Poliamid, yenilenemeyen bir hammadde olan ham petrolden üretilir. Bu nedenle giyim gibi kısa ömürlü bir ürün için bu lifleri kullanmak tamamen açık bir seçim değildir. Polyamid ile yapılan giysiler insanlar giymeyi bitirdikten sonra atıldığında, çoğunlukla çevreyi kirletirler. Bununla birlikte, aynı zamanda, tekstilleri daha dayanıklı ve daha esnek hale getirdiği için poliamidden vazgeçilemez. Örneğin, geleneksel kadın çorapları ve halıları neredeyse tamamen poliamidden yapılmıştır. Şapkalar veya üniformalar söz konusu olduğunda, poliamid genellikle yün veya pamukla karıştırılır çünkü bu, giyerken rahatlık seviyelerini arttırır. Şimdiye kadar, bu harmanlanmış lifler nedeniyle giysileri geri dönüştürme girişimleri başarısız oldu.
Geri dönüştürülmüş poliamid veya biyo-bazlı poliamid öneriyoruz. Çoğu geri dönüştürülmüş poliamid, kumaş artıkları ve üretim artıkları gibi tüketici öncesi atıklardan mekanik olarak geri dönüştürülür. Bununla birlikte, poliamidi kimyasal olarak geri dönüştürmek ve atılmış balık ağları, halılar veya diğer kullanılmış tekstiller gibi tüketici sonrası malzemeleri kullanmak da mümkündür. Geri dönüşümün amacı her zaman girdi malzemelerinin niteliksel değerini azaltmak değil, en azından aynı kaliteyi korumak ve hatta iyileştirmek olmalıdır. Bu nedenle kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid kullanılmasını öneriyoruz. Kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid sunan şirketler şunlardır: Balık ağlarını kullanan RE EPREVE®by Unifi, ECONYL®by Aquafil
Naylon olarak da bilinen poliamid, 1940’larda yaratılmasından bu yana yaygın olarak kullanılmaktadır ve şu anda polyesterden sonra en yaygın kullanılan ikinci sentetik elyaftır. Çin, en büyük poliamid üreticisidir, onu ABD ve Tayvan ve Güney Kore dahil olmak üzere diğer Asya ülkeleri izlemektedir. Sentetik bir elyaf olarak poliamid, petrokimyasallara (petrol, yenilenemez bir kaynak) bağımlı olduğundan ve diğer insan yapımı elyaflara benzer şekilde biyolojik olarak parçalanamadığından bir dizi sürdürülebilirlik sorunu ortaya çıkarır.
Dünyanın poliamid elyaf üretiminin çoğunluğu Asya’da gerçekleşmektedir.
Recycle Polyamid Üretimi
Poliamid, yenilenemeyen bir kaynak olan petrokimyasallardan (petrol) üretilir. Polyestere çok benzer bir üretim sürecine sahiptir:
Yoğuşma polimerizasyonu: Bir polimer oluşturmak için yüksek sıcaklıkta bir kimyasal reaksiyon gereklidir, bu daha sonra onu bir püskürtme memesine zorlayarak eriyik olarak bükülür ve sürekli filament liflerinin ince ipliklere ayrılmasına izin verir. Bu aşamada uygulanan hava, ipliklerin hemen sertleşmesine neden olur ve böylece bobinlere sarılabilirler.
Çekme: Elyaflar daha sonra güç ve elastikiyet oluşturmak için gerilir. Son olarak kesilerek bobinlere sarılır.
Poliamid genellikle monofilament iplikler (taytlar, çoraplar, fermuarlar) veya multifilament iplikler (mayolar, yağmurluklar) olarak kullanılır, ancak ayrıca kıvrılabilir, ısıyla sertleştirilebilir ve kesikli lifler halinde kesilebilir.
Genel olarak, poliamidin geri dönüşümü polyesterden teknik olarak daha zordur.
