Yılın renklerini ve çizgilerini belirleyen uluslar arası moda konseyinde Avrupa’da çeşitli ülkelerin moda sözcüleri bir araya gelir. Bu konseyin kararlarını, dünyada o andaki sosyolojik, psikolojik, ekonomik ve politik etkenler yönlendirir. Modanın kişilere aksetmesinde de kişiliğe bağlı etkenler ortaya çıkar.
Modayı Etkileyen Sosyolojik Etkenler
Eskilerde moda seçkin kitlenin giysilerini taklit etme şeklinde idi. Kralın, padişahın belirlediği, saraylıların ordunun ve kilise adamlarının taklit ettiği bir moda vardı. Günümüzde bu rol, ekonomik yönden orta kesim ve onun hemen üstü sayılabilecek kesim tarafından oynanmaktadır. Modanın üst zengin tabakalardan aşağı doğru taklit yolu ile yayılması artık gerilerde kalmıştır. Günümüzde modayı birtakım olaylar etkiler. Bunlardan bir kısmı sosyal olaylardır. Örneğin, 1980 olimpiyatlarının ilk kez bir demirperde ülkesinde yapılması Kafkasya’daki görüntü ve renkleri gündeme getirmiştir. 1950’li yıllarda çok meşhur olan sinema artisti Audrey Hepburn’ün vücut ölçüleri, saç modeli, giysileri moda olurken, 1990’da ses sanatçısı Madonna’nın saçı ve makyajı moda olmuştur.
Madonna’nın saç ve makyajı moda olmuştur
1961-1963 yıllarında uzaya gitme denemeleri insanlı uzay araçları ile yapılırken, 1969’da insanoğlunun aya ayak basması gözleri uzaya çevirirdi. Modacı Courre Gees, Ay kızı (Moon Girl) modasını getirmiştir. 1981 de Prenses Diana modayı belirleyen bir simge oluvermiştir. Onun giysileri, onun görüntüsü, saçı, hatta davranış biçimi toplumu uzunca bir süre etkilemiştir. “Out Of Africa” bol oskarlı bir filmdir. Bu filmin gösterime girmesi ile toprak renkleri ile safari kıyafetler vitrinleri sarmıştır.
1989’da gösterime giren “Cashmere Express” filminden sonra portakal sarısı, iris moru, yasemin yeşili okyanus mavisi ve siyah beyaz burmalarla bezenmiş triko takımlar moda olmuştur
Modayı Etkileyen Psikolojik Etkenler
Mini etek modası da gençlerin yetişkinlere duydukları tepkinin bir simgesidir; bir isyandır. Önceleri gençlerin istedikleri olmuştur; ama mini etek zamanla yetişkinlerce de tutulmuştur. Ünisex modasının kadınların kendini ispatı için ortaya atıldığı düşünülebilir. Günümüzde aynı işleri yapan iki cinsin aynı kıyafeti giymesinin uygun olacağı görüşü ile yayılmıştır. Kadının, erkekten farklı olduğu ve kapanması gerektiği dini düşüncesi ile eski devirlerde ve halen bazı ülkelerde peçe taktığı görülmektedir.
1800’lerde Blue-Jeanslar modadır.
Blue-Jeansların ortaya çıkışı 1800’lerde Amerika’nın Kuzeyinde “Altına Hücum” ile başlar. Ağır çalışma koşulları içinde olan altın arayıcıları tabiata dayanıklı giysilere ihtiyaç duymaktadırlar. Levi Straus adında bir işadamı Fransa’dan getirttiği dayanıklı kumaştan pantolonlar yapmıştır. “Denim” denen bu pantolonları altın arayıcılarından sonra kovboylarda benimsemiştir. II. Dünya savaşından sonra dünyayı saran ekonomik kriz, bu pantolonların tüm ülkelerde giyilmesine sebep olmuştur. Kumaş daha sonraları maviye boyanmış ve adı “Blue-Jeans” olmuştur. Ucuz ve rahat bir giysi olan blue-jeans ‘ler uzun süre moda dünyasında kalacak gibi görünmektedir. “Altına Hücum” olayı bir bakıma bluejeans giymeyi gelenekselleştirmiştir.
