OVER-FLOW BOYAMA MAKİNESİ

Over-flow Çalışma Prensibi

Over-flow kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak atmosferik basınçta (98 °C), tüp veya halat şeklinde örme ve dokuma kumaş boyayan makinelerdir. Genellikle örme kumaş boyanır. Flotte ve kumaş boyama sırasında hareketlidir.

Bu makineler, over – flow veya yumuşak akımlı diye isimlendirilebilir. Bu durum muameleyi çok yumuşak kılar. Böylece çok ince ve hassas kumaşların zorlanmadan hareket etmesi sağlanır. Kapasite, göz başına 80 – 150 kg arası değişmektedir. 900 kg’a kadar materyal boyanabilir.

Makinelerin az yer kaplaması, son gelişmelerle düşürülen flotte oranı, yüzey tüylenmesi yapmaması, yoğun flotte teması sonucu düzgün boyama gibi avantajlara sahiptir.

Pamuk, viskon, yün, akrilik ve karışım (pamuk/poliakrilonitril, yün/ poliakrilonitril gibi) kumaşların ve trikotajların boyanmasında ve ön işlemlerinde kullanılır. Şimdi makinenin çalışma şeklini kısaca açıklayalım.

Over-flow kumaş boyama makinelerinde kumaşın hareketi bir jet yardımı ile değil, sadece banyonun normal akışı ile yani dinamik bir basınç olmaksızın sağlanır. Kumaş, yatay durumdaki banyo teknesinden çıkrık yardımıyla huni biçimindeki bir deliğe aktarılır.

Boyama banyosu, besleme borularından bu huni şeklindeki bölümün etrafından beslenir. Huninin daralan kısmından banyonun hızıyla kumaş taşıma borusuna girer. Daha sonra tekrar tekne içinde toplanır. 98 °C’ye kadar sıcaklık elde edilebilir. Flotte oranı 1:5 – 1:20 arasındadır.

Makinenin Kısımları

Over-flow kumaş boyama makinesi 7 ana kısımdan oluşmaktadır. Bunlar;

1. Kumaş yükleme ve boşaltma aparatı (1),
2. Sirkülasyon pompası (2),
3. Haspel (3),
4. Boyar madde – kimyasal madde hazırlama ve ilave tankı (4),
5. Sıcaklık değiştirici ( eşanjör ) (5),
6. Gövde (6),
7. Taşıma borusu (7)dur.

Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı

Kumaşın makineye girişinde ve çıkışında hareket ve yön veren kısımdır.

Sirkülasyon Pompası

Over-flow makinelerinde materyalin hareketi haspel ve flotte sirkülasyonu ile sağlanır. Sirkülasyon pompası flottenin devridaimini sağlayan kısımdır. Sirkülasyon pompasının hızı ayarlanabilir. Over-flow makineleri ile yüksek seviyede flotte sirkülasyonu elde edilir.

Pompa hızı ve devri, flotte hareketliliğini, dolayısı ile boyar maddenin elyafa çekiş hızı ve boyanacak kumaş cinsi gibi faktörlerini doğrudan etkiler. Sirkülasyon pompasının hızı haspel ile uyumlu olmalıdır. Haspel ile sirkülasyon pompasının hızının uyumlu olmaması, kumaşın gerilmesi ve haspele sarılması gibi sakıncalara sebep olur.

Haspel

Sirkülasyon pompası ile beraber kumaşın makine içindeki hareketini sağlayan kısma haspel ya da çıkrık adı verilir. Haspel kumaşın daha az gerilimle karşılaşıp yıpranmaması için hareketine yardımcı olur ve taşıma borusuna sevkini sağlar.

Kumaşın makine içerisinde dakikada atacağı tur sayısı haspel, sirkülasyon pompası ile ayarlanır. Kumaş hızı 45-300 m/dk.ya çıkabilir. Farklı ham maddeli kumaşlarda hız da farklı olmalıdır.

Boyar Madde Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı

İlave tankı boyar madde ve diğer kimyasalların makine ve hazırlama tankı içerisine dozajı için kullanılır. Tankın içinde endirekt ısıtma sistemi ile flotteye ilave edilecek maddeler ısıtılır ve mikser yardımı ile karıştırılarak makineye pompalanır. Dozajlama belirli sürede yavaş yavaş yapılacaksa klape vanaları el ile ayarlanır. Makinelerin genellikle 1 adet ilave tankı vardır.

Hazırlama tankı, makinedeki banyonun boşaltılması sırasında ilave edilecek banyonun hazırlanıp vakit kaybı olmadan anında sevkini sağlar. Belirlenen sıcaklığı temin eder.

Sıcaklık Değiştirici (Eşanjör)

Sirküle eden flottenin hızlı ısıtma ve soğutulmasını sağlar. Makinenin üzerinde yanında, dikey veya yatay olarak bulunur. İçerisinde 2 bölme vardır. Flotte ve buhar ayrı olarak geçmektedir. Birbirine endirekt olarak temas eder. Yani endirekt ısıtma oluşur.

Isıtma hızı buhar ile suyun temas ettiği yüzeyin büyüklüğüne ve buharın sıcaklığına göre değişir.

Gövde (Tekne)

Taşıma borusundan geçen kumaşın daha sonraki turlar için banyo içerisinde beklediği kısımdır. Yığılma sırasında kumaşta düğüm problemini ortadan kaldıran pastallama sistemi kullanılır. Burada sürtünme önemlidir. Sürtünme kuvveti az olursa gövde içine yığılan kumaşta abrajlı boyamaya sebep olan düğümlenme meydana gelmez.

