Banknotlarda kullanılan kağıtların ham maddesini duyunca biraz şaşırabilirsiniz. Kağıt paraların ham maddesi genellikle pamuk‘tur.
Para basmak için kullanılan bu pamuklar; metrekaresi 80-90 gram ağırlığında olan çok ince kağıt yüzey haline getirilir. Bazı ülkelerde kullanılan pamuklara; keten, abaka veya diğer tekstil lifleri ile karıştırılarak farklı türlerde kağıtlar elde edilir. Banknotlar genellikle kağıttan yapılır ve birçok ülkede hala kağıt şeklinde basılır; fakat sentetik lifler ve polimerlerde değişik ülkelerde kullanılmaya başlamıştır. Polimerden yapılan banknotların avantajı dayanıklı olmasıdır. Üretimleri kağıt banknotlara göre daha masraflıdır ve bazı durumlarda halihazırdaki banknotlar üretim sistemleri tarafından işlenememektedir. Sıcaklık bu banknotlara zarar verebilir ve gevrek bir hal aldıkları için bu banknotlar şekil değişimine ve bozulmaya daha müsait olabiliyor.
Merkez Bankası Matbaasında yer alan üç ayrı baskı bölümünde, aynı anda üç farklı banknot basılmaktadır.
Merkez Bankası Matbaasında yer alan üç ayrı baskı bölümünde, aynı anda üç farklı banknot basılmaktadır. Üzerinde fligran ve gizli görüntülerin olduğu kağıt tabakaları öncelikle iyice kontrol edilmektedir. Bu kağıt tabakalarının öncelikle arka tarafı sonrasında da ön tarafı değişik baskı makineleriyle basılmaktadır.
Avro (Euro) ve Türk Lirası halen saf pamuk kullanılarak elde edilen kağıtlardan üretiliyor. Ancak polimer ve sentetik paraların dünya çapında kullanımı ve yaygınlığı artmaktadır. Dünyada polimer banknot teknolojisinin lideri Avustralya tarafından ilk plastik banknot 1988 yılında üretilmiştir. Ardından diğer ülkelerin merkez bankaları da bu teknolojiye kayıtsız kalamadılar ve polimer para kullanan ülke sayısı arttı. Dünyada polimer (plastik) para kullanan ülkeler arasında; Kanada, Yeni Zelanda, Çin, Endonezya, Singapur, Malezya ve Tayland gibi ülkeler de var. Polimer paranın maliyeti daha fazla, fakat kağıt paradan daha uzun ömürlüdür. Plastik banknot, polimer malzemeden üretiliyor ve bu plastik paralar yıkanabiliyor. Ancak yapay malzeme olduğu için sağlık açısından endişelere de sebep oluyor.
Kanada’nın plastik kağıt paraları
Banknotlarda kullanılan kağıtlar; günlük hayatta kullandığımız sıradan kağıtlardan farklıdır, bu kağıtlar daha esnek, yırtılmaya ve aşınmaya daha dayanıklıdır. Kağıt paranın malzeme ömrü ortalama 2 yıldır ayrıca bu kağıtlar ultraviyole ışık altında normal kağıtlar gibi kızararak parlamaz. Baskı ve yazı kağıdı olarak kullanılan kağıtların aksine banknot kağıtlarını daha güçlü hale getirmek için polivinil alkol ve jelatin vb. malzemeler ile işleme sokulur ve bu çözelti içerisinde dinlendirilir, normal kağıtlarda bu işlem su ile yapılır.
Tarihte Çin’de basılan ilk paralar dut ağacından yapılmaktaydı. Japonya’da ise mitsumata ağacı ve origamide de kullanılan washi kağıtları ve bunlardan elde edilen lifler para kağıtlarının ana malzemesi olarak kullanılmıştır.
Paraların üzerinde görülen filigranlar; kağıtların üretilmesi aşamasında ve incecik kağıt kalıplar haline getirilme aşamasında, kağıtlardaki liflerin içine yerleştirilir. Bu filigranlar günümüzde kullanılan paralar için olmazsa olmaz, temel bir güvenlik bileşenidir. Ancak bu filigran içine gelişen teknoloji ile birlikte çok çeşitli ve kompleks malzemeler eklenir. Bu malzemeler mikro seviyede; ışığı geçirmeyen ve yansıtan, manyetik, metal malzemeler ve çok küçük boyutlarda üretilen karmaşık bileşiklerdir. Böylece sahte kağıt para üretimini engelleyen ve güvenliği arttıran yapı oluşturulmuş olur. Ancak bu filigran teknolojisi kağıt paranın sadece bir yüzeyine uygulanabilir. Bu filigranlar çok değişik ve karmaşık yapıda üretilir; değişik desenler ve farklı teknolojiler bir arada kullanılır ki parayı kopyalamak mümkün olduğunca zorlaştırılsın.
Sahte ve Gerçek Banknot Arasındaki Kağıt Farkı
Orijinal banknot kâğıdı, yüzde 100 pamuk elyafından üretilmiş olup, Ultraviyole (UV) ışık altında parlamaz. Kâğıt renkleri, her kupürün hâkim renginin çok açık bir tonudur. Ayrıca kullanılan kâğıtlar, kirlenmeye karşı oldukça dayanlıklıdır.
Piyasada bulunabilen sahte banknot kâğıdı ise genellikle üzeri özel bir lakla kaplanmış olmasına rağmen, UV ışık altında parlama özelliğine sahiptir.