Modayı Etkileyen Ekonomik Etkenler
Modanın temelini oluşturan kumaş bir ham maddedir. Bu ham madde doğal olabilir ya da bugünün teknolojisiyle kimyasal karışımlardan oluşabilir. Doğal olanlar yün, keten, pamuk, ipek, kaşmir vs.dir. Bu doğal hammaddeler birtakım doğal nedenlerden etkilenebildiği gibi ekonominin kendi içinde oluşan spekülasyonlardan da etkilenebilir. Örneğin, kuraklık sonunda koyun telefi olur; buna bağlı olarak yün üretimi azalır. Yine kuraklık olur pamuk, keten üretilemeyebilir. Kumaş modayı etkileyen en önemli materyaldir. Kumaşın etkilenmesi, modayı çok fazla etkiler. I. Dünya Savaşı öncesinde kadınların 15-20 hatta 80 metreye kadar kumaştan giysiler giymesi, sonra mini eteğin moda olması hep kumaş üretiminin azalıp çoğalması ile ilgilidir. Ülkelerin bolluk ve kıtlık dönemleri modayı büyük ölçüde etkilemiştir. Savaşların yarattığı ekonomik koşullar önemlidir. Savaş ve kıtlık zamanlarında eteklerin kısalması, bir rastlantı değildir. Ülkelerin barış ve bolluk dönemlerinde ise gösterişli giysilerin giyilmesi ve pahalı giysilerin seçilmesi hep bu nedenledir.
Modayı Etkileyen Politik Etkenler
Ejderha baskılar 70’li yıllarda kullanılmıştır.
Belirli ülkelerin bir dönem için olağanüstü dikkat çekecek bir olaya karışması o ülkenin isminin fazlasıyla duyulmasına neden olur ve dünya kamuoyu uzunca bir süre aynı konuyla meşgul olur. İşte bu ortamda modacılar o ülkenin yöresel renk ve motif etkinliklerini giysilere yansıtır. 1973-1974 dünya petrol krizini yaşamıştır. Petrol krizi OPEC demektir. OPEC de Araplar’ın çağrışımını yapmaktadır. O sıkıntılı dönemde modanın teması derhal Arabistan olarak saptanmış, Arap kıyafetleri moda olmuştur.
1970’li yılların başında Batı ile hiçbir ilişkisi olmayan Kızıl Çin’i ABD’nin o zamanki başkanı Nixon ziyaret etmiştir. Bu politik bir olaydır. Ertesi yıl Mao yakalar, ejderha baskılar devreye girer. 1991 de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dağılır. Gözler oraya döner. İnsanların başlarını Rus kalpakları süslemektedir.
Önemli Kişilerin Modayı Etkilemesi
Ünlü manken Twigy
Fransa’da 13. Louis döneminde bir av partisinde attan düşen Matmazel Fontage’nin dağılan saçlarını bir çorap lastiği ile toplaması o yıl kadınlar arasında (Fontage Stili) saç modasının doğmasına sebep olmuştur. Prens De Gall’e güzel bir kadın çiçek verir. Prens çakısı ile ceketinin sol yakasına bir delik açar ve çiçeği oraya takar. Bu Fransız centilmenliği erkek ceketlerinin sol yakasındaki ilik olarak günümüze dek gelmiştir. Hür ve yalın giyimi kadın dünyasına ilk kez getiren ünlü modacı Chanel’in gaz ocağı patlaması sonucu uzun saçlarının yanması nedeniyle saçlarım kısacık keserek bir partiye gitmesi yeni bir saç modasının doğmasına sebep olmuştur. Ünlü kalp cerrahı Dr. Barnard’ın kalp ameliyatları yaptığı yıllarda giydiği ameliyat gömleklerinin stili erkek gömleklerine model olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın olduğu yıllarda İngiliz Generali Montgomerinin giydiği bluzan ceket Montgomeri adını almış ve savaş sonrası erkekler arasında moda olmuştur. Günümüzde de bu tip ceketler erkek ve kadınlarda mont adı altında giyilmektedir. 1966’da İngilizlerin ünlü mankeni Twigy’nin aşırı zayıflığı genç kızlar arasında incecik olma modasının dogmasına sebep olmuştur.