Taşıma Borusu (Over-flow)

Boya teknesinden haspel tarafından çekilen kumaş daralan bir boru içerisine girer. Bu boru kısmına “taşıma borusu” denir. Kumaş bu kısımda flotte ile yoğun bir temasa girer. Böylece etkili ve düzgün bir boyama meydana gelir.

Makinenin Programlanması

Over-flow kumaş boyama makinelerinde sadece işlem süresi, ısıtma – soğutma işlemleri otomatik haspel ve flotte sirkülasyon hızı elle veya otomatik olarak kontrol edilir. Dozajlama işlemi de elle veya otomatik olarak yapılır. Kontrol panosu makinenin arkasındadır ve kullanımı çok basittir.

Reçeteye Göre Hesaplamaları Yapma

Müşteri, daha önceden renk çalışması yaptırdığı ya da işletmede boyanmış rengini, istediği kumaşın miktarını ve cinsini işletmeye bildirir. Kumaş, işletme şartlarında boyanmadan önce, hatalı boyamayı önlemek için bir parça numune alınarak laboratuvarda boyama uygulaması yapılır. Daha sonra işletme şartlarına göre hesaplamalar yapılır.

Makinenin Çalıştırılması

Kumaş over-flow makinesine girdiğinde tüm boyama işlemleri (ön işlemler, boyama ve ard işlemler) yapılmış olarak çıkar. Over-flow’un işlem süresi ve sıcaklığı istenildiği gibi ayarlanabilir. Bu da büyük bir avantajdır. Boyama esnasında işleme sık sık müdahale ederek istenilen rengin tutturulması sağlanır.

Proses Süresince Yapılacak İşlemler

Aşağıda işletmede yapılan örnek bir boyama çalışması verilmiştir. Bu boyama çalışmasında, ön işlem ve ard işlemeler, işlemler sırasında yapılan ilaveler, ilave zamanları, yapılması gereken kontroller sırasıyla verilmiştir.

• Ham materyal makineye alınırken beraberinde su da alınarak çalışmaya başlanır. Kumaş ucu haspele dolanarak diğer ucun dışarıda kalması koşuluyla geride kalan halat kısmının da içine girmesi sağlanır. Bu işlemi yaparken kumaşta yırtılmış bölgelere dikkat edilir. Yırtık bölgeler düğümlenerek makineye alınır. Kumaşta görülen yırtık kısımlar iş emri kartına rapor edilir. Çünkü hareket sırasında kumaş daha çok yırtılabilir. Makineye alınan materyalin her iki ucu dikilir ve halat şeklinde makineye verilir.
• Boyama işlemine başlarken boyama diyagramına ve reçetedeki miktarlara göre rezerve tankından ilaveler yapılır.
• Boyama diyagramına göre sıcaklık ve zaman adımlarına göre işleme devam edilir.
• Prosese göre gerekli kontroller ve durulamalardan işleme son verilir.
• Kumaşın birbirine eklenen uçları bulunur. Dikilen uçlar sökülür ve boşta kalan bir uç kumaş çıkarma aparatına verilir.

İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması

Ön işlemler, boyama işlemi ve ard işlemler sırasında yapılması gereken kontroller boyamanın düzgün yapılmasını sağlar. Bu kontrollerin yapılması hatalardan oluşacak zaman ve maliyet kaybını otadan kaldırır. Aynı zamanda emniyetli çalışmayı sağlar. İşlemler süresince yapılacak kontroller aşağıda verilmiştir.

• pH Kontrolü; Boyama, boya kasarı ve nötralizasyon işlemleri sırasında yapılan kontrollerdir. Kontrol pH kâğıdı ile yapılır. Boyar madde ile kumaş arasındaki reaksiyonun gerçeleşmesi için bu kontrolün yapılması gerekir.
• Isı Kontrolü; Tüm işlem safhalarında ısı kontrolü yapılır. Flotte içerisinden ilave tankına bir miktar flotte alınır ve termometre ile ölçülür. Boyar maddenin materyale çekişine sıcaklık etkisi büyüktür, bu nedenle uygun boyama sıcaklığının kontrol edilmesi gerekir.
• Renk Kontrolü; Boyama sonrası ve ard işlemler sonrası olmak üzere 2 defa renk kontrolü yapılır. Kumaştan küçük bir parça kesilir, istenilen renk ile karşılaştırılır.
• Flotte Kontrolü; Makinedeki flotte oranının istenilen seviyede tutulması için yapılan kontroldür. Makinenin yanındaki ölçme skalası ile belirlenir.
• Hidrofilite Kontrolü; Kasar işlemi bittikten sonra kumaşın hidrofilitesini ölçmek için yapılır. Kumaştan bir kısım kesilir ve kurutulur. Daha sonra kumaş üzerine su damlatılır. Su damlası hızlı bir şekilde nüfuz ederse hidrofilite iyidir.

Makinenin İşlem Sonrası Bakım ve Temizliği

Boyama ve ard işlemlerin bitiminde, koyu renk çalışılmış ise makinenin içi, kılavuz bez ve içinde ıslatıcı-hidrosülfit-hipoklorit gibi temizleyici maddelerden biri veya birkaçı bulunan flotte ile düşük veya yüksek sıcaklıkta 15–60 dakika çalıştırılarak kalan boyar madde giderilir.

Makinenin iç yüzeyinin pürüzsüz olması gerekir. Eğer kumaşta yüzeyden dolayı herhangi bir hasar varsa yüzey kontrolü ve temizliği yapılır. İşlemler sonrası ilave tankının, makine çevresinin temizlenmesi gereklidir.