Carl Hamel İplik Büküm Makinası (İçi Oyuk İğ Tekniği)
Günümüzde moda dünyasında görsel bir efekt oluşturmak amacı ile üretilen ipliklere fantezi iplik denmektedir. Standart dışı farklılığı aramak anlamına gelen fantezi iplik bu amaçla ilk olarak ortaya çıkmıştır. Fantezi iplikler ilk olarak dokumacıların farklı desen ve yapılar elde edebilmek amacı ile iplikleri ar-ge desen çalışmalarına göre kombine ederek kullanmaları ile elde edilmiştir. Eski çağlarda insanların teknik sistemler ile iplik numaralarında yaptıkları değişiklikler ile elde edilen özel iplikler ve bu özel iplikler içinde özellikle altın ve gümüş tarzı metalik iplikler, kullanılacak olan kumaşlara farklı bir görsel zevk vermiştir.
1770 yılında uzun yıllar basit yöntemlerle elde edilen ilk fantezi ipliğine örnek olarak verilebilen şönil ipliği üretimi gerçekleştirilmiştir. 1800’lü yılların sonuna doğru gerçekleşen sanayi devrimi ile beraber gelişen teknolojik gelişmeler aynı zamanda iplik makinelerinin de gelişmesine sebep olmuştur.
İçi oyuk iğli büküm metodunun en önemli özelliği merkez ipliğin dışında olan ipliklerin kendi aralarında bükülerek merkez iplik üzerine sarılmasıdır. Şekil 1.17’de ‘a’ ve ‘b’ olarak verilen bükümlü iplik modelleri incelendiğinde, bu sistemin klasik kaplamadan farkı daha iyi anlaşılacaktır.
Şekil 1.17. (a) Normal kaplama iplik, (b) Hamel kaplama iplik
Hamel katlama-büküm sisteminde merkez ipliği olarak Lycra, lycralı iplik, rayon, polyester, poliamid gibi flament ya da metal iplik kullanılabilir. Sargı ipliği olarak da katlanmış bobin flanşlara sarılı halde içi boş iğ üzerine oturtulmuş halde bulunur.
Merkez ipliği, aynı iğin merkezindeki oyuğun ortasından kılavuzlanır. Bu metot, iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, kısa stapel iplikler çok az miktarda kabul edilen 20 büküm verilerek flanşlara sarılır. İkinci aşamada, bu flanşlı bobinler kapalı bir tüp içerisindeki içi oyuk iğ üzerine yerleştirilir ve pozitif olarak sağılan merkez ipliği, içi oyuk iğ içerisinden geçirilir. İğin dönüşü ile flanşlı bobin üzerindeki katlı ipliğe gerçek büküm verilir ve aynı zamanda merkez ipliği üzerine sarılması sağlanır.
Şekil 1.18’de içi oyuk iğli büküm metoduyla kompozit iplik üretim makinesinin şematik görüntüsü verilmektedir.
Şekil 1.18. Hamel-elasto twist kompozit iplik üretimi
Bu sistem, merkez ipliğin büküm almadığı tek sistem olup, bu nedenle süreç “çanak (tüp) içerisinde kaplama” olarak da adlandırılmaktadır. Merkez ipliği dış iplik tarafından tamamen kaplanır ve böylelikle normal halini korumuş olur. Parlaklığı, yumuşak tuşesi, mukavemet ve dolayısı ile esnekliği ve en son Uster kalite değerlerinin çok iyi olmasından dolayı, dokuma ve örgü alanında kullanılan elastik kompozit ipliklerin üretiminde kullanılan bir sistemdir. Sistemde kullanılan katlama ipliğin büküm işlemi tümü ile kapalı sistemde gerçekleştiğinden dolayı kir ve uçuntu birikimi olmaz.
Hamel Katlama Makinesi
Hamel katlama ve büküm makinesinde S (Ters) ve Z (Doğru) bükümler verilebilmektedir. Genelde katlama aşamasında tek kat ipliklere katlama işlemi yaparken ortalama 6000 dev/dk ile çalışılmaktadır.
Flanşların (katlı ipliğin sarılı olduğu makaralar) üzerindeki iplik uzunluğu iplik numarasına göre değişkenlik gösterir. Ancak bu flanşlar, büküm makinesinde içi boş iğin üzerine yerleştirilirken bir kazan ile kaplanmış olduğundan dolayı kazanın çapının üzerine çıkılmaması lazımdır. Ortalama olarak 20.000-35.000 metre arasında çalışılmaktadır.
Katlama makinesi; ring (vater) iplik makine sistemine benzemekte olup, bir planga ve bu planga üzerinde merkezleri arası 30 cm olan iğlerden ve bu iğlerin merkezlendiği bileziklerden oluşmaktadır. İğlerin üzerine oturtulmuş olan flanşlar; bilezik üzerindeki kopça yardımı ile ipliğe metrede 20 büküm vererek katlamanın sağlıklı bir şekilde oluşmasını sağlamaktadır. Hamel katlama sisteminde Ne 4/2-40/2 arası tek kat iplikler için İSO 224 kopça kullanılırken, Ne 40/2-100/2 iplik kullanımlarında ise İSO 125 kopça kullanılmaktadır.
Hamel Büküm Makinesi
Ortalama 5000-14500 dev/dk arasında çalışmakta olan büküm makinesinde çift katlı ipliklere verilen büküm aralıkları ise 160-1200 T/m arasıdır. Katlama makinesinde olduğu gibi kopça bulunmayıp, ring veya diğer iplik eğirme sistemlerinin üretiminden elde edilmiş olan ipliklerin mukavemet zayıflığından dolayı tek katlı ipliklere ekstra büküm verilerek daha kaliteli bir duruma gelmesi de ayrıca mümkündür.
Merkezde iplik bulundurularak bu ipliğin etrafının kaplama iplikler ile kapatılması hedeflenen sistemde, kullanılan merkez ipliğe kesinlikle büküm verilmemektedir. Buradaki esas amaç, bükümün ipliğin her noktasında en az varyasyon ile kapatılması sağlanmış olur. Hamel büküm makinelerinde büküm toplam dört dişli grubu ile verilmektedir.
T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Mehmet ŞAHİN
ADANA-2022
Kaynak: https://tez.yok.gov.tr