Uyku Tulumu, Genellikle su geçirmez kumaştan yapılan içine pamuk, elyaf, kuş tüyü vb. dolgu malzemeleri konarak astarlanmış çoğunlukla açık havada uyurken içine girilen tulumdur.
Uyku Tulumu Çeşitleri
Genel olarak uyku tulumları mumya ve dikdörtgen tip olarak ikiye ayrılır.
- Dikdörtgen tulumlar: Ilık ve sıcak hava için uygun tulumlardır. Uzun dikdörtgen şeklindedir, köşelerinin 90 derece oluşundan dolayı kare tip diye de adlandırılır. Genellikle daha konforludur ve ayak kısmında daha fazla yer bulunur, açıldığında da yorgan olarak kullanılabilir. Isı yalıtımı ve muhafazası mumya tipe nazaran biraz daha aşağıdadır, içinde hareket serbestliği daha fazladır.
- Mumya tulumlar: Boyun kesimi ile beli aynı genişlikte olup aşağıya doğru daralır. Baş dahil komple kapandığı için daha iyi ısı koruması sağlar ve soğuk bölgelerde yapılacak etkinliklere uygundur. Dikdörtgen tulumlara göre daha avantajlıdır çünkü daraldıkça ısıtılacak hacim azalmaktadır. Ayrıca ayak kısımları yuvarlak kesimli olduğundan ısı kaybı çok azdır.
Dikdörtgen ve Mumya tulumlar
Uyku Tulumunda Kullanılan Malzemeler
Uyku tulumunun görevi havayı hapsetmek ve vücudun etrafında tutmaktır. Bunu yaparken aynı zamanda vücudumuzdan uyurken bile dışarıya verilen su buharının dışarıya çıkmasına izin vermektir. Isı yalıtımının sağlanması için uyku tulumlarında farklı dolgu malzemeleri kullanılmaktadır. Bir uyku tulumunun verimliliği içinde tuttuğu havaya bağlıdır. Tulumun kalınlığı yani dolgu malzemesinin miktarı havayı tutma yeteneği ile doğrudan iliş- kilidir. Uyku tulumları çok çeşitli malzemelerden üretilmektedir. Tulumlar işlevselliği bakımından farklılıklar gösterebilir. Kullanılan malzeme açısından incelersek kaz tüyü içerikli, sentetik madde içerikli ve pamuklu-yün içerikli uyku tulumları vardır.
Kuş Tüyü Uyku Tulumları
- Kuş, tavuk, ördek, vb. tüyü içerikli uyku tulumları: Tüyler kılcal bir damar etrafında oluştuğundan kılcal damar fazladan bir ağırlıktır ve izolasyon özelliği iyi değildir. Kaz tüyüne göre sıkışma oranı ve izolasyon özelliği daha az, ağırlığı daha fazladır.
- Kaz tüyü içerikli uyku tulumları: Kazın boyun bölgesindeki tüylerden yapılan uyku tulumlarıdır. Bu tip kaz tüyünün en büyük özelliği bir çekirdek etrafında tüylerin oluşmasıdır. Böylece tüy daha fazla sıkışabilecek ve açıldığında çevresinde oluşan hava odacıkları sayesinde daha fazla hacmi kaplayacaktır. Şu anda bilinen en iyi izolasyon maddesi kaz tüyüdür. Bu tip uyku tulumlarının tek dezavantajı ıslandığı zaman izolasyon özelliğini tamamen kaybetmesidir. Çok uzun bir sürede kururlar.
Sentetik Tulumlar
- Qualofill, hallofill, polarguard, vb. izolasyon maddesi içerikli uyku tulumları: Bu tip uyku tulumları ıslandığında dahi sıcak tuttuğundan ve daha çabuk kuruduğundan tercih edilmektedir. Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde bu tip izolasyon maddeleri çok iyi durumlara gelmiş ve ısı geçirgenliklerinin en aza indirgenmesi (kaz tüyüne yakın) başarılmıştır.
- Adi elyaf içerikli uyku tulumları: Yaz mevsiminde ve alçak irtifada kullanılabilir. 0 ° C’nin altında kullanılması tavsiye edilmez.
Pamuk–Yün Gibi Malzemeli Tulumlar
Ağır olması, ıslandığında kurutulamaması, sıkışma ve izolasyon özelliğinin çok az oluşu nedeniyle dağcılıkta kullanılmaz.
Gore-tex, sympatex gibi suyu ve rüzgârı geçirmeyen kumaşlarla kaplanmış uyku tulumlarının bakımının çok dikkatli ve özenle yapılması gerekir. Uyku tulumları faaliyet süresi haricinde torbasının dışında, şişirilmiş bir pozisyonda, kuru ve serin bir ortamda saklanmalıdır. Tulum asılarak saklanmalıdır. Uyku tulumu torbasına katlama, sarma yöntemiyle yerleştirilmez. Çünkü tulum sürekli aynı kıvrım yerinden sıkışacağı için bu bölgeler zamanla şişme özelliğini kaybederek deforme olur. Bu yüzden uyku tulumu torbasına yerleştirilirken rastgele torbaya sıkıştırılarak konulur.
Uyku Tulumlarının Ana Malzemesi Yalıtım Malzemeleri
En doğal ve etkili yalıtım cinsi kuru havadır. Uyku tulumlarında yalıtım sağlamanın prensibi, hava kaybı az olan iki kumaş arasında hava boşluğu yaratabilecek düşük yoğunluklu bir malzeme kullanmaktır. İki kumaş arasında kullanılan bu malzemenin genleşme ve sıkışma özelliği taşıması gerekmektedir. Ancak bu malzemenin dışında yer alan kumaşlar hava geçirmediği zaman vücudumuzdan çıkan su buharı dışarıya geçemeyeceğinden önce iç kısımların ıslanmasına sonra da vücudumuzun üşümesine neden olur. Bu nedenle uyku tulumlarında çok önem kazanan yalıtım malzemelerini incelemek gerekir. Yalıtım malzemeleri ham maddelerine göre gruplandırılmaktadır. Bunlar aşağıda verilmiştir.
Sentetikler: Genellikle polyester malzemeden oluşurlar. Kolayca yıkanırlar, koku ve alerji yapmazlar. Nemli ortamlarda su tutmadıklarından kaz tüyü malzemeye oranla performansları daha yüksek ve fiyatları düşüktür.- Polyester elyaf: İnce polyester liflerinden oluşur, çeşitli kalınlık ve tabakalar hâlinde kullanılabilirler. Ağır bir malzeme olduğundan fazla kalın olmayan yazlık veya üç mevsim uyku tulumlarında kullanılırlar.
- Silikonlu elyaf: Polyester elyafın silikon kaplanması ile oluşur ve kayganlık sağlar.
- Thinsulate: Kaz tüyüne en yakın özellikte üretilmiş yeni nesil sentetik elyaf türüdür.
Hollofil/polarguard: Bu cins elyafların içinde çeşitli sayılarda hava kanalları bulunmaktadır. Bu kanallar sayesinde daha fazla kuru hava tutarak nemli ortamlarda bile ısıyı daha iyi muhafaza etme yeteneğine sahiptirler.- Kaztüyü: Kaz ya da ördeklerin göğüs bölgelerindeki kılcal tüylerle, az telekli tüylerin harmanlaması sonucunda oluşur, 70/30, 80/20, 90/10 oranları bu karışımı belirlemektedir. %100 kılcal tüy kullanılmaz; çünkü içine belli oranlarda karıştırılan telekli tüyler tulumun kabarmasını sağlar. En kıymetli tüy malzemesi, 90/10 beyaz kaztüyüdür. Sentetik malzemelere göre kabarma ömürleri daha uzun, sıkıştırılmış hacimleri ve yoğunlukları daha az olduğundan pahalı olmaları yanı sıra çok soğuk şartlarda tercih edilir.
Uyku Tulumunda İç Astar ve Dış yüzey Malzemeleri
Uyku tulumunda iç astar ve dış yüzey malzemeleri aşağıda belirtilmiştir.
Kumaşlar: Uyku tulumlarının yalıtımlarında kumaşlar dolgu malzemeleri kadar olmasa da önemli rol oynarlar. Kumaşlar dış kumaşlar ve iç kumaşlar olmak üzere iki grupta toplanır.
Dış kumaşlar
Yukarıdaki dış kumaşlara çeşitli kaplamalar uygulanarak su geçirmezlikleri arttırılablir.
İç kumaşlar
- Naylon: Vücudun nemini dışarıya taşıdığı için idealdir. Kaygan yüzeyi sayesinde içinde rahatlıkla dönülebilir, çabuk kurur, hafif ve yırtılmaya karşı dayanıklıdır.
- Polycoton: Pamuk ve polyester karışımından oluşmaktadır.
İdeal bir uyku tulumu kumaşının aşağıdaki özellikleri taşıması gerekir:
- Güneş ışığına dayanıklı olmalıdır,
- Yıkanabilir olmalı ve çabuk kurumalıdır,
- Yumuşak bir dokuya sahip olmalıdır,
- Hafif olmalıdır,
- Yırtılmaya dayanıklı olmalıdır,
- Hava ve su buharını geçirebilmelidir,
- İçindeki doku malzemesini dışına geçirmemelidir.
- Kumaşların yüksek derecede ısıyı tutma özelliği olmalıdır. Polyester kumaşlar bu yüzden çok yeterli değildir.
Başlıca kaplama türleri
- Su itici apre,
- Poliüretan,
- Akrilik kaplama,
- Su geçirmez ve soluyabilir malzeme(Gore-tex, Sympatex, Entrant),
Alınacak Uyku Tulumunda Dikkat Edilecek Özellikler
- Uyku tulumu vücudunuza göre olmalıdır.
- Başlık tam olarak oturmalıdır(mumya tipinde).Vücut ısısı baş ve boyundan hızla kaybedilir.
- Birçok tulumda ısı kaybını engellemek ve rahatlık için ense altında ve omuzları çevreleyen daralıp gevşetilen bölüm mevcuttur.
- Kış için tasarlanmış tulumlarda ısı kaybını önleyen uzun şerit (fermuar patları) vardır.
- Tulum aynı zamanda hareket etmemiz için de tasarlanmış olmalıdır ve uykuda bir tarafa döndüğümüzde tulum da dönmelidir.
- Uyku tulumunun fermuarları plastikten ve iri olmalıdır. Küçük ve metal fermuarlar çabuk donar ve açılmaları zordur.
- Sağ ve sol fermuarlı tulumları birleştirerek iki kişilik uyku tulumu elde edilebilir. Bu yolla donmakta olan bir kişi, bir başkasının aynı tuluma girmesi ile donmakta olan kişinin sıcaklığını arttırarak tehlikeli durumdan kurtarılabilir. Bu amaç için sağ ya da sol fermuarlı olmak üzere iki farklı tulum olmalıdır.
- İç kumaşı için pamuklu tulum tercih edilmelidir. Böylece pamuklu kumaş vücudu terletmez.
- Uyku tulumu vücuda ne tam yapışacak kadar dar olmalı ne de gereğinden fazla boşluk olmalıdır. Gece kuruması ya da donmaması gereken malzemelerin tulumun içine alınması yararlı olacaktır. Ayrıca tulumun içinde kalacak bir miktar sıcak hava kişiyi gece boyunca sıcak tutacaktır.
- Konfor derecesine dikkat edilmelidir.
- Dolgu (sentetik veya tüy) malzemesine bakılmalıdır.
- Ağırlığına dikkat edilmelidir(Hafif olmalıdır.).
- Paket boyutları (Katladığımızda küçük bir hacim işgal etmelidir. Açtığınızda da eski hacmine kavuşmalıdır.)İçteki ısıyı kaybettirmemelidir.
- Şekil (mumya, dikdörtgen veya yarı dikdörtgen gibi)
- Kişisel tercihleriniz,
Bebek Uyku Tulumları
Resim1.13:Bebek uyku tulumları
Bebek uyku tulumlarında bulunması gereken özellikleri de şöyle sıralayabiliriz:
- Bebeğin ayına ve yaşına uygun büyüklükte olmasına
- Kullanılacak mevsime vb. uygun olmasına
- Hafif olmasına,
- Bebeğin içinde rahat hareket etmesine,
- Bebeğe alerji yapmayacak, terletmeyecek, hava alabilen ve aynı zamanda bebeği üşütmeyecek kumaşlardan seçilmesine,
- Elyafların hafif, anti alerjik ve yıkandığında bozulmayacak kalitede olmasına dikkat edilmelidir.
- Ayrıca bebek uyku tulumu yapımında organik pamuklu ve yünlü, yumuşak penye, pamuklu havlu, polar, bambu elyafından yapılmış vb. kumaşlar seçilebilir.