BEBEK BEZİ TARİHİ VE GELİŞİMİ

Bebek bezi tarihi, bebekleri sıvı ve katı dışkılarından korumak için doğumdan tuvalet eğitiminin tamamlandığı döneme kadar kullanılan, en çok ihtiyaç duyulan tüketim malzemesidir. Günümüzde piyasada yıkanabilir kumaş bebek bezi ve kullan at bebek bezi bulunmaktadır ancak ebeveynler tarafından kullan at bebek bezleri tercih edilmektedir. Çoğunluğu tekstil yapılı birçok malzemeden oluşan kullan at bebek bezinin ilk tasarımları 1940’lı yıllarda ticari olarak piyasaya sunulmuş, 1990’li yıllarda ise günümüzdeki tasarımını almaya başlamıştır.

Bebek Bezi Tanımı

Bebek bezleri, bebeklerin idrar ve dışkılarını tutarak elbiselerinin ıslanmasını önleyen, bebeğin kuru ve konforlu hissetmesini sağlayan kumaş ya da kullan at maddelerden yapılmış bir iç çamaşırı ürünü olarak tanımlanmaktadır.

Tarihte birçok medeniyet dışkı tutumu için kendi kültür, gelenek ve coğrafyalarına göre farklı yöntem ve malzemeler kullanmışlardır. Günümüzde piyasada kullan at bebek bezleri ve yeni nesil yıkanabilir kumaş bebek bezleri bulunmaktadır.

Bebek Bezi Tarihi ve Gelişimi

Bebek bezine duyulan ihtiyaç insanlık tarihi kadar eskidir. Tarihte birçok medeniyet dışkı tutumu için kendi gelenek, kültür ve coğrafyalarına göre farklı metot ve materyal kullanmışlardır. Yüzyıllar boyunca insanlar ipek otu yaprağı, hayvan derileri, sıkıştırılmış ot ve yosun gibi değişik kaynaklar kullanarak kendi bebek bezlerini icat etmişlerdir.

Avrupa’da bebekler eski çağlarda şerit bez parçalarıyla sarılmışlardır. Eskimolar fok derisi içine yosun yerleştirmişler, Amerika kabileleri ise tavşan derileri içine ot yerleştirerek kendi bebek bezlerini icat etmişlerdir. Kumaş şeritler, yosun ve hayvan derilerinden aparatların görüntüleri Şekil 1.4’te verilmiştir.

Bebek bezlerinde genellikle kare ya da dikdörtgen desenli pamuk kumaşlar kullanılmış olduğu ifade edilmektedir. Bebek bezi için İngilizce’de kullanılan “diaper” kelimesi ise aynı küçük geometrik desenin tekrar ettiği beyaz pamuk ya da keten kumaş anlamına gelmektedir.

1849’da çengelli iğnenin icat edilmesiyle kare ya da dikdörtgen şeklinde katlanan keten, pamuk kumaşlar bebeğin altına yerleştirilip çengelli iğne ile tutturulmuştur. Böylece dışkı sızmasını önlemek için bebeğe daha sıkı bir koruma sağlanmıştır. Çengelli iğnenin patenti ve bebek bezlerinde kullanılmasına ait görüntüler Şekil 1.5’te verilmiştir.

Bebek bezi seri imalatı ilk olarak 1887’de Marie Allen tarafından Amerika’da yapılmıştır.

1942 yılında İsviçre’de Paulistrom kağıt firması ilk kez ham, kreplenmiş selülozik ince kağıtlardan oluşan emici pedi sıvı geçirmez külot içine yerleştirerek kullan at bebek bezi olarak kullanılmak üzere ticari ürün olarak piyasaya sunmuştur.

1946 yılında Amerika’da Marian Donovan “Boater” adlı icadında kumaş bebek bezleri için sıvı geçirmez kaplamayı icat etmiş, kumaş bebek bezlerini plastik duş perdesiyle kaplamıştır. Bu icada ait görüntüler Şekil 1.6’da verilmiştir.

1947 yılında Amerika’da George M. Schroder kullan at bebek bezinde ilk kez dokusuz yüzey kullanmıştır.

1949 yılında Johnson&Johnson firması Chux markasıyla sıvı geçirmez dış yüzey, emici ped, üst yüzey kumaş ve çengelli iğneden oluşan ilk tek parça kullan at bebek bezleri seyahat eden müşterilere sunmuştur. Bu beze ait görüntüler Şekil 1.7’de verilmiştir.

