İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir?
İş sağlığı ve güvenliği çalışan insanların sağlığının korunması ve uygun koşullarda çalışabilmesi adına yani çalışma hayatlarında iş kazası ve meslek hastalıklarına maruz kalmamaları amacıyla yapılan bütün çalışmaları kapsar. İş kazalarının meydana gelmemesi amacıyla yapılan bütün mühendislik çalışmalarına ve alınan önlemlere ise iş güvenliği denir. İş sağlığı ve güvenliği çalışanlara fiziksel, ruhsal ve psikolojik olarak sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sunmayı hedefler.
İş kazası 31.05.2006 tarihinde kabul edilen 16.06.2006 tarihinde resmi gazetede yayımlanan 26200 sayılı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’nın 13. Maddesine göre;
- Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında,
Meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.
Meslek hastalığı ise sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.
İş güvenliği levhaları
Tekstil Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği
Çalışma hayatında işçilerin başına gelen iş kazaları sonucu ölümün meydana gelmesi ülkemiz genelinde de oldukça büyük bir sorun ve tartışma konusu haline gelmiştir. Meydana gelen iş cinayetlerinin önüne geçebilmek adına ülke genelinde iş güvenliğine gerekli önem verilerek çalışanlara daha sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanması gerekmektedir.
İş kazası ve meslek hastalıkları işletmelerin çalışma koşulları nedeniyle öncelikli sırada yer alan sorunlarındandır. Uluslararası çalışma örgütü her yıl iş kazası nedeniyle hayatını kaybeden çalışanların listesini tutarak oranları yayınlamıştır. Ancak yayınlanan bu oran yalnızca iş kazası bildirimi yapan iş yerlerinin oranıdır. İşverenler iş kazası nedeniyle oluşabilecek maddi yaptırımlardan korktukları ve işletmeye müfettiş gelip denetleyecek olabilmesi ihtimali nedeniyle küçük çapta meydana gelen iş kazalarının bildirimini yapmamaktadır.
Toz
Tekstil sektöründe çalışanların maruz kalabilecekleri önemli risk etmenlerinden biri tozdur. Elyafın iplik haline gelebilmesi ve daha sonra ise dokunması esnasında çalışma ortamına makineler ve çalışanlardan kaynaklı çok fazla toz ortaya çıkmaktadır. Tekstil sektöründe bu çalışmalar sırasında ortaya çıkan toza maruz kalan çalışanların uzun süre maruziyeti sonucunda ise ‘bisinoz’ adı verilen meslek hastalığı ortaya çıkmaktadır. Tozun en önemli etkisi çalışanda solunum yolu etkileridir.
Havada asılı olan tozlar çalışanın her solumasında solunum yolundaki izlenimini takip ederek burun ve ağızdan girer ve akciğere kadar ulaşır. Tozların 5 mikrondan büyük olanları üst solunum yolunda kalır ve insanın savunma mekanizması olarak da biline balgam ve öksürük ile vücuttan dışarı atılır. Tozların çapı küçüldükçe akciğere ulaşma olasılığı da o derece yükselir ve küçük çaplı tozlar hava keseciklerine kadar ulaşarak insanın solunum sistemine oldukça yüksek derecede etki eder.
Tozun Tanımı ve Genel Özellikleri
Tozla mücadele yönetmeliğine göre toz, işyerinde çalışma ortamında havaya yayılan veya yayılma potansiyeli gösteren parçacıklara denmektedir. İşyeri ortamında bulunan tozların ölçümü ise lif sayımına göre yapılmaktadır.
Yapılan sayımda zaman ağırlıklı ortalama alınır. Zaman ağırlıklı ortalama ise bir çalışanın işini yaptığı 8 saatlik vardiyası süresinde yapılan lif sayımındaki ortalama değeri ifade etmektedir.
İşyeri ortam havasında oluşan bu tozların önem derecesi boyutlarına göre değişiklik göstermektedir. Tekstil sektörü ve insanın olduğu diğer bütün sektörlerde oluşan tozlar solunum yolu ile insan vücuduna girerek çeşitli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Çapları büyük olan tozlar üst solunum yolunda kalarak öksürük, hapşırma vb. gibi doğal yollarla vücuttan atılır. Küçük çaplardaki tozlar ise akciğerde bulunan hava keseciklerine kadar ulaşarak solunum sistemi ve genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkiler.
