Moda Endüstrisi
Sanayi Devriminin ilk ortaya çıkışı olarak modern dünyada ilk fabrika sisteminin Lancashire`da kurulmasıyla, 1789 Fransız Devriminin de meydana gelmesi arasındaki tarihsel dönemi kapsamaktadır. Fakat Sanayi Devrimi`nin asıl etkileri 1840` larda hissedilmeye başlanmıştır.
Anlam olarak Sanayi Devrimi üretici güçlerdeki ciddi artışta, hizmet ve mal dolaşımındaki aktif olarak yeni ürünleri meydana getiren teknolojik gelişmeler ve tabi ki bu durumların sonucu olarak kapitalizmin hızla yükselişinden oluşmaktadır. Tarihçiler ilk olarak Sanayi Devrimi`nin meydana geldiği ülke olarak İngiltere`yi göstermektedir)
Sanayi Devrimi`nin bir simgesi olarak onaylanan, 1781 senesinde James Watt`ın buhar makinesi gösterilerek endüstriyel olarak kullanılabilecek duruma getirilmiştir. Geliştirilen buhar makinesiyle beraber, başında sadece bir operatörün olmasıyla makinelerin başka bir güç gerektirmeden çalışır duruma geldiği görülmektedir. Bu gelişmeler Sanayi Devriminin büyük bir hızla ilerlemesine imkân sağlamıştır. Böylelikle üretimi sağlanan ürünler hızla pazara sunulabilmiştir.
Sanayi Devrimi`nin önemi el emeğinin geride kalarak makinelerin ön plana çıkması ve bunun beraberinde fabrika olgusunun meydana gelmesidir. Bununla birlikte makinelerin sanayide kullanılması beraberinde seri üretimi de ortaya çıkarmış ve ürünlerde standartlaşma olgusunu da getirmiştir.
Sanayi Devrimi`nin modaya olan etkileri, tekstil ürünlerinin ve tekstil sektöründeki hızlı gelişimlerden sonra daha kolay ve daha hızlı ürün üretilebilir duruma gelmiş olmasıdır. Bu gelişmeler ışığında giysi alt sınıf grupları için bir gereksinim olmaktan çıkarak tüketim kültürü içerisinde önemli sembolik ifadeler oluşturmaya başlamıştır.
19.yüzyılda gelişen tekstil makinelerinin ortaya çıkması, icat edilmesi ve geliştirilmesiyle, modern moda kavramı meydana gelerek bu dönemin önemini oluşturmaktadır.
Üretimde atölye üretiminin yerini hızla fabrikalar almış, daha önceleri bir elbisenin tümünü dikebilen terzilerin yerini hazır giyim fabrikalarında, bir elbisenin belirli parçalarını dikebilen işçiler alarak fabrikalarda çalışmaya başlamışlardır.
Tekstilde devrim süreci olarak adlandırılan ilerlemeler, Maslow`un da ihtiyaçlar üçgenini oluşturan temel ihtiyaçlar şeklinde benimsenmesinin zeminini oluşturmuştur (Gökalp, Gökalp ve Eren, 2019). Endüstri Devrimi`nin başlangıcı İngiltere`yle birlikte kısa bir zaman sonra ABD ve Avrupa`da yayılarak zenginlik ve refah düzeyi artış göstermiştir.
19.yüzyılın sonlarında İkinci Endüstri Devrimi meydana gelerek; otomotiv, bilim, telgraf, elektriğin yayılması, telefonun bulunmasıyla birlikte iletişim teknolojilerinin genişlemesine sebep olmuştur. İkinci Endüstri Devrimi`nin en önemli özelliği de bilimin önemi meydana gelmiş ve aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır.
İkinci Endüstri Devrimi`nin tekstil ve hazır giyim sektöründeki önemli etkisi dikiş makinesinin hızlı bir biçimde üretimine geçilmesiyle görülmüştür. Çok daha önce bulunmasına rağmen Isaac Singer`in ilk dikiş makinesini 1851 senesinde geliştirmesiyle, giysi tüketimi ve giysi üretimi endüstrisi büyük bir yükseliş elde etmiştir.
Bilimsel bilginin aktif şekilde kullanılmasıyla beraber 1968 senesinde ilerletilen programlanabilir makineler, Üçüncü Endüstri Devrimi`nin temellerinin atılmasına ve başlamasına sebep olmuştur.
20.yüzyılın ortalarında küreselleşme kavramının neticesi ile değişim ve yenilikler dünyayı etkisi altına alarak yayılmıştır. Üçüncü Endüstri Devrimi aynı zamanda bilgi çağı olarak da adlandırılarak bilgisayarlar bireylerin günlük yaşamlarına girmiştir. Böylelikle moda endüstrisinde de küreselleşmeyi süratlendirerek üretimden tasarıma varıncaya kadar dijitalleştirilmiş üretim anlayışı ortaya çıkmıştır.
2000`li senelere gelindiğinde ise endüstride 4.0 kavramının ortaya çıkışında iki ana sebep bulunmaktadır. Bunlardan ilki küresel rekabetin ciddi şekilde artması ve ikinci olarak teknolojinin gelişimiyle dijital dönüşüm potansiyelinin oluşmasıdır. 2000`li senelerde endüstriyel üretimin ilk sırasında Çin yer alarak, beraberinde Doğu ülkelerine geçmiştir.
