Tekstil Mamullerinin Çekmesi (Boyutlarının Kısalması) Ve Çekmezlik Bitim İşlemleri
Bu işlem kumaşların çekmesine neden olan etkileri en aza indirmek veya yok etmek amacı ile yapılan bir işlemdir.
Özellikle selüloz esaslı kumaşlarda (pamuk, viskon, rayon) boyutsal stabiliteyi sağlamak için uygulanan mekanik bir işlemdir. Poliester/pamuk karışımları için sanfor (çekmezlik) işleminin mutlaka yapılması gerekir. Bu işlemin amacı tekstil işletmelerinde dokuma öncesi dokuma (veya örme) ve terbiye işlemleri esnasında kumaşta oluşan özellikle çözgü yönündeki gerilimlerin yok edilmesi böylece liflerin doku içinde daha rahatlatılmış, daha gerilimsiz ve daha stabil hale getirilmesidir.
Ancak bir kumaşın çekmezlik işlemi görmesi halinde çekmeyi sağlayan tüm koşullara karşı kesin bir direnç kazanacağı söylenemez. Bu, yani çekmezlik kumaşın yapısına ve daha çok işlem koşullarına bağlıdır.
Satışa hazır hale gelen bir kumaş bu duruma gelinceye kadar çeşitli işlemlerden geçer ve satıldıktan sonra kullanımında da farklı bükülme, çekilme ve güç altında kalma gibi etkenlerin etkisinde kalır.
Çekmezliğin Önemi
Bir kumaşın çekme potansiyelini bilmek önemlidir. Çünkü bu, giysinin nasıl tasarlanıp nasıl oluşturulacağını belirlemede yardımcı olur. Tüm giysi parçaları, kumaş aksesuarları, astar ve iplikler çekme açısından değerlendirilmelidir. Aksi halde giyside potluk yada şekilsel bir bozukluk ortaya çıkabilir.
Genelde kumaşlarda çekme sebebi
- Liflerin şişmesi,
- İpliğin şişmesi, ve sonucunda
- Kumaşın şişmesi ve
- Atkı yönünde çekme
- Çözgü yönünde çekme meydana gelebilir.
Lif Şişmesi Sonucu Çekme
Selüloz lifleri, amorf bölgelere su moleküllerinin girmesi ile birlikte şişer ve lif moleküllerinin kabiliyetleri artar. Daha önce uygulanan yaş veya kuru koşullar çekme-germe kuvvetlerini de üzerinde taşır. Suya girip şişmesi neticesinde bu germe-çekme kuvvetlerinden kurtulmak için kumaş büzülüp, çeker.
İpliğin Şişmesi Sonucu Çekmesi
Lifin şişmesi, lifin genişlemesine yol açar. Dolayısıyla ipliğin çapı da genişler iplik bu durumda bırakılırsa bir kuvvet iplikte bir ters bükülme olayı meydana getirir. Ancak kumaşın içinde bulunan ipliğin ters yönde bükülmesine imkan olmadığı için sonuçta ipliğin boyunda kısalma olur ve iplik kıvrılır.
Kumaş Şişmesi ve Çekmesi
Atkı ipliklerinde sudan dolayı tekrar aynı duruma gelebilir bir şişme meydana gelmesi halinde, enerjik olarak çözgü ipliklerinin ara mesafelerini korumaları gerekir ve atkı iplikleri birbirlerine yaklaşırlar. Bundan dolayı da çözgü yönünde çekme ve kreplenme meydana gelir.
Aynı şekilde kumaş, enine de çekme gösterir. Ancak bu çekme kurutma sonunda tekrar salınır. İki yönlü olmayan yani geri dönüşümsüz çekme genellikle çözgü yününde olur.
Açık En Sanfor Makinesi
Çekmezlik Prensipleri
- Kumaşları çekmez-büzülmez yapabilmek için;
- Dokumada mevcut olan gerilimleri yok etmek,
- Özellikle selüloz liflerinin şişme özelliğini azaltmak veya sonradan olabilecek bir değişimi, şişirme ile önceden engellemek,
- Sentetiklerin kaynar sudaki çekme özelliklerini fiksaj yolu ile gidermek ve
- Yünlü dokumalarda keçeleşmeye yatkınlığı engellemek gerekir.
Sanforizasyon Yöntemi ile Çekmezliğin Sağlanması
Özellikle selüloz esaslı (pamuk, viskon, rayon) materyallerde boyutsal stabiliteyi sağlamak için yapılan mekanik bir işlemdir. Poliester/pamuk karışımları içinde sanfor işleminin mutlaka yapılması gerekir.