Tekstil sektöründe en çok karşılaşılan ve çalışılan ham madde nedeniyle en fazla ortaya çıkan toz pamuk tozudur. Pamuk tozuna uzun süreli maruziyet sonucunda çalışanlarda bisinozis denilen mesleki akciğer hastalıkları ortaya çıkabilmektedir. Çalışanlarda oluşabilecek bu meslek hastalığının önüne geçebilmek adına işyeri hekimlerine önemli işler düşmektedir. Çalışanların gerekli sağlık muayenelerini yapmaları ve ilerde oluşabilecek bisinozis hastalığının önüne geçebilmeleri için çalışanlara ön ayak olarak hastalığı erken teşhis edebilme yöntemlerine başvurmaları gerekmektedir. Çalışanların akciğer filmleri ile solunum fonksiyon testlerini kendilerinin belirlediği rutin aralıklarla kontrol ederek çalışanların maruz kaldığı bu tozun sağlıklarının olumsuz etkilemesine izin vermeden önlem alarak çalışmaları konusunda bilgilendirmeleri gerekmektedir.
Tozun İnsan Sağlığına Etkileri
Çalışanların çalışma ortamında ortaya çıkan tozlar insan vücudunu beslenme, deriden emilim ve özellikle de en önemlisi olan solunum yolu ile insan sağlığını etkilemektedir. Çalışanların toz kaynaklarının ortaya çıktığı ortamlarda yemek yemesi, bir şey içmesi veya sigara içmesi sonucu ortamdaki toza maruziyeti gözlenir. Böyle bir çalışma koşulunun bulunduğu ortamlarda küçük boyutta toza maruz kalmak önemli değil uzun süreli maruziyet ve tozun vücuda giriş yolları ile vücuda alınması yine insan sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir.
Çalışma ortamında ortaya çıkan tozun insan sağlığını ne derecede etkileyeceği çalışanın maruz kaldığı tozun çeşidi ve bu toza ne kadar süre maruz kaldığı oldukça önemlidir. Bu maruziyet sonucunda ufak tefek atlatılan rahatsızlıkların yanında çok ciddi kronik akciğer hastalıklarına ve hatta sonucunda ölüme neden olabilmektedir. Çalışanların maruz kaldığı bazı tozlar kronik etki gösterir iken bazıları ise solunduğu anda akut etkisini göstererek çalışanın sağlığında ciddi sorunlara neden olarak ölümle sonuçlanmaktadır
Gürültü
Gürültü istenmeyen rahatsız edici sesler olarak tanımlanmaktadır. Çalışma hayatında ve günlük yaşantımızda bu sese çok sık maruz kalmaktayız. Sesler kişiden kişiye farklılık göstermemekle birlikte ölçülmesi mümkün olduğundan dolayı nesnel bir kavramdır. Gürültü ise insanlarda farklılık göstermesi sebebiyle öznel bir kavram olarak nitelendirilir. Gürültü insanlarda fizyolojik ve psikolojik olarak bazı olumsuz sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Uzun süreli gürültü maruziyetinden sonra insanlarda geçici veya kalıcı sağırlık oluşturma eğilimi vardır.
Çalışma ortamlarında aşılmaması ve bu maruziyet üzerindeki gürültülerde önlemlerin alınması gerektiği değerler vardır. Bu değerler çalışanların gürültü ile ilgili risklerden korunmalarına dair yönetmeliğin 5. Maddesinde yer almaktadır. Madde bu çalışma içerisinde yer alan yasal düzenlemeler bölümünde verilmiştir.
Gürültünün Tanımı
Tekstil sektörü içerisinden çalışanların maruz kaldığı fiziksel risk etmenlerinden biri de kullanılan makineler ve diğer ekipmanlar nedeniyle ortaya çıkan gürültüdür. Tanım olarak gürültü, istenmeyen rahatsız edici sesler olarak tanımlanmaktadır.
Gürültünün İnsan Sağlığına Etkileri
Gürültünün insan sağlığı üzerinde çok önemli derecede olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu etkileri fizyolojik ve psikolojik etkiler olmak üzere iki gruba ayırarak inceleyebiliriz.
- Fizyolojik etkiler: Kan basıncında artış, kulak ağrısı, stres, mide bulantısı, kan dolaşımının değişimi
- Psikolojik etkiler: Davranış bozukluğu, uykusuzluk, öfke, huzursuzluk, yorgunluk hissiyatı, iletişim güçlüğü, sıkılma ve genel rahatsızlık duygusudur.
Çalışma ortamında çok yüksek düzeyde ve uzun süreli gürültüye maruz kalan çalışanlarda bir daha geri dönülmesi imkânsız olan işitme kayıpları görülmektedir. Çalışanlarda bu tür işitme kayıplarının meydana gelmemesi amacıyla periyodik aralıklarla çalışanların kişisel gürültü maruziyetleri ölçülmeli ve gerekli görüldüğü durumlarda uygun koruyucu önlemler alınmalıdır.
T.C.
İSTANBUL YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEZLİ YÜKSEK LİSANS TEZİ
ZİYA ERSOY
TEZ DANIŞMANI: Dr. Öğr. Üyesi GAVRİL PETRİDİS
İSTANBUL, 2021