Tüketici sonrası ve endüstriyel atıklar iki ana yöntem kullanılarak geri dönüştürülebilir
1. Mekanik Olarak Geri Dönüştürme
Hammadde temizlenir ve kesilir. Pullar ya doğrudan yeniden eritilir ve ipliğe eğrilmeden önce liflere ekstrüde edilir veya önce peletlere veya yongalara dönüştürülür ve ardından ipliğe ekstrüde edilir. Alternatif olarak, ekstrüde edilmiş polimer süzülür ve peletler haline getirilmeden önce saflaştırılır. Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamidden daha ince iplikler üretmek zor olabilir. İpliğin kalitesi, büyük ölçüde girdi malzemelerinin kalitesine ve kirlilik düzeyine bağlıdır. Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamid, kumaş performansını ve kalitesini sağlamak için yaygın olarak geleneksel poliamid ile karıştırılır. Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamid kumaşlar, geri dönüşüm döngüsünde geri beslenemez, bu da onu döngüsel bir ekonomi ruhu içinde olmadığı için daha az tercih edilen geri dönüşüm yöntemi haline getirir.
2. Kimyasal Olarak Geri Dönüştürme
Hammadde temizlenir, kesilir, baz moleküle depolimerize edilir (parçalanır) ve daha sonra kimyasal katkı maddeleri kullanılarak yeniden polimerize edilir (yeniden oluşturulur). Kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid, üretimi daha yoğun kimyasal bir elyaf olmakla birlikte, geleneksel poliamid ile karşılaştırılabilir olduğu düşünülen yüksek kaliteli bir iplik üretir. Kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid ile çok daha geniş bir yelpazede daha ince iplikler üretmek de mümkündür. Bununla birlikte, elyafı işlemek için ek kimyasalların kullanılması gerektiğinden, mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamide kıyasla daha fazla kaynak yoğun bir seçenektir. Bununla birlikte, kimyasal geri dönüşüm, aynı malzemenin sonsuz geri dönüşüm döngüsünü kapatma potansiyeli sunar ve bu nedenle tercih edilen geri dönüşüm yöntemidir.
Piyasa Durumu
Yıllık yaklaşık 5,6 milyon mt üretim ile poliamid, 2019 yılında küresel elyaf üretiminin yaklaşık %5’lik bir payına sahipti. Bununla birlikte, küresel poliamid üretiminin önümüzdeki on yıllarda daha da artması bekleniyor.
Geri dönüştürülmüş poliamid tedariği yaygın değildir. Avrupa, Çin, Hong Kong, Güney Kore ve Tayvan’da sınırlı sayıda üretici bulunmaktadır. Üretilen geri dönüştürülmüş poliamid miktarları hakkında herhangi bir rakam bulunmamakla birlikte, daha zorlu geri dönüşüm süreci nedeniyle geri dönüştürülmüş polyesterden çok daha küçük olduğu düşünülmektedir. TE’ye göre, biyo bazlı poliamidin küresel üretim kapasitesi 2019’da 0,24 milyon mt civarındaydı ve bu, poliamid elyaf pazarının %1’inden daha azına eşit. Polyesterden sonra en yaygın kullanılan ikinci sentetik elyaf olduğu için geleneksel poliamidin mevcudiyeti ve entegrasyonu kolay olmalıdır. Geleneksel poliamid sertifikalı değildir, yani ürün üzerinde iletişim mümkün değildir ve izlenebilirlik zordur. Geri dönüştürülmüş içerik için, Global Geri Dönüştürülmüş Standart (GRS), Geri Dönüştürülmüş Talep Standardı (RCS) ve Geri Dönüştürülmüş İçerik Sertifikasyonu (RCC) Standartları. Bu standartlar, geri dönüştürülmüş içerik iddialarının doğrulanmasını sağlamaya yardımcı olur ve bir ürünle ilgili olumlu çevresel ve sürdürülebilirlik bilgilerini iletmek için sağlam bir araç sunar. Ek olarak, tedarik zinciri boyunca izlenebilirlik sağlayarak daha fazla şeffaflığa yol açar.
İşlenmemiş poliamid polyesterden daha pahalıdır, ancak hala ucuz bir elyaftır ve son zamanlardaki düşük petrol fiyatları da poliamidin temel bileşenlerinin maliyetinde bir düşüş görmüştür. Ancak, petrol fiyatları herkesin bildiği gibi istikrarsız olduğundan, petrol fiyatlarındaki bir artış, geleneksel poliamidi daha az maliyet etkin hale getirebilir.
