Çevik Tedarik Zinciri Nedir?
İmalat işletmeleri küresel ve rekabetçi iş dünyasında ayakta kalabilmek ve rakiplerinden üstün olabilmek, kısalan ürün yaşam döngüleri ve giderek daha bilgili hale gelen tüketicilerle baş edebilmek, sürekli olarak değişen tüketici ihtiyaçlarını tatmin edebilmek, değişken talebi karşılayabilmek ve hızlı bir şekilde yeni ürünleri piyasaya sunabilmek için çevik tedarik zincirinden yararlanmak zorundadırlar.
Günümüzde, küresel ticarette, çevikliğe dayalı organizasyonlar kitlesel üretimin yerini almaya başlamışlardır.
Çeviklik kavramı, pazarlamada, üretimde ve organizasyonda birbirleriyle bağlantılı olan bir dizi değişikliği tanımlamaktadır. Ayrıca, organizasyonun sınırlarını aşan bir yönetim için yeni yetenekler kazanmayı içermektedir. Çünkü değişken taleple başa çıkabilmek için tüm tedarik zinciri hızlı yanıt verebilecek şekilde yönetilmelidir. Öngörülebilen bir talebe sahip olan fonksiyonel ürünler için verimli süreçlere sahip olan bir tedarik zinciri yönetimi yeterli iken, yenilikçi ve modaya uygun ürünler için maliyetten ziyade hıza ve esnekliğe odaklanan pazara duyarlı tedarik zinciri yönetimi gerekmektedir.
Çevik tedarik zinciri yönetimi, tedarik zincirinin hem hacim ve çeşit açısından sürekli değişen pazar taleplerine hem de potansiyel ve var olan aksaklıklara hızlı bir şekilde uyum gösterebilme veya cevap verebilme yeteneğidir
Hazır Giyim Sektöründe Çeviklik Kavramı ve Çevik Tedarik Zinciri
Hazır giyim sektörü, kısa ürün yaşam döngüleri, yüksek değişkenlik, düşük öngörülebilirlik, ani satın alma davranışları ve heterojen tedarik süreçleri ile karakterize edilmektedir.
Hazır giyim sektörü, giysilerin genellikle bir ülkede tasarlandığı, başka bir ülkede üretildiği ve üçüncü bir ülkede satıldığı uluslararası ve küresel bir sektördür. Hazır giyim ürünleri genellikle modaya dayanmaktadır, geçicidir ve anın ruhunu yakalamak amacıyla tasarlanmıştır. Ayrıca, hazır giyim ürünlerinin satılabilecekleri dönem de kısa ve mevsimseldir ve aylarla hatta haftalarla ölçülmektedir. Bu ürünlere olan talep değişkendir ve pek çok faktörden etkilenmektedir. Pek çok tüketici bu ürünleri satın alma kararını satın alma noktasında almaktadır. Dolayısıyla, dönem içindeki talebin, hatta haftalık talebin veya ürün talebinin doğru olarak tahmin edilebilmesi son derece zordur.
Sektör, anın trendlerini yansıtan geniş bir ürün yelpazesi sunmak için çabalamaktadır. Tüketiciler de giderek daha fazla çeşit, daha iyi kalite ve hizmet, daha hızlı teslimat ve güvenilirlik talep etmektedirler. Bu nedenle, sektör sürekli değişen tüketici tercihlerine cevap verebilmelidir.
Hazır giyim işletmeleri sezonlar boyunca sürekli olarak bedenleri, kumaşları ve renkleri yenilemek zorundadırlar. Asıl eğilim ise sezon sayısını arttırarak koleksiyon, ürün gamı, stil ve çeşit sayısını arttırmaktır. Günümüzün moda üreticileri her yıl genellikle dört veya altı koleksiyon sunmaktadır.
Zara gibi bazı önemli oyuncular ise dünyanın dört bir yanındaki mağazalarına on beş günde bir yeni ürün getirerek sınırları zorlamaktadırlar. Bu boyuttaki bir yeniliği uygun fiyatlarla ve trendlere uygun olacak şekilde gerçekleştirebilmek için tüm tedarik zincirinin çevik olması, başka bir ifadeyle çevik tedarik zincirinden yararlanılması gerekmektedir.
Hazır giyim sektöründeki tedarik zincirleri karmaşıktır, göreceli olarak uzundur ve pek çok üye içermektedir. Bu nedenle teslimat sürelerinin kısaltılabilmesi ve hızlı yanıt verebilirliğin sağlanabilmesi için tedarik zincirinin çeviklik gibi bir yaklaşım kullanılarak dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Hazır giyim sektöründeki tedarik zincirleri oldukça yoğun küreselliğe sahiptir. Deniz aşırı ülkelerden girdi tedarik eden veya düşük işgücü maliyetleri nedeniyle buralarda üretim yapan pek çok işletme bulunmaktadır.
Hazır giyim perakendecileri, düşük maliyetli, yüksek yetenekli ve gelişmiş tedarikçilerden yararlanabilmek için küresel tedarik ağına sahiptirler. Ancak, bu küresel ağ hazır giyim tedarik zincirinin karmaşık hale gelmesine neden olmakta ve tedarik zincirinin yönetilmesini zorlaştırmaktadır. Tedarik zinciri karmaşıklaştıkça, yeni koşullara uyabilmesi zorlaşmaktadır. Karmaşıklığın esas edeni dünyanın farklı yerlerine dağılmış pek çok farklı tedarikçinden kısa ürün döngüsüne sahip ürünlerinin tedarik edilmesidir. Tedarik zincirindeki oyuncu sayısı ve talep belirsizliği arttıkça karmaşıklık da artmaktadır
Bu nedenlerle, çevik hazır giyim tedarik zinciri; yüksek değişkenlik, yoğun rekabet ve değişken tüketici gereksinimleri gibi özelliklerle karakterize edilen pazarlardaki belirsizliğin ve değişimin üstesinden gelmeye odaklanmaktadır. Hazır giyim pazarı da bu pazarlardan birisidir. Çeviklik, hazır giyim işletmelerinin kısa ürün yaşam döngüleriyle, yüksek değişkenlikle ve düşük öngörülebilirlikle mücadele etmelerine yardımcı olmaktadır.
Ayrıca, çeviklik, hazır giyim işletmelerinin rekabet güçlerini arttırmalarına performanslarını iyileştirmelerine, müşterilerine kesintisiz hizmet sağlamalarına ve zorluklarla daha iyi başa çıkabilmelerine yardımcı olmaktadır. Hazır giyim sektöründe, çeviklik yüksek koleksiyon yenileme oranıyla da bağlantılıdır. Koleksiyonların her sezon büyük oranda değişmesi süreçlerin ve kullanılan malzemelerin değişmesine neden olmakta ve bu da tedarik ağında önemli değişikliklerin meydana gelmesine ve zaman baskısıyla birlikte üretim planlamasının zorlaşmasına neden olmaktadır. Ek olarak, çevik tedarik zincirinde işletmenin cevap verebilirliğinde ve ürünleri pazara sunma süresini geliştirmesinde tedarikçiler kilit rol oynamaktadır. Bu nedenle, özellikle hazır giyim sektöründe bu tip ortaklıklar oldukça önemlidir.
Ayrıca, çevik hazır giyim tedarik zincirleri pazara duyarlıdır (nihai kullanıcıların eğilimlerine bağlıdır, gelişmekte olan pazar trendleri takip edilmektedir, tüketiciler dinlenmektedir, günlük satış verileriyle gerçek talebin takip edilmektedir, olası pazar ihtiyaçları tanımlanmaktadır ve bu ürünlere yönelik talep takip edilmektedir), sanaldır (tüm tedarik zinciri üyeleri arasında paylaşılan bilgilere dayanmaktadır), ağ tabanlıdır (uzmanlaşmış zincir üyelerinin güçlü yönleri kullanılarak esneklik kazanılmaktadır) ve süreç bazlıdır (zincirdeki üyeler arasındaki bağlantılar oldukça güçlüdür).
Rekabet avantajının elde edilebilmesi için gerçekleştirilecek etkin yönetim zincir üzerindeki oyunculardan birisinin karmaşık ağın tamamını yönetebilme ve tedarikçilerin her birinin esas yetkinliklerine ve güçlü yönlerine odaklanabilme yeteneğini kapsamaktadır. Bu şekilde ortaya konan tedarik zinciri yönetimi moda endüstrisiyle yakından ilişkilidir.
Hazır giyim tedarikçilerinin pazardaki başarısı; başarılı olacağını düşündükleri ürünleri üretmelerinden, bu ürünlere olan talebi takip etmelerinden ve talepteki değişimlere uyum göstermelerini sağlayan esnek bir tedarik zincirine sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu başarıya rağmen, talepteki belirsizlik, karmaşık küresel tedarik ağının kullanımı ve giderek kısalan ürün yaşam döngüleri gibi unsurlar riski oldukça arttırmaktadır.
Genellikle küresel hazır giyim tedarik zincirlerini karakterize eden belirsizliğin ve karmaşıklığın neden olduğu kaos riski, aşırı tepkiye, gereksiz müdahalelere, ikinci tahminlere, güvensizliğe ve çarpıtılmış bilginin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Bu da, tedarik zincirinin değişen pazar ihtiyaçlarını karşılayamadığı pazar riskine neden olmaktadır. Bunların sonucunda, beraberinde finansal riskleri de getiren yanlış zamanda yanlış stok bulundurma, kaçırılan fırsatlar ve stoksuzluk durumları ortaya çıkacaktır. Bu nedenle, çevik hazır giyim tedarik zinciri tüm bu riskleri azaltacak veya bunların üstesinden gelecek şekilde yönetilmelidir.
