Ayakkabı; ayakların yer ile doğrudan temasını keserek yabancı maddelerden ve değişik hava koşullarından koruyan, bunun yanı sıra şıklığı tamamlayan her türlü ayak giyeceğidir.

Bot, çizme,sandalet, topuklu, spor ayakkabı, iskarpin gibi pek çok farklı türü vardır. Genelde “taban” adı verilen alt parça ile “saya” denen üst parçadan oluşur. Ayakkabının yer ile temasında dolayı yıprandığı için taban daha dayanıklı ve kalın bir malzeme kullanılarak yapılır. Ayağı saran saya ise deri, kumaş gibi daha ince bir malzemeden yapılır.

Ayakkabı Taban Çeşitleri

TABAN: Ayakkabının en önemli parçalarından biridir. Çünkü hem dayanıklı hem de esnek olmak zorundadır. Sıcaklık farklılıklarına karşı bozulmaması; yıpranmaya karşı çok dirençli olması en büyük avantajdır.

KÖSELE: Dana derisi ve çeşitli kimyasallarımın birleşiminden elde edilir. Nefes alabilme özelliği vardır, su’dan etkilenir.
NEOLİT: Sıkıştırılmış plastik, kauçuk ve çeşitli kimyasalların birleşiminden oluşur. Kırılmama özelliği vardır.
TERMO KAUÇUK: Termo kauçuk karışımı ile oluşur. Yoğunluğu en yüksek ve sıcaklığa en dayanıklı tabandır.
POLİ ÜRETAN: Poli üretan malzemeden oluşur.
PVC: Poli vinil klorürden meydana gelen bir tabandır. Çeşitli finisaj işlemleri farklı renk ve parlaklık verilebilir.
TERMO POLİ ÜRETAN: Poli üretan ve termo kauçuğun özel enjeksiyon sistemi ile birleşiminden oluşur. Hafiftir ve kaymama özelliği vardır.
LATEX: Doğal kauçuk ve latex ile üretilir. Elastikiyeti en yüksek konfor özelliği olan tabandır.
EVA: Yoğunluğu en düşük poli üretan kullanılır. Hafiftir.
ÖKÇE: Ökçe taban üzerinde komple imal edilebildiği gibi, taban üzerine ayakkabı imalatı aşamasında vida ve/veya çivi ile takılan bir bölümdür. Ayakkabının tarzına göre çeşitli tip ve yükseklikte olur. Ökçe yüksekliği PONT ile ifade edilir. Bir pont yaklaşık olarak 7 mm dir.
TABAN ASTARI: Taban ile mostra arasında bulunup, tabanın ayak şekline göre uymasını ve formunu korumasını sağlar. İçinde özel karışımlı esneklik sağlayıcı bir plastik ve çelik destek bulunan, ortopediyi sağlayan en önemli parçadır.

Saya Üretiminde Kullanılan Deriler

Vidala: Sığır, Dana ve At derilerinin krom tuzları ile sepilemesinden ( işlenmesi ) elde edilir. Özellikle kışlık ayakkabıların, askeri botların, fantezi terliklerin ve zennelerin büyük bir bölümünde kullanılır.
Yağlı Deri: Cildi mat, kalın vidaladır. Vidalaya oranla çok az su geçirme özelliğine sahiptir. Kışlık ayakkabı ve bot modellerinde kullanılır.
Glase: Keçi derilerinin krom tuzları ile türlü usullerde sepilemesinden elde edilir. Kaliteli zenne, merdane iskarpