Soya Fasulyesi Lifi ve İplik Üretim Şekli
Soya fasulyesi protein bakımından çok zengindir (fasulyenin %37-42 si proteindir). Sütte bu oran %3,2, mısırda %10, yer fıstığında %25’tir. Soya fasulyesi proteini beslenme amaçlı ve birçok endüstriyel alanda kullanılmaktadır; yapıştırıcı, emülsiyon, temizlik malzemesi, farmasötik, mürekkep, plastik ve tekstil ürünü olarak. Tekstil lifi, soya fasulyesi plakalarının yağ ile eksaktraksiyonu sonucu elde edilir. Soya fasulyesi proteini 18 farklı aminoasit içerir. Takriben %23 asidik aminoasit, %25 bazik aminoasit, %30 nötr aminoasit içerir.
Soya fasulyesinin en önemli proteini glubindir. Glubin isoelektrik noktanın altında çözülebilir. Soya fasulyesi Ph 1.5-2,5 arası ve 6,3 ün üstünde maksimum çözünürlükte çözünür. pH 3,75-5,25 arasında minimum çözünürlüğe sahiptir. Soya fasulyesi proteini olan globular proteini eğirme için uygun değildir. Bu nedenle doğal yapıyı degredasyonla değiştirerek eğirmeye uygun protein çözeltisi oluşturulur. Bu doğal yapıyı dönüştürme sürecinde alkali, ısı, enzim gerekmektedir.
Soya protein lifinden iplik üretimi için konvansiyonel iplik eğirme sistemleri kullanılabilir. Yaygın olarak pamuklu sistemde ring iplikçilikte Ne 20-40 arası, open end iplikçilikte Ne 7-16 arası ve yünlü sistemde kamgarn iplikçiliğinde Nm 14-67 arası iplikler üretilmektedir. Bu iplikçilik sistemlerine ek olarak özellikle iplik kalitesinin iyileştirilmesi için siro eğirme sistemiyle veya kompakt iplikçilik sistemiyle üretim yapıldığında daha kaliteli fakat daha maliyetli iplikler elde edileceği ifade edilmektedir.
Resim 1.13: Soya elyafı Resim 1.14: Soya elyafı
Soya Fasulyesi Lifi Tarihsel Gelişimi
Soya fasulyesinden protein lifinin gelişmesi için yapılan ilk çalışmalar Japonlar tarafından 1940 yılında, Japon Kajita ve Ryohei Inoue tarafından yapılmış ve patent alınmıştır. 1945 yılında ise Glidden Firması’ndan Oscar Huppert ve Ford Motor Firması’ndan Robert A. Boyer soya proteininden eğirme ile elde edilen life patent almışlardır. Ford Motor Firması SPF’yi araba döşemesi için kullanmıştır. Bu lif, yünün %80’i kadar mukavemetli ve yüksek yaş ve kuru esneme dayanımına sahip olmasına rağmen uzun yıllar ticarileşememiştir. SPF Japonya da 1939’da 450-1200 t miktarda, Silkool markası ile üretilmiştir. Ticari uygulamalarda yaş çekme mukavemetleri düşüktür.
Genellikle yün, pamuk ve diğer sentetik liflerle karışım olarak, örme ve dokuma şeklinde, döşemelik, araba içinde kullanılmıştır. 20. yüzyılın soya fasulyesi lifi, II. Dünya Savaşı sonlarından gelmektedir. Soya fasulyesi protein lifinin endüstriyel halinin patenti, Li Guangi tarafından Çin’de alınmıştır. 1993 yılında Çin’de laboratuvarlarda geliştirilmiş, 2000 yılında ticari olarak piyasaya sürülmüştür, standartlaştırılması ise 2001 yılında yapılmıştır.
Şangay da Winshow firması tarafından her yıl 1500 t SPF üretilmektedir. Soya fasulyesi protein lifinin gelişmesi için ilk yapılan çalışmalar Japonlar tarafından 1940 yılında, Kajita ve Ryohei Inoue Firması tarafından yapılmış ve patent alınmıştır.
