanılmalı, kenarlara doğru oyguya devam edilmelidir
  • Oygu yaparken desenin rahatlıkla görülebilmesi için desen kendinize bakmalıdır.
  • Möhlüke desenin üzerinde yürütülerek götürülmelidir. Yuvarlak hatlarda bıçak yavaş hareket ettirerek köşesiz net oymalar çıkmalıdır.
  • Desenin yarmalı yapraklarında möhlüke ile iyice içine girilmeli alt oymada rahat çıkması sağlanmalıdır.
  • Desenin yaprak uçlarında möhlüke yarım santim dışına taşmalıdır ki yaprak uçları net çıksın.
  • Oyma yaparken möhlüke yürümüyorsa sabuna sürülmelidir.
  • Alt oymanın pürüzlü çıkan kısımları nakış makası ile düzeltilmelidir.
  • Bobinlerdeki sim ve iplikleri makaralara çıkrıkla aktarılmalıdır.
  • İşleme sırasında bizle iğnenin sağ elde birlikte tutulmalıdır.
  • İşleme sırasında biz kumaşa dik olarak batırılmalıdır.
  • Bizin ucu sivri olmalıdır (küt olduğu zaman kumaşa zarar verecektir.).
  • İşleme sırasında simdeki renk geçişlerine ve tonlamalara dikkat edilmelidir.
  • Ütü yapılan yerin altına havlu gibi yumuşak dokulu kumaşlar serilmelidir.
  • Ürün tersinden ütülenmeli ve simli yerlere kızgın ütü basılmamalıdır.
  • Kumaş özelliğine göre ütü yapılmalıdır.
  • İpliğin mumu alınırken mulâj kağıdı desen üzerine koyulur ve ütülenir bu işlem 5-6 kez tekrarlanır (buhar verilmez).
  • Ayrıntılar içinde kalan gri karton temizlenmeyebilir (temizlendiği zaman desen içinde çöküntüler olabilir.)
  • Ütü yaparken desenin ortasından dışarıya doğru ütü yapılmalıdır.
  • Makine iğnesinin ucu sivri olmalıdır (küt olduğu zaman kumaşa zarar verecektir.).
  • Makinesi iğnesi 11veya 14 numara olmalıdır.
  • Makine iplik ayarında ,alt iplik üst ipliğe göre daha sıkı ayarlanmalıdır.
  • Makinenin bakımı düzenli yapılmalıdır.