Amaç: Kumaşlarda iplik, yardımcı madde işçilik, makine donatım, yada çalışma metodu yüzünden oluşan gözle görülün değerlendirilebilen ve kumaşın görünümünü bozan kusurları tanımlamak.
İplikten Kaynaklanan Hatalar
- Atkı İplik Bandı: Atkı ipliğindeki numara büküm ve malzemeden ileri gelen ve kumaşın eni doğrultusunda bantlar şeklinde görülen hatalardır.
- Atkıda kalın-ince İplik: Kumaşta normalden kalın yada ince bir yada birkaç atkı ipliğidir.
- Gevşek lycra: İplikte lycra büküm almamış veya iplik içerisinde lycraların kopmasında meydana gelen kumaştaki ipliğin gevşek veya büzülmesi görünümüdür.
- Çözgüde kalın-ince iplik: Kumaşta normalden kalın yada ince bir veya birkaç çözgü ipliğidir.
- Lycra Kopuğu: İplik içerisindeki lycra kopmasından dolayı uçların kumaş yüzeyinde görülmesidir.
- Yabancı iplik: Kumaşta olması gerekenden farklı ipliğin bulunmasıdır (Renk-büküm-hammadde vb.)
- Nepo-Nope: Kumaş yüzeyinde görünüşü bozan lif kümeciklerinden oluşan hatalardır.
- Santuk-Balık: İpliğin büküm almamış kısımlarıdır (Bükümsüz kabarık kısımlar). Bir atkı ipliğinde görülen büküm almamış kısımlar balık, birkaç atkı ipliğinde görülen büküm almamış kısımlar santuk adını alır.
- Yabancı Elyaf: Yabancı elyaf parçacıklarının iplik içine karışmasıdır.
- Atkı Renk Bandı: Atkı ipliğindeki renk farkından ileri gelen ve kumaşın eni doğrultusunda bantlar şeklinde görülen hatadır.
- Ağaç Kabuğu: İplik oluşumu sırasında meydana gelem mekanik hatalardan kaynaklanan kumaş yüzeyinde atkı boyunca belli bölgelerde dalgalı bir görünüm oluşmasıdır.
- Çözgi Bandı: Çözgü ipliğindeki numara-büküm malzeme ve renk farkından ileri gelen ve kumaşın gözgü doğrultusunda bantlar şeklinde görülen hatadır.
Atkı ipliğinin ağızlığa normal olarak oturtulması nedeniyle kumaş eninde oluşan fazla atkı eksikliğidir.
Dokumadan Kaynaklı Hatalar
- Aralık: Atkı ipliğinin ağızlığa normal olarak oturtulması nedeniyle kumaş eninde oluşan fazla atkı eksikliğidir.
- Parça İplik: Atkı ipliğinden başka ağızlık içinde kısa parça iplik bulunmasıdır (Kumaşın orta kısımlarında).
- Atkı Kaçığı: Kumaşta bir veya birkaç atkı telinin eksikliğinden oluşan hatadır.
- Yarım Atkı: Atkı ipliğinin ağızlık içinde kopmasından ötürü kumaş eninin bir kısmında eksik kalan atkı ipliğinden dolayı oluşan hatadır.
- Çift Atkı: Atkı ipliğinin ağızlık içinden çift geçmesi sonucu meydana gelen hatadır.
- Boncuklama: İplikteki fazla bükümden dolayı ipliğin kendi üzerinde kıvrılarak ufak ilmekler yapmasından doğan hatadır.
- Atkı Yığılması: Atkı ipliğinin normalden fazla sağılması ile iplik yığılması olarak görülen hatadır.
- Sık: Kumaşın muhtelif yerlerinin normalden daha sık olmasından kaynaklanan hatadır.
- Seyrek: Kumaşın muhtelif yerlerinin normalden daha seyrek olmasından kaynaklanan hatadır.
- Roper: Kumaş sağılımını temin eden roper sistemiyle kumaş sarımını temin eden regülatör sistemi arasındaki sentronizede olan aksaklık nedeniyle kumaş yüzeyinde görülen sık ve seyrek görünümdür.
- Desen Hatası: Atkısı çok renkli kumaşlarda desendekinden değişik renk yada sayıda atkı atılmasından oluşan hatadır.
