Şilte; üstünde oturulan, yatılan, içi yünle, pamukla doldurulmuş döşek veya üstünde yatmaya ya da oturmaya yarayan, içi pamukla veya elyafla doldurulmuş kılıftan oluşan döşek anlamına gelir. İnşaat alanında özellikle döşemecilikte yalıtım malzemesi olarak kullanılan şilte ile karıştırılmamalıdır.
Şilte denilince genellikle oturma ve istirahat mobilyalarında kullanılan minder, yastık ve yataklar anlaşılır. Puf, koltuk, sandalye, kanepe, divan, sedir ve benzeri işlerin döşemeleri her zaman sabit olarak yapılmaz. İşin gereğine ve müşteri isteğine göre oturma yerlerinde ve arkalıklarında şilteler kullanılır. Konforun ve rahatlığın ön planda olduğu mobilyalar da şilteli olarak döşenir.
Oturma yerinde kullanılan şiltelere meslek dilinde “font şiltesi” ya da “minder”, arkalık ve dayanma kısmındakilere ise “arkalık şiltesi” ya da “yastık” adı verilir. Minder ve yastıklar, kullanılacağı yere göre değişik cins ve biçimlerde yapılır. Dekoratif ve estetik özellikleri ise yüz kumaşları ile ayarlanır.
Şilte Çeşitleri
Şilteler, yapılış şekillerine göre duvarlı ve duvarsız şilte diye ikiye ayrılır. Oturma yerlerinde kullanılan şiltelere “font şiltesi” veya minder, arkalık ve dayanma yerlerindekilere de “arkalık şiltesi” veya “yastık” adı verilmektedir. Bunlardan başka bir de yatak olarak kullanılan daha kalın ve daha büyük ölçülerde şilteler vardır.
- Duvarlı şilteler: Bu şiltelerin yüz kumaşları üç parçadan oluşur. Şiltenin alt ve üst yüz kumaşı ile şilte kalınlığında kenar (duvar) kumaşı ayrı ayrı kesilir ve dikilerek birbirine birleştirilir. Bu şiltelerin kenarlarına da isteğe bağlı olarak fitil uygulaması yapılır. Ancak duvarlı olmalarından dolayı çift fitil kullanılır.
- Duvarsız şilteler: Duvarsız şiltelerin yüz kumaşlarının kenarları düz dikişli ya da tek fitilli olarak yapılmaktadır. Yüz kumaşı çift parçadan veya tek parçadan oluşur. Tek parça kumaş kullanıldığında ölçülerek kesilmiş olan kumaş ikiye katlanarak karşılıklı iki kenarı dikilir. Üçüncü kenara ise fermuar dikilir. Çift parçadan yapıldığında ise ölçüsünde kesilen kumaşlara önce fermuarı dikilir. Daha sonra kumaşlar ters taraftan birbirine dikilir.
Oturma ve istirahat mobilyalarında (sandalye, koltuk, kanepe, sedir ve divan gibi) döşemeler her zaman sabit biçimde yapılmaz. İşin durumuna ve isteğe bağlı olarak oturma ve arkalık yerlerinde ayrıca şilteler kullanılır.
Dolgu gereçlerine göre de pamuklu Şilteler, kauçuklu Şilteler, kuş tüyü Şilteler diye üçe ayrılır.
- Pamuklu şilteler: Dolgu gereci olarak makinelerde atılmış pamuk kullanılır. Hazırlanan yüz kumaşı içine, yüz kumaşından daha büyük olarak hazırlanmış olan astar kumaşı kullanılır. Astar kumaşı içerisine dolgu gereci doldurulduktan sonra yüz kumaşı astar kumaş üzerine geçirilir.
- Kauçuklu şilteler: Yaygın olarak kullanılan bir şilte çeşididir. Pamuklu şiltelerde olduğu gibi hazırlanan yüz kumaşı içine suni veya doğal kauçuk dolgu gereci olarak kullanılır. Kauçuklar bütün olarak kullanılabileceği gibi parça kauçuk olarak da kullanılır.
- Kuş tüyü şilteler: Daha rahat ve konforlu olması istenilen oturma gruplarının şiltelerinde kuş tüyü kullanılır. Yumuşak ve elastiki olmasından dolayı üzerinden yük kalkan şilte esneyerek tekrar eski hâline gelir. Pamuklu şiltelerde olduğu gibi hazırlanır ancak astar olarak özel sık dokulu bir kumaş kullanılır. Sağlıklı, ısıyı en iyi koruyan doğal bir dolgu malzemesidir. Eski çağlardan beri yorgan, yastı, minder ve şilte yapımında kullanılmaktadır. Kullanılan dolgu maddeleri içinde en hafif ve en uzun ömürlü olanıdır. Diğer dolgu maddeleri ile karşılaştırıldığında mikroorganizmaları ve bakterileri bünyesinde barındırmayan, alerji yapmayan bir özelliğe sahiptir. Makinelerde rahatlıkla yıkanabilmektedir. En belirgin özelliklerinden biri de terletmemesidir. Diğer dolgu gereçleri gibi zamanla koku yapmaz.
- Kıtıktan yapılan şilteler: Döşemecilikte kullanılan kendir liflerinden üretilen kıtık, ucuz bir dolgu gerecidir. Piyasada balya veya kilo ile satılır.
Şiltenin Kullanıldığı Yerler
Koltuk ve kanepe türü oturma grubu mobilyalarının kullanılmadığı yerlerde oturma grubu elemanı olarak kullanılır. Anadolu’nun birçok yerinde oturma ve misafir odalarında çok yaygın şekilde kullanılır. Oturan kişinin uzanarak oturabileceği bir oturma kültürü vardır.
Şark köşesi olarak döşenen evin belirli bölümlerinde de sıkça kullanılan bir oturma ve yaslanma elemanıdır. Sabit döşemeli koltuklarda kolçak ve arkalarda yaslanma amacıyla da kullanılır.
Bunların dışında da divan ve sedir gibi yerlerde kullanılır. Bu tür şilteler kullanılacağı yerin ölçüsüne uygun ölçülerde ve duvarlı olarak yapılabilir. Duvarlı -şiltelerde dolgu gereci olarak pamuk kullanılacaksa zamanla pamuğun toplanmasını ve topaklanmasını engellemek amacıyla belirli aralıklarla düğmeler dikilmelidir.
Ayrıca yatak olarak kullanılan yatak ölçülerinde yapılan şilteler vardır.