2000`li senelerde meydana gelen bu devrim, dijitalleşme esaslarına yoğunlaşmaktadır. Dijitalleşme üretimde tam anlamıyla kullanılmasa da internetin ve mobil ağların süratle popülerleşmesi yapay zekâ teknolojisi ile makinelerin kullanılması ve bu teknolojilerin daha fazla ilerleyerek birbirleri ile bütünleşmesi Dördüncü Endüstri Devrimi`nin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Dördüncü Endüstri Devrimiyle beraber geliştirilen teknolojilerin akıllı fabrikalar sayesinde daha düşük maliyetli, daha esnek, daha hızlı ve daha verimli üretim sağlanabilmesi amaçlanmaktadır.
Birinci, İkinci ve Üçüncü Endüstri Devrimi`nin temel nedeni maliyeti düşürme durumunda yararlar sağlarken, bu durum Dördüncü Endüstri Devrimi`nde müşterinin ve maliyetin denetlenmesiyle pazar gereksinimlerinin doğru ifade edilmesinde de etkili olmaktadır. Bu yaşanan gelişmelerin beraberinde de müşteri alışkanlıkları daha kolay saptanmaktadır.
Günümüzdeki teknolojik ilerlemeler moda endüstrisini büyük ölçüde etkisi altına almaktadır. 4.0 olarak tanımlanan Endüstri teknolojinin rekabete dönüşmesini elde edecek üç temel faktör üzerinde gelişmektedir. Bu avantajlardan birincisi ürünü pazara hızla sunabilmektir. Hızlı inovasyon dönüşümleri bunu olanaklı kılmaktadır. İkinci faktör bireye özel üretim gerçekleştirmektedir. Tüketim kültürü olarak adlandırılan günümüz tüketimi, bireyselliği öne çıkaran, bireye özgü oluşturulmuş ürünleri el üstünde tutmaktadır.
Tek üretim bandından, bireyselleştirilmiş ürünleri aynı süratle çıkarmayı sağlayacak, kompleks ve dijitalleştirilmiş iş süreçleri 4.0 Endüstri`nin yeniliklerinden biri durumunda ön plana çıkmaktadır. Son olarak dijital dönüşüm sebebiyle üretim tesislerine ciddi ve büyük verimlilik kazandırmasıdır.
Şekil 2.7: Endüstri 4.0: dijital ve birbirine bağlı üretim
4.0 Endüstri`nin bu temel faktörleri, moda endüstrisi açısından önemli unsurlardır. Bu sebeple, 4.0 Endüstri`nin moda endüstrisinde tüketici araştırması, trend tahmini, ürün geliştirme, üretim, satış, satın alma ve dağıtım aşamalarını kapsayan bütün tedarik zincirinde yürütülmektedir.
Günümüzde Türkiye`de hazır giyim endüstrisinin geldiği nokta ise son 10 yılda aldığı 15 milyar TL`lik teşvikle 386 bin yeni istihdam yaratmıştır. 2012`de başlatılan bölgesel teşvik uygulamasıyla özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde önemli yatırımlar yapılarak Anadolu, dev moda markalarının da üretim dayanağı olmuştur. 2021 Ocak ayında AB`nin genel ithalatı 1,5 trilyon Euro olarak hesaplanmıştır. AB`nin Türkiye`den gelen giyim ithalatı ise 2021 yılı Ocak-Eylül döneminde 2020 yılının aynı dönemine göre %25,1 oranında artarak 56,2 milyar Euro seviyesinde gerçekleşmektedir.
Bu ithalat değerini Covid-19 pandemi döneminin henüz oluşmadığı 2019 yılı değeriyle karşılaştırıldığında %7,9 artışın gerçekleştiği görülmektedir. Bu ithalat değeri ile Türkiye`nin genel ithalat içerisindeki payı 2021 yılı içerisinde %3,7 olarak hesaplanmıştır. 2021 yılı Ocak-Ağustos 8 aylık bir dönemde hazır giyim ihracatı 2020 yılına göre %24,7 artarak 12 milyar 868 milyon dolar değerine ulaşmıştır.
Tekstil ve moda endüstrisinin günümüzdeki döngüsel ekonomisi “al, kullan, at” biçiminde işlemektedir. Tekstil sektörünün 2021 yılındaki yıllık üretimi 80-100 milyon ton arasında gerçekleşmektedir. Bu oranlara bakıldığında ciddi bir üretim ve beraberinde fazlasıyla bir tüketim söz konusudur.
Moda en fazla tüketim amaçlı kullanıma yöneldiği, geliştiği ve dönüştüğü evreyle beraber pazarlanması gereken bir kavram olarak da ortaya çıkmıştır. Modanın pazarlama hareketinden önce moda kavramını moda kuramları kapsamında incelemek gerekmektedir.
T.C.
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANABİLİM DALI
MODA TASARIMI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
HAZIRLAYAN: EYLÜL ERDOĞAN
YÜKSEK LİSANS TEZİ
TEZ DANIŞMANI: DOÇ. DR. M. FİKRET ATEŞ
ANKARA 2022
Kaynak: https://tez.yok.gov.tr