1959 yılında Procter&Gamble çalışanı VicMills torunu için kullanışlı, konforlu bebek bezi araştırırken Pampers’i icat etmiştir. Bu icatta bebek bezinde kullanılan kreplenmiş kağıdın yerini tek kullanımlık selüloz lif tabakası almış, sonrasında ise firmanın ilk ticari kullan at bebek bezi markası olarak Pampers 1961 yılında piyasaya sürülmüştür. Pampers için 1961 yılında alınan ilk patent Şekil 1.8’de verilmiştir.

1970’li yıllarda bebek bezlerine tekrarlı açma kapama işlemine uygun yapışkan bantlar eklenmiş ve bezlerin şekli vücuda daha uygun olacak şekilde kum saati şeklinde tasarlanmıştır. 1974 yılında üretilmiş Pampers ve ilk kum saati şeklindeki Kimbies marka bebek bezlerine ait görüntüler Şekil 1.9’da verilmiştir.

1982 yılında Unicharm firması tarafından ilk kez kullan at bebek bezlerinde süper emici polimer (SAP) kullanılmıştır (Şekil 1.10). SAP kullanımıyla bezlerin emme ve sıvıyı hapsetme kapasiteleri artırılmış, sızıntı ve pişik problemleri azaltılmış, ayrıca bebek bezleri hafiflemiş ve incelmiştir.

1980’li yıllarda bezlerin vücutta daha düzgün durması ve sızdırma konusunda iyileşme sağlanması için bacak kenarlarına ve bel bölgesine lastik eklenmiştir. Ayrıca ön bant eklenerek açılıp kapanma sırasında film tabakasında görülen yırtılmaların önüne geçilmiştir. Şekil 1.11’de 1987 yılında üretilen Pampers marka kum saati şeklinde, ön bandı ve tekrar yapıştırılabilen yan bantları olan bebek bezi görüntüsü verilmiştir.

1990’lı yıllarda bacak bariyerleri ve sıvı geçirmez polietilen film tabakaya kumaş hissi veren dokusuz yüzeyler eklenmiştir. Velcro tarafından geliştirilen cırt cırtlı bantlar kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca pazarda farklılık yaratmak amacıyla yapılan çalışmalarla bebek bezlerine cilt koruyucu özellik kazandırma, ıslaklık göstergesi ekleme, fosforlu ön bantlar kullanma gibi yenilikçi farklılıklar eklenmiştir.

Yapılan çalışma ve geliştirmeler sonucunda kullan at bebek bezleri günümüzde oldukça ince ve hafif, pratik kullanımlıdır. Bebeklerin vücut yapılarına uygun olarak şekillendirilen bebek bezlerinin emme kapasiteleri yüksek ve geri ıslatma özellikleri oldukça düşüktür.

Tekrarlı kullanıma uygun “yeni nesil kumaş bebek bezleri” çevre duyarlılığı yüksek tüketiciler tarafından kullanılmaktadır. Ancak bu bezlerin kullanım oranı kullan at bebek bezi kullanım oranına göre oldukça düşüktür. Çalışmada kullan at bebek bezi kullanımının 1950’den bu yana hızlı bir şekilde arttığını, kumaş bebek bezi kullanımının da hızlı bir şekilde düştüğünü belirtmiştir. Araştırmada elde edilen bebek bezi kullanım oranının yıllara göre değişim değerleri Tablo 1.1’de verilmiştir. Ayrıca genelde 18 aylıkken verilen tuvalet eğitimi oranının kullan at bebek bezi kullanımının artmasına bağlı olarak hızlı bir şekilde düştüğü ifadesi çalışmada vurgulanmıştır.

Yıl	Kumaş bebek bezi kullanım oranı	Kullan at bebek bezi kullanım oranı	18 aylıkken tuvalet eğitimi verme oranı
1950	100%	0%	95%
1980	50%	50%	50%
2014	10%	90%	10%

Ülkemizde ise kullan at bebek bezleri 1986 yılında piyasaya sürülmüştür. Türkiye’de kullan at bebek bezlerinin kullanımının yaygınlaşmasına kadar Şekil 1.12’de görüntüleri verilen emici kumaş bez ve mavi/pembe renkli sıvı geçirmez yüzey (plastik muşamba) kullanılmıştır. Ancak bu bez ve muşambaların satışları günümüzde son derece azalmış ve durma noktasına gelmiştir.

---

T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ
ESRA OKTAY GÜNDÜZ
DENİZLİ, MART – 2018