Sirospun eğirme sistemi, CSIRO ve IWS tarafından bulunan en yaygın eğirme teknolojilerinden biridir. Siro-spun eğirme sisteminin temel ilkesi, birbirine paralel iki lif demetinin aynı anda çekim bölgesine girmesi ve bu iki elyafın ön silindirden çıktıktan sonra birbiri üzerine bükülüp katlanmasıdır.
Sirospun; 1975-1976 yıllarında CSIRO firması büküm iplikçiliği yöntemini geliştirdi ve bu yönteme siro-spun adını verdi. Daha sonra Alman Zinser firması tarafından, her tipte bilezikli eğirme makinesinin tadili suretiyle geniş kapsamlı olarak uygulamaya konuldu. Bu sistemde iplik eğirmenin temel prensibi, konvansiyonel bir çekim sisteminde bir fitil ucu yerine, aynı çekim silindirine iki fitil ucu beslenilmesidir. Böylece eğirme ve katlama işlemleri tek bir proses olarak birleştirilmektedir.
Siro-spun iplikler yapı olarak çift katlı iplikten çok tek katlı ipliklere benzerlik göstermektedir çünkü siro-spun iplikler çift katlı ipliklere göre sürtünme mukavemeti ve tüylülük parametrelerinde avantajlı değerlere sahiptir.
Bunun yanı sıra siro-spun eğirme sistemi konvansiyonel ring iplik makinesine düşük maliyetlerde entegre edilebilmekte, bu sistemle katlama ve büküm prosesleri ortadan kaldırılabilmekte, daha az enerji ve havalandırma ile daha çok üretim yapılabilmekte ve bazı makineler elimine edildiğinden yerden kazanç sağlanabilmektedir. Şekil 1.30’da Siro-spun iplik eğirme sistemi, Şekil 1.31’de ise siro-spun iplik eğirme sistemi aşamaları ile ring eğirme sistemi aşamaları görülmektedir.
Şekil 1.30 Siro iplik eğirme sistemi
Çalışma Prensibi
Siro-spun eğirme sisteminde iki fitil genelde ring iplik makinelerindeki gibi konvansiyonel ama biraz gelişmiş çekim düzeneğinden geçer. Normal seviyede bir çekimle inceltilmiş olan elyaf tutamı sevk silindirlerini ayrı ayrı terk eder. Bu noktada her ikisi de ayrı ayrı iğ tarafından verilen bükümü almaktadır; bu yüzden eğirme üçgeni içerisinde her ikisi de ayrı iplik olarak bükülmüş haldedir ve bunlar kompozit iplik oluşturmak üzere birleştirilirler.
Şekil 1.32’de sistemin bileşenleri, Şekil 1.33’te katlı ipliğin oluşumu gösterilmektedir. Elyaf tutamlarından her biri ve elde edilen kompozit iplik bükülüdür ve hepsinde bükümün yönü aynıdır. Büküm üzerine büküm (ZZ ve ya SS) sonucunda farklı yöne bükümle elde edilmiş katlı ipliklere (ZS ve ya SZ) kıyasla daha sıkı, sıkıştırılmış merkezli iplik elde edilir. Bu şekilde iplik üretebilmek için ring iplik makinesine sadece yardımcı belirli parçaların ilave edilmesi ve normalden iki katı kadar bobin taşıyacak genişletilmiş cağlık montajı gerekmektedir.
Şekil 1.32 Siro-spun eğirme sistemin bileşenleri Şekil 1.33 Siro-spun katlı ipliğin oluşumu
Şekil 1.34’te siro-spun ipliği üretimi için geleneksel ring iplik eğirme makinesinde yapılması gereken modifikasyonlar ve kullanılan aparatların resmi görülmektedir. Ring iplik makinesi üzerinde bulunan standart fitil kılavuzları sökülüp, yerine çift gözlü fitil kılavuzu takılarak ring iplik makinesine aynı anda iki fitilin beslenmesi sağlanmaktadır. Çift gözlü fitil kılavuzları monte edilirken gerekli olan fitiller arası mesafe değeri de ayarlanabilmektedir. Siro-spun eğirme sistemi için gerekli olan bir diğer aparat ise kondenser diye de adlandırılan orta kılavuzlardır. Orta kılavuzlar her çekim sisteminde birer adet olacak şekilde, elde edilecek siro-spun ipliğin kalitesine ve özelliklerine göre fitiller arası mesafe ayarlanarak sabitlenir. Farklı kılavuzlardan gelen fitiller ön silindirden çıkarken birbiri üzerine katlanarak büküm alır.
Şekil 1.34 Siro-spun ipliği üretimi için kullanılan aparatlar: 1) çift gözlü fitil kılavuzları, 2) orta kılavuz
Siro-spun iplikleri ile klasik çift katlı iplikler arasındaki en önemli fark, üretilen siro-spun ipliğin büküm yönünün onu oluşturan tek katlı ipliklerin büküm yönü ile aynı olmasıdır. Klasik çift katlı iplik ve siro-spun iplik büküm yönleri şematik olarak Şekil 1.35’te gösterilmiştir. S büküm tek katlı ipliklerden üretilmiş bir siro-spun iplik yine S büküm, Z büküm tek katlı ipliklerden üretilmiş bir siro-spun iplik yine Z büküm olacaktır. Siro-spun ipliklerin ve klasik çift katlı ipliklerin yapısındaki lif yerleşimleri Şekil 1.36’da gösterilmiştir. Şekilde gösterildiği gibi klasik çift katlı iplikleri oluşturan lifler kat bileşenleri ile belli bir açı yapar. Bu da ipliğin daha hacimli ve daha tüylü olmasına sebep olur. Oysaki Siro-spun ipliklerde ipliği oluşturan lifler ile kat bileşenleri birbirine paraleldir.
Şekil 1.35 Klasik çift katlı iplik ve siro-spun iplik büküm yönleri
Farklı Büküm İplikçiliği Eğirme Sistemleri
Siro-spun ipliği üretimi için farklı makine üreticilerinin teorik olarak aynı ancak birbirinden farklı bazı modifikasyonlara sahip sistemleri mevcuttur.
Zinser
Şekil 1.37 Zinser firmasının büküm iplikçiliği eğirme sistemi
Zinser firmasının büküm ipliği üretimi için kullandığı sistem Şekil 1.37’de görüldüğü gibi ana çekim bölgesinden önce kullanılan çift gözlü fitil kılavuzu ve çekim sisteminden sonra kullanılan iplik denetleyiciden oluşmaktadır. Çift gözlü fitil kılavuzu çekim bölgesinde fitillerin birbirinden ayrı ve paralel olarak ilerlemesini sağlarken, iplik denetleyici, tüm eğirme işlemi boyunca, iplik akışını aralıksız olarak kontrol ederek, ipliklerden birinin kopması durumunda, diğer ipliği de koparmaktadır.
Pinter Fa.Ni S.R.L
Şekil 1.38 Pinter firmasının büküm iplikçiliği eğirme sistemi
Pinter firmasının büküm ipliği eğirme sistemi, giriş silindirlerinden önce kullanılan çift gözlü fitil kılavuzu ve ön çekim bölgesine yerleştirilen yarıklı fitil kılavuzundan oluşmaktadır. Bu kılavuzlar Şekil 1.38’de görülmektedir. Ön çekim bölgesinde bulunan kılavuzlar, makine boyunca uzanan bir parça üzerine monte edilmiştir. Sistemin avantajı, fitiller arası mesafenin makine üzerinde pratik bir şekilde ayarlanabilmesidir.
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Begüm Selen YILDIZ
Ağustos, 2017 İZMİR