Literatürde, hazır giyim sektöründe çeviklik, çevik tedarik zinciri ve çevik tedarik zinciri yönetimi kavramlarını analiz eden araştırmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalar aşağıda kısaca özetlenmiştir. Gerçekleştirilen bir araştırmada, hazır giyim işletmelerindeki çeviklik problemlerine odaklanılarak, hazır giyim sektöründe çeviklik için yeni bir yaklaşım ortaya konmuştur. Bir diğer çalışma, çevik ve yanıt verebilir hazır giyim tedarik zincirinin stratejik uygulamalarını ve yararlarını ortaya koymayı amaçlamıştır.
Başka bir çalışma, hazır giyim tedarik zincirlerinde deniz aşırı ülkelerden tedarik ile çevikliğin nasıl dengelenebileceğini araştırmaktadır. Araştırma, Benetton ve Inditex firmalarını baz alan örnek olay incelemesiyle sık değişen tercihlerin ve artan kişiselleştirilmiş taleplerin düşük üretim maliyetleriyle ve kısa cevap verme süreleriyle nasıl karşılandığını açıklamaktadır. Diğer bir araştırma ise, moda endüstrisinde çevik tedarik zincirleri yaratmaya odaklanmıştır. Çalışmada, geleneksel organizasyon yapılarına ve tahmine dayanan tedarik zincirlerinin hazır giyim pazarlarının değişken ve çalkantılı talebini karşılamak için yeterli olmadığı belirtilmektedir. Bunun yerine çevik tedarik zincirinin kapsadığı çevik organizasyonların oluşturulması gerekmektedir.
Yapılan bir diğer çalışma, çevik perakendeciliği Avrupa hazır giyim ve tekstil sektörüne değer katan yeni bir strateji olarak tanıtmaktadır. Avrupa’daki on bir üreticiyi kapsayan örnek olay incelemesiyle hazır giyim sektöründe stratejik çevik tedarik zincirlerinin nasıl yaratılabileceği araştırılmıştır. Başka bir araştırma ise, moda endüstrisi için geliştirilen çevik tedarik zinciri modellerini ve bu modellerin özelliklerini incelemektedir.
Gerçekleştirilen bir diğer araştırma; çevik bir tedarik zincirindeki stratejik esneklik, üretim esnekliği, tedarik zinciri esnekliği ve işletme performansı arasındaki ilişkileri analiz etmektedir. Çalışmanın örneklemini Endonezya’nın hazır giyim sektöründe faaliyet gösteren işletmeler oluşturmaktadır. Başka bir çalışma ise, çevik tedarik zincirinde karar vermeye yardımcı olacak bir model geliştirmeyi amaçlamaktadır. Model, hazır giyim sektöründen alınan veriler kullanılarak geliştirilmiştir.
Yapılan bir diğer çalışma, çevik ve işbirlikçi bir hızlı moda tedarik zincirinin pazar yapısını ve rekabet gücünün ana unsurlarını analiz etmektedir. Elde edilen sonuçlara göre, tedarik zincirinin faaliyet gösterdiği moda pazarı, karmaşık bir yapıya ve benzersiz bir iş modeline sahiptir. Tedarik zincirinin çevik ve işbirlikçi yapısı başarısının anahtarıdır. Ayrıca, kendi kendine yetebilen yapı, entegre ağ, güçlü girişimcilik, yakın ve uzun süreli tedarikçi ilişkileri, hızlı ürün gönderimi ve stok yenilenmesi gibi faktörler de tedarik zincirinin başarısını desteklemektedir.
Başka bir araştırmada ise; Birleşik Krallık hazır giyim perakendecilerinin karmaşık bir küresel ortamda yenilikçi, yüksek kar marjlı ve modaya uygun ürünlerin tedarik süreçlerini etkin bir şekilde yönetilebilmek için benimsedikleri çevik tedarik zinciri yönetimi uygulamaları incelenmektedir.
Gerçekleştirilen başka bir araştırma, çevik tedarik ortaklıklarını ve bu tip işbirliklerini geliştirmek için ihtiyaç duyulan koşulları hazır giyim sektörünü baz alarak incelemektedir. Bir diğer çalışmada ise; hızlı yanıt sistemi için çevik tedarik zincirinin bir parçası olan çevik üretimin zorunlu olduğunu belirtilerek, Avustralya hükümeti tarafından finanse edilen ve tekstil, hazır giyim ve ayakkabı sektörlerini kapsayan hızlı yanıt programının süreçleri ve sonuçları aktarılmaktadır. Yapılan bir diğer araştırmada, tekstil ve hazır giyim sektörünün özellikleri ile hızlı cevap verebilirliğin ve kısa teslimat sürelerinin başarılabilmesi için çözüm önerisi sunulan yalın, çevik ve yalın-çevik tedarik zincirleri hakkında bilgiler verilmiştir. Tekstil ve hazır giyim işletmelerinin örnek olay incelemeleri araçlığıyla tedarik zinciri yönetimine yönelik farklı yaklaşımlar önerilmiştir.
T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
Fen Bilimleri Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi
Buse KUZUCUOĞLU
Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı
İzmir 2022
Kaynak: https://tez.yok.gov.tr/