Peşkir dokuma mahalli bir dokuma türüdür. Çoğunlukla pamuklu liflerden bazen de ketenden dokunmaktadır. Bez ayağı dokuma grubunda yer alır. Bazı yörelerde yağlık olarak da bilinir. Kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel el dokumalarımızdan biridir. Kültürel ve tarihi anlamda çok zenginlikler taşımaktadır.

Peşkir, havlı ve havsız olarak dokunabilmektedir.

Anadolu da farklı amaçlarla dokunan peşkirlerin dokuma teknikleri de farklılık göstermektedir.

Resim 1.3:Peşkir (Havsız) Dokuma

Bir zamanlar düğün davetiyesi olarak ta peşkir kullanılmaktaydı. Okuntu (davetiye) olarak peşkir gönderilir. Çeyizin en önemli parçalarından biride peşkirdir.

Yemek yerken, sofraya oturanlar dizleri üzerine peşkir yayarak yemek yerlerdi. Peşkirler peçete gibi kare değil, dikdörtgen olurdu. Peşkirin uzunluğu kullanacak kişinin sayısına göre değişirdi. On iki, yirmi dört kişinin önüne serilene “dolak” adı verilir.

Düğünlerde, bayramlarda, kalabalık aile sofralarına oturanların önlerine dolak dolandırılır. Paşalar, padişahlar, yaşlılarda da tek kişilik peşkir kullanılırdı. Gelin ve damat için için özel dokunmuş çift kişilik gelin-güvey peşkiri kullanılırdı. Bu, genç çiftlerin ömür boyu beraberliklerinin devamını simgelerdi.

Resim 1.4 :Dolak

Osmanlı saraylarında, konaklarında, köy, kasaba, şehir evlerinde, yörük çadırlarında peçete gibi kullanılan süslü peşkirler, giysilerin lekelenmesini, dökülen kırıntıların etrafa yayılmasını da önlerdi (Resim 1.5).

Resim 1.5: Peşkir dokuma

Yemekten sonra el yıkama leğeni ve ibriği ile birlikte süslemesi sade peşkir getirilir, yıkanan eller bu peşkire kurulanırdı, günümüzün havlusu yerine kullanılırdı. Yemek üstüne kahve ikramı yapan genç kız veya delikanlı sol omzuna, gösterişli, pırıltılı bir peşkir atıp servis yapardı. Son yıllara kadar Anadolu’da hemen her evde tezgâh vardı. Tezgahlarda peşkir, kumaş, halı, kilim ve örtüler dokurlardı. Bu bir yaşam tarzıydı (Resim 1.6).

Resim 1.6: Peşkir dokuma

Böylece yüzyıllar içinde gelişen Anadolu el dokumacılığı sonunda, makinenin hızlı üretimine yenik düştü. Çarşıları, pazarları dolduran bu ürünler önce şehirlerin, sonra kasabaların ve nihayet dokumacılıkla geçinen bölgelerin tezgâhlarını yavaş yavaş durdurdu. Duran tezgâhlar zamanla kalmadı. Gelenek, göreneklerle yaşayan, zenginleşen dokumalar yerlerini sessiz sedasız sanayi ürünlerine bıraktı.

Dokuma örnekleri geçmişten bugüne kültürel özellikleri taşımaktadır. Günümüzde Denizli, Buldan ve köyleri gibi çeşitli illerde Anadolu dokumalarının en güzel örnekleri üretilmektedir (Resim 1.7)

Resim 1.7:Peşkir dokuma

Havlu (PEŞKİR)

Zemin ve hav çözgüleri olmak üzere iki farklı çözgü ipliği grubu ile dokunan bir veya iki yüzlü havlı (ilmekli) kumaş örgülerine havlu dokuma örgüleri denir.

Yüksek oranda su emebilme özelliğine sahip ilmekli bir yapı gösteren, genelde % 100 pamuktan yapılan bir kumaş türüdür.

Havlu örgüleri genellikle 3 veya 4 atkı gruplu olarak dokunur. 3 atkı gruplu havlu örgüsünün oluşumunda tarak, kısa tefe vuruşu yaparak birinci ve ikinci atkıyı kumaş çizgisine kadar taşımaz.