- Ezilme-Delik: Dokuma veya taşıma sırasında kumaşta oluşan ezilme-delik ve yırtık yerleridir.
- Atlama-Dalma: Atkı ipliğinin normal örgüsüne bağlantı yapmadan bir veya birkaç çözgü ipliği üzerinden atlayarak meydana getirdiği hatalardır.
- Yağlı – Uçuntu: Kumaşın dokunması sırasında yağlı üstübü ve pamuk parçasının ağızlık arasına girmesinden doğan hatadır.
- Taha Hatası: Gücü tellerinin veya tarak dişlerinin bazılarından geçirilmeyen ya da yanlış geçirilen bir veya birkaç çözgü telinin meydana getirdiği hatadır.
- Tarak İzi: Tarak dişi aralıklarının eşitsizliği veya dişlerin deformasyonundan dolayı oluşan hatadır.
- Gergin Gevşek: Kumaşta normalden gergin veya gevşek çözgü ipliklerinin oluşturduğu hatadır.
- Çözgü Ucu: Dokunan kumaşta çözgü koptuğu zaman boşta kalan çözgü ipliklerinin ağızlık içine girmesinden doğan hatadır.
- Uzun İplik: Kopan çözgü ipliklerinin kumaş yüzeyinde boşta kalan uçlarıdır.
- Çözgü Kaçığı: Herhangi bir sebeple bir yada daha fazla çözgü ipliği eksikliğinin oluşturduğu hatadır.
- Kafen: Bağlantı yapmamış çözgü ve atkı ipliklerinin meydana getirdiği hatadır.
- Yağ-Pas-Kir: Dokunma sırasında kumaş üzernine bulaşan yağ-pas-kir lekeleridir.
- Pamuklama: Yeterince haşıllanmamış çözgü ipliklerinde tarak-lanel-gücü sürtünmesinden ileri gelen hatadır.
- Cımbar İzi: Dokuma tezgah çımbarlarının ayarsız ve arızalı olmasından dolayı kumaş kenarlarında meydana gelen izlerdir.
- Armür Hatası: Armür sistemindeki arızadan dolayı bir kısım çözgü ipliklerinin kumaş yüzeyinde serbest kalmasından oluşan hatadır.
- Sürtme: Kumaşın tezgahta herhangi bir yere sürtünmesi sonucu yüzeyinde serbest kalmasından oluşan hatadır.
- Bozuk Kenar: Kumaş kenarlarında çeşitli sebeplerle meydana gelen kopuk-yoluk-deli-gergin-gevşek veya kıvrık kenarlardır.
- Çözgüde çift iplik: İki çözgü ipliğinin gücü tellerinden yan yana geçmesinden doğan hatadır.
- Cımbar Deliği: Cımbar iğnelerinin atkı-çözgü veya her iki yönde kumaşta küçük delikler açmasıdır.
- Split: Kesilen küçük kenar ipliklerinin atkıyla taşınıp örgünün içine girmesiyle oluşan hatadır.
Genel Hatalar
- Yağlı-Kirli Atkı Çözgü: Çözgü ipliğinde damlama ve sürtünme neticesinde sürekli veya kesikli yağ-kir lekeleriyle kirli-yağlı atkı ipliğinin kumaşta oluşturdukları hatalardır.
- Düğüm: Kopmadan dolayı bağlanan ipliklerin düğüm ucunda fazla iplik bırakmasıyla oluşan hatalardır.
En Sık Görülen Hatalar
- İpliği Boyalılar: Atkı renk bandın sık/seyrek Boya Abrajı.
- Elyafı Boyalılar: Lycra kopukları – sık/seyrek-cımbar sürtünmesi.
- Kadiflerde: Uçuntu-sık/seyrek – sürtünme cımbar.
- Ham Tiplerde: İplikten gelen uçuntu – Yağ lekesi – jelleşme hatası – parça iplik – Boncuklama.
