Ampirik Dönemin Giysiye Yansıması
Napolyon (1804) yaşadığı döneme göre aykırı fikirlere sahip olan ve inandığı fikirler doğrultusunda engel tanımayan, güçlü bir imparatordu. Napolyon’un kendisini imparator ilan etmesiyle batıda büyük bir değişim başlamıştır.
Avrupa’da ve Fransa’da devam eden savaş hali, kullanılan dekoratif aksesuarlara bir anlam yükleyerek bir moda akımının oluşmasına neden olur. Ampir modası eskiçağa ait olan üslup ve tarzların mimaride, aksesuarlarda, mobilyada ve giyim kuşamda kullanılması olarak tanımlanır.
Avrupa da ağırlığını gösteren ampir modası giyim ve kuşamı etkisi altına alır. Ampir modasında kullanılan giysilerin kumaşları, çok zarif ve saf renklidir; kırmızı, sarı ve yeşil renkler hâkimdir. Kadın giysilerinde işlevsellik ön plandadır ve çizgilerde savaş ögelerinin etkisine rastlanır. Artık giysiler önceden olduğu gibi çok süslü ve gösterişli değildir. Ceketlerin ve gömleklerin kesimleri klasikleşmiş ve gösterişten uzaktır. Giysilerde daha küçük yakalar kullanılmıştır.
Daha hafif kumaşların yerine kalın kumaşlar kullanılırken, biçim olarak bel hattı eskisinden biraz daha yukarı taşınmıştır. Kullanılan kumaşlar arasında, kadife, brokar ve kaşmir öne çıkar. Soft renkler, aksesuar ve o dönemde sıkça kullanılan kaşmir şallarla desteklenerek bir bütün oluşturur.
Etkileşim sonucunda abartılı, ihtişamlı ve çok süslü özellikler gösteren erkek giyimi savaşın etkisi ile değişmiştir. Artık daha düz çizgiler ve oldukça basitleştirilmiş kesimler kullanılmaktadır. Smokin ceket kullanımı bu döneme rastlar. Bu giysinin en tamamlayıcı parçası bele oturan yelek modelleridir. Ceket üzerine soğuktan korunmak için kaban ya da palto kullanılmıştır.
Resim1: Ampir Döneme Ait Kadın Kıyafeti
Resim 2: Ampir Dönemi Kadınları Çay Saati
Yukarıda ki örnekte ampir tarza örnek gösterilebilecek düz ve sade çizgilerin hakim olduğu bir giysi görüyoruz. Geçmiş dönemlerin giysilerine göre, ayrıntı özelliği göstermeyen, narin, şık ve hafif olan dönemin giysileri içinde, kadınlar kendilerini daha rahat ifade edebiliyordu.
“Çay Saati Elbiseli“ bir grup kadını gösteren bu fotograf, (Resim 2.) Lady Duff-Gordon’un Good Houseeeping dergisindeki köşe yazısına eşlik ediyordu.(1912) Houseof Doucet tarafından ipek keten ve kürkten yapılmış olan bu gece elbisesi, değişim gösteren çizgiyi işaret etmektedir. Göğüs kısmı hala baskın olmasına rağmen, “S” kıvrımlı korsenin aşırı düz karınlı slüetinin yerini daha düz, sütun biçimli bir form almıştır.
1913 yılına ait bu resim, (Resim1).bir kuş tüyüyle süslenmiş geniş kenarlı şapka ve büyük bir kuş tüyüyle süslenmiş, düz ve dar bir etek ile tunik giyilen Parisli bir kadını göstermektedir.
Fransız ihtilali ve sanayileşmenin etkileri ile uzun süren savaş ortamı toplumsal yaşam koşullarını oldukça etkilemiştir. Özellikle kadın modası ve yaşamında bu izlerin etkisini görmek mümkündür.
Parisli kadınlar günlük yaşamda bir yardımcı ile giyilen ve fonksiyonel olmayan giysilerden uzaklaşmaya başlamışlardı. Özellikle Yunanlılara ve Romalılara ait olan giysi formlarından etkilendiler ve yeni modelleri benimsediler (Resim 3.).
Bu giysiler, akışkan, bol kesimli ve özellikle vücudun hareket kabiliyetini kolaylaştıran sade ve şık tarzlardan oluşmaktadır. Yeniden şekillenmeye başlayan sosyal yaşamın bir yansıması olarak giysiler şekillenmiş ve kadınlara kullanım kolaylığı sağlamıştır.
Fransız ihtilali ve sanayileşmenin etkileri ile uzun süren savaş ortamı toplumsal yaşam koşullarını oldukça etkilemiştir. Özellikle kadın modası ve yaşamında bu izlerin etkisini görmek mümkündür.Parisli kadınlar günlük yaşamda bir yardımcı ile giyilen ve fonksiyonel olmayan giysilerden uzaklaşmaya başlamışlardı. Özellikle Yunanlılara ve Romalılara ait olan giysi formlarından etkilendiler ve yeni modelleri benimsediler (Resim 3).
Resim 3: Victoriana Magazine Dergisi 1803
Bu giysiler, akışkan, bol kesimli ve özellikle vücudun hareket kabiliyetini kolaylaştıran sade ve şık tarzlardan oluşmaktadır. Yeniden şekillenmeye başlayan sosyal yaşamın bir yansıması olarak giysiler şekillenmiş ve kadınlara kullanım kolaylığı sağlamıştır.
Sade, şık ve zarif kavramları doğrultusunda şekillenen dönemin kadın ve erkek giysilerine kullanım kolaylığı getirilerek, farklı sosyal ortamlara uyum sağlayan modeller geliştirilmiştir. Bir Fransız centilmeninin smokin ve yeleği, yanındaki bayanın yakaları, kolları kürklerden oluşan giysisi, sade çizgilerin şıklığını göstermektedir (Resim 4.).
Erkek modasının önceki yüzyıllardaki abartılı görüntüsünün yerini daha sade modeller almıştır. Bu değişim 19. Yüzyılın başı itibari ile gerçekleşmiştir. Erkek modası kadın modasına göre, çok fazla değişikliğe uğramadan günümüze kadar genel çizgilerini korumuştur; sadece bazı dönemlerde küçük değişikliklere gidilmiştir.
Modanın daha çok kadınlar için yaratıldığı söylenebilir. !9. Yüzyılın başlarından itibaren kadın giysisi sade ve maskülen bir stil özelliği göstermektedir. Kadınların sosyal yaşamdaki rollerinin değişmesi ve özgürleşmesi ile giyim kuşam, aksesuar, makyaj, mücevher vb. çeşitli ekonomik unsurların ortaya çıkması ve çeşitlenmesi, kadınları moda dünyasının baş aktörü haline getirmiştir. Günümüze kadar inanılmaz bir hızla değişim gösteren moda, genel geçer düşünce doğrultusunda kadına hizmet eder; bu döngüde yer almaktan ve dönüşmekten hiç yorulmaz.
Resim 4: Victoriana Dergisi 1920
Yeni moda eğilimlerinin oluşum sürecinde, bulunulan toplumsal yapının özelliklerinin tam tersi bir durum ortaya çıkabilir; yeni bir eğilim bir ihtiyacın devamı niteliği taşıyabilir. Çok süslü abartılı giysilerin ardından gelen sade giyim tarzlarının benimsenmesi buna örnek olarak verilebilir. Bu dönemde bel çizgilerinin olabildiğince yüksekte olduğu görülmektedir.(Resim 5)
Önceki yüzyıllarda çok süslü abartılı, neredeyse abajur biçimine yaklaşım gösteren geniş şapkalar küçülmüştür. Sade şapkalar yine giysinin önemli bir aksesuarı olarak kullanılmaya devam etmiştir. Günlük yaşamın olmazsa olmazlarından eldivenler ve şemsiyeler tamamlayıcı aksesuar olarak kullanılmıştır. Dönemin yeni tasarımları daha romantik ve estetik bir görüntü oluşturmuştur.
Vücudu sağlık açısından rahatsız eden korseler artık neredeyse kullanılmamaya başlamıştır. Elbise modellerinde açık yaka, formu kullanılmış, yaka çevresi kat kat fırfırlarla süslenerek, omuzlara kadar akan yaka formları ve kürklü modeller tercih edilmiştir. Bu giysiler günlük hayatın vazgeçilmez parçaları haline gelmiştir.
Yüzyılın başında bol kesimli kaftan tarzı giysilere ve geometrik desenlerin hakim olduğu modellere rastlanır. Geniş şal yaka ve kürklerin kullanımı dikkat çekicidir. Sade ve düz hatların hakim olduğu giyim tarzı, kadın güzelliğini de ön plana çıkarmıştır. Bu değişimle kadın giysinin önüne geçmiştir.
T.C.
BEYKENT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL TASARIMI ANASANAT DALI
Yüksek Lisans Tezi
Tezi Hazırlayan: Tuğçe ÇEPNİ
Danışman: Prof. Hamdi ÜNAL
İSTANBUL, 2019