SÜRDÜRÜLEBİLİR İNOVATİF TEKSTİL LİFLERİ

Sürdürülebilir ve İnovatif Tekstil Lif ve Materyalleri

Sürdürülebilirlik, son yıllarda öne çıkan bir kavramdır. Bir trend olarak algılansa da; sürdürülebilir yaşam anlayışı, küresel bağlamda kaçınılmaz gerçekliğimizi yansıtır.

Organik materyallerin aşırı maliyet ve su tüketimi gibi olumsuzluklarının yanı sıra sentetik liflerin ekolojiye zararları sonucu, rejenere lifler ve geri dönüşüm yolu ile elde edilen lifler ön plana çıkmış; teknolojinin gelişmesi ve sağladığı imkânlar ile yeni nesil ve sürdürülebilir materyal oluşumunu destekleyen çeşitli firma ve üreticiler de endüstride yer almaya başlamıştır.

Ananas, dut, kenevir, muz, bambu, agave, üzüm, patates gibi biyo-bozunur özellikler taşıyan materyal ve atıklarından elde edilebilen alternatif liflerin yanı sıra; atık kontrolü ve geri dönüşüm felsefesi ile yola çıkılarak sirküler sistemler sayesinde sentetik ve doğada çözünümü zor olan materyallerin lif haline getirilmesini destekleyen organizasyon ve üreticiler de bulunmakta; bu konuda çalışmalar yapılmaktadır.

Alglere ısı ve basınç uygulanarak elde edilen biyoplastik materyali, apaca (muzgiller) atıklarından elde edilen lifler, mantar kökleri olarak bilinen miselyumdan elde edilen deri tekstili, geri dönüştürülmüş materyallerden elde edilen yapay kürk gibi materyal oluşumları günümüzde yapılmakta ve birçok bilinen marka ile tasarımcıların ürünlerinde kullanılmaktadır.

2010 yılında, sürdürülebilir olan gelecek nesil tekstil materyallerinin desteklendiği #FutureFabricsExpo projesi ile doğan The Sustainable Angle (Sürdürülebilir Perspektif) Organizasyonu; tasarımcılar, markalar, üreticiler ve tekstil endüstrisinde yenilikçi bütün kurumlarla işbirliği içinde çalışan ve çıkar gözetmeyen tekstil organizasyonlarından biridir. Bahsedilen materyal ve çalışmalara ek olarak, The Sustainable Angle Organizasyonu tarafından da desteklenen beş inovatif materyal ve kurum incelemesi şu şekildedir

Ananas Lifi (Piñatex)

Deri uzmanı Dr. Carmen HIJOSA tarafından (keşfedilmiş ve Piñatex markası olarak patenti alınmıştır) ananas yaprakları ve yüzeyinden elde edilen liflerden oluşturulan sürdürülebilir materyallerdir(Şekil 5.2.). Poliüretanın aksine sağlıklı biyo-organik reçine barındırmakta ve hatta minerallerden elde edilen pigmentler ile metalik etki oluşumuna da olanak tanıdığı belirtilmektedir.

Ananas lifleri, giyim endüstrisinde Liselore Frowjin(Şekil 5.3.), Hugo Boss(Şekil 5.4.), H&M, Trussardi gibi bilinen marka ve tasarımcı ürünlerinin yanı sıra; saat kordonu, kartvizitlik, ayakkabı, çanta ve hatta defter kabı gibi aksesuarlarda, mobilya tasarımlarında geniş kullanım olanağı sunmaktadır.

Portakal Lifi

Portakal lifleri, İtalya’da portakal suyu üretmek için soyulan portakal kabuğunun değerlendirilmesiyle oluşturulmuş giyime uygun, yumuşak ve ipeksi bitişi olan liflerdir. Viskoza benzer özellikler gösteren portakal lifleri, ipek ve pamuk ile de karışıma izin verir. Portakal lifleri ile ilk giyim üretimini, yaklaşık 700,000 ton ağırlığındaki portakal kabuğunu kullanarak sürdürülebilir kapsül koleksiyon tasarlayan, ünlü tasarımcı Salvatore Ferragamo gerçekleştirmiştir(Şekil 5.6.). Bununla beraber H&M, 2019 yılında CONSCIOUS EXCLUSIVE koleksiyonunda Piñatex ve portakal kabuklarından elde edilen liflerden oluşan ürünlere yer veren kapsül bir koleksiyon da çıkartmıştır.

Patates Lifi (Parblex)

Patates ve kabuklarından elde edilen biyoplastik bir materyaldir. Parblex firması tarafından geliştirilmiştir. Patatesten elde edilen lifler iç mekânda yüzey materyali amaçlı kullanılabilirken, giyim endüstrisinde düğme, aksesuar gibi yerlerde de kullanılmaktadır(Şekil 5.7.). Sıfır Atık (Zero-Waste) prensibi ile çalışan Parblex’te kullanılmış ya da belirli bir üretim için hazırlanmış materyalin dışında kalan ürünler yeniden değerlendirme sürecine girmektedir. Parblex materyallerinin ömrü 1-5 yıldır.

Geri Dönüştürülmüş Mahsul Atıkları (Agraloop FibreTM)

Agraloop FibreTM, Circular Systems S.P.C. firması tarafından hayata geçirilmiş bir geri dönüşüm sistemidir. Sirküler 7 yöntem ile çürümüş, kenara atılmış ya da verimsiz olarak görülen atıkların yeniden değerlendirilmesi sistemi ile geri dönüştürülmüş lif ve beraberinde biyo-organik materyaller, paketlemeye yönelik kartonlar, organik gübre ile enerji elde edilmektedir. Burada çöp ve atıklardan, yeniden değerlendirilebilecek doğal materyaller elde etmek amaçlanmaktadır.

Agraloop FibreTM; Kenevir, keten tohumu, ananas, muz ağaçları, şeker kamışı çubukları ve pirinç kamışları başta olmak üzere, değerlendirilmeye açık bitki ve bitki atıkları ile çalışır(Şekil 5.8.). Bahsedilen bu altı adet mahsul, tek başına 250 milyon ton lif üretmektedir. Bu rakam küresel ihtiyacın 2.5 katına denk gelmektedir.

Circular Systems S.P.C. firması; sadece tekstil atıkları temelli TexloopTM Recycling sistemi ile Agraloop FibreTM + TexloopTM sistemlerinin beraber çalışması ile oluşan organik ve geri dönüştürülmüş sentetik materyallerin karışımından elde edilmiş hibrit lif sistemi OrbitalTM teknolojisini de bünyesinde bulundurmaktadır. Atıkların geri dönüştürülmesi, çevre kirliliğinin azaltılması ve ham madde için yeni kaynaklar elde edebilme yaklaşımları adına sürdürülebilirliğe uyumluluk sağlayan sistem örnekleridir.

Üzüm Lifi (Vegeatextile)

Ananas lifi gibi, şarap yapımında atık olarak değerlendirilen üzüm çekirdeklerinin, tohumlarının ve saplarının bir araya gelmesi ile oluşan çevre dostu yeni nesil deri tekstildir. Yine bir yiyecek atığının yeniden değerlendirilmesi ile tekstil üretimi hedeflenirken aynı zamanda çevre ve hayvan dostu bir amaca da hizmet eder.

Bir araya getirilen atıklar, önce kurutularak, sonra uygun işlem adımlarından geçirilerek birleştirilir. Ortaya çıkan tekstil ürünü sadece giyim endüstrisinde değil, mobilyadan otomotive ve tekstile kadar birçok endüstride kullanılmaktadır. Vegea Textile firması, üzüm atıklarından tekstil materyali elde eden ilk firma olup, aynı zamanda endüstride öncüdür.

Bu liflere ek olarak verilebilecek yeni nesil çevre dostu ve yenilenebilen lif örnekleri ise şöyledir:

Seaqual

Akdeniz’deki balıkçıların ağlarına takılan plastik atıklardan elde edilmiş polyester lifleridir. Seaqual lifleri klasik polyester liflerine oranla; %40 daha az su, %50 daha az enerji tüketir, aynı zamanda sera gazı emilimi %60 oranla daha azdır.

Örümcek İpeği (Spider Silk)

Örümcek ağından yola çıkılarak laboratuvar ortamında DNA’sı değiştirilerek ipek böceklerinden elde edilen ve çelikten daha güçlü, kevlardan daha sert liflerdir.

SeaCell

Deniz yosunundan lyocell metodu ile meydana getirilen antioksidan içerikli, insan ve doğa dostu liflerdir. Spor giyimden, iç giyim ve ev tekstiline kadar uzanan kullanım çeşitliliğine olanak tanıyan yumuşak, ipeksi liflerin farklı lifler ile karışım olanağı da bulunmaktadır.

Smartcel

Çinko oksit minerallerinden, antibakteriyel ve UVA ile UVB faktörlerine karşı koruma sağlayabilen liflerdir