Geri dönüştürülmüş poliamid, özellikle kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid ve biyo-bazlı poliamid, onu üretmek için gereken maliyet ve teknolojik yatırım nedeniyle çok daha niş lifler olarak kalır.
Poliamid geri dönüşümü, cam ve metalden çok daha düşük bir sıcaklıkta eritildiği için teknik olarak zorlu olmaya devam ediyor, bu da bakteri ve mikrop gibi herhangi bir kontaminasyonun hayatta kalabileceği anlamına geliyor. Bu nedenle poliamidin eritilmeden önce iyice temizlenmesi gerekir.
Sınırlı sayıda bulunması nedeniyle, geri dönüştürülmüş poliamidin maliyeti, nispeten düşük maliyetli bir elyaf olan geleneksel poliamidden daha fazladır. Geri dönüştürülmüş poliamid daha sonra çoğunlukla harmanlanmış bir elyaf olarak kullanılır.
Ayrıca, kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid, gereken kapsamlı işlemden dolayı mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamidden daha pahalı olma eğilimindedir; bununla birlikte, kalitenin bakir poliamidin kalitesine eşit olduğu kabul edilir. Yakın gelecekte pazar payında beklenen bir büyümeye yol açan geri dönüştürülmüş poliamid içindeki üretimi ve yenilikçi gelişimi ölçeklendirmek için çok fazla yatırım yapıldı. Kalitenin normal poliamidin kalitesine eşit olduğu kabul edilir.
Sürdürülebilirlik konuları
Uçucu organik bileşikler (VOC’ler) ve doğru yönetilmezse işçiler için tehlikeli ve çevreye salındığında toksik olabilen hidrojen klorür gibi tehlikeli asit gazları üretebilir. Kimyasal geri dönüşüm, yüksek sıcaklıklarda gerçekleşen depolimerizasyon ve yeniden polimerizasyon sırasında daha da fazla enerji kullanır ve bu da karbon ayak izini mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamidden daha yüksek hale getirir. Ayrıca, kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid, doğru yönetilmezse işçiler için tehlikeli olabilecek ve çevreye salındığında toksik olabilecek kimyasal katkı maddeleri gerektirir. Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamid üretiminde çok az kimyasal kullanılmaktadır. Kimyasal geri dönüşüm, yüksek sıcaklıklarda gerçekleşen depolimerizasyon ve yeniden polimerizasyon sırasında daha da fazla enerji kullanır ve bu da karbon ayak izini mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamidden daha yüksek hale getirir. Ayrıca, kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid, doğru yönetilmezse işçiler için tehlikeli olabilecek ve çevreye salındığında toksik olabilecek kimyasal katkı maddeleri gerektirir.
Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamid üretiminde çok az kimyasal kullanılmaktadır.
Kimyasal geri dönüşüm, yüksek sıcaklıklarda gerçekleşen depolimerizasyon ve yeniden polimerizasyon sırasında daha da fazla enerji kullanır ve bu da karbon ayak izini mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamidden daha yüksek hale getirir.
Ayrıca, kimyasal olarak geri dönüştürülmüş poliamid, doğru yönetilmezse işçiler için tehlikeli olabilecek ve çevreye salındığında toksik olabilecek kimyasal katkı maddeleri gerektirir. Mekanik olarak geri dönüştürülmüş poliamid üretiminde çok az kimyasal kullanılmaktadır.
Sentetik bir elyaf olarak, bakir ve geri dönüştürülmüş poliamid üretimiyle bağlantılı arazi kullanımı ihmal edilebilir düzeydedir. Bununla birlikte, ham petrolden elde edilen sentetik bir elyaf olarak, sondaj faaliyetleri yoluyla çıkarılması, arazi bozulması, ormansızlaşma ve çevredeki nehirlerin kirlenmesi ile ilişkilidir. Tüketim sonrası tekstil atıklarının ayrıştırma işlemi hala sıklıkla manuel olarak yapılmaktadır. Şu anda, yalnızca yarı otomatik sistemler mevcuttur, bu nedenle sıralama emek yoğun olabilir ve genellikle daha düşük ücretli ülkelere aktarılabilir. Bununla birlikte, geleneksel poliamid üretimi oldukça otomatiktir ve emek yoğun değildir.
Kaynak : https://win-win.info/index.php/sustainable-concepts/synthetic-fibres/