Şekil 8. Bazı kumaş kusurlarını ait görseller
Tasarlanan uzman sistemde yer alan hataların listesi
| Atkı doğrultusundaki hatalar |
Atkı bozukluğu, Duruş izi – Başlangıç yeri, Atkı yığılması, Atkı atlaması, Eksik atkı, Gevşek atkı, Farklı atkı, Ayak düşmesi, Yarım ayak düşmesi, Kalın yer – İnce yer, Gergin atkı, Atkı düzgünsüzlüğü, İnce atkı, Kalın atkı, Karışık atkı, Atkı abraşı, Atkı düğümü, Atkı büzülmesi, Atkı kırıklığı, Atkı bandı, Çift atkı, Eşli atkı, İlmeklenmiş atkı, Mekik tutulma izi, Kirli atkı, Sıyrılmış atkı, Sökülmüş atkı izi, Asılı atkı, Bordür hataları, Kopuk atkı – düşük atkı, Atkıda tarak kesiği, Dökülmüş atkı, Gözyaşı damlası, Rips efekti, Çekilmiş atkı, Kısa atkı, Yanlış atkı, Koyu renk – makine durması, Atkıda bozuk renk dizimi, Parmak izi, Atkı eğriliği, Yay atkı – Çift yay atkı, Düze izi |
| Çözgü doğrultusundaki hatalar |
Konik izleri, Çapraz hatası, Tarak yolu, Çektirme hatası, Çözgü düzgünsüzlüğü, İnce çözgü, Kalın çözgü, Yanlış çözgü, Çözgü dolaşması, Taraklama izi, Çözgü bandı, Çift çözgü, Gergin çözgü, Gevşek çözgü, Çatlak, Çözgü atlaması, Kopuk çözgü, Çözgü yolu, Kirli çözgü, Yanlış tahar, Düğme, Rakle bıçağı çizgisi, Kırık izi, Yay çözgü – Çift yay çözgü, Rengi kirlenmiş çözgü iplikleri, Asılı iplik – uzun çözgü, Çözgü çubuğu, Karışık çözgü, Çözgü sıyrılması |
| Rastgele yönlü hatalar |
Haşıl fazlalığı, Parafin izi, Kat izi, Buruşukluk izi, Armür hatası, Hatalı başlangıç noktası, Çepel, Dalgalı yüzey, Nopeli kumaş, Uçuntu, Muare efekti, Kanat farkı, Gölgelenme, Baskı blanketi izi, Sanfor kırığı, Sanfor keçe izi, Abraş, Baş-Son farkı, Çift yüz efekti, Havlı yüzey, Desen hatası, Kafes, Leke, Delik, Balık, Boya almamış yer, Düğüm, Aşınma izi – sürtünme izi, Ezik, Yabancı lifler, Uzun uç, Mekik vurması, Boyanmamış kırışıklık, Renk eksikliği, Renk taşması, Su hasarı, Donuklaşma – matlık, Hale – bilezik izi, Gramaj hatası, Yabancı madde, Kötü koku, Düzgün olmayan görünüş, Örgü açılması, Çözgü tutulması, Bozuk alan, İstenmeyen dimi doku, Aşırı tüylendirme, Yetersiz tüylendirme, Düzgün olmayan tüylendirme, Kopuk filamanlar, Lif patlağı, Yanlış örgü bağlantısı, Karışmış ilmek (hav), Kısa ilmek, Yüksek ilmek, Düz dokudaki hav, Bronzlaşma, Kirlenme, Kazayağı, Yığılma, Su izi, Halat izi, Su lekesi, Kabartma izi – baskı izi – dikiş izi, Boya akması, Bükülme, Basınç izi, Boya çizgisi – boya beneği – boya lekesi, Dalgalanma, Hatalı tekstürize işlemi, Ayrılmış iplik, Kalandır izi, Keleş, Pas lekesi, Damlama, Boncuklanma, Buruşma – kırışıklık – sanfor sertliği, Top sonu renk hatası, Yırtık, Damla, Kıvrımlı iplik, Desen kayması, Eni dar |
| Kenar hataları | Gergin kenar, Gevşek kenar, Püskül, Kenarda çift atkı, Kenar katlanması – kenar dönmesi, Kötü tuck-in, Çekik kenar, Kalın kenar, Kenar örgü ipinin çalışmaması, Cımbar izi, Dalgalı kenar, Cımbar kesmesi, Patlak kenar – yarık kenar – yırtık kenar, Kopuk kenar, İğne izleri, İlmekli uç – ilmekli kenar, Boncuklanmış kenar – kabarık kenar, Tutturucu izi, İs lekesi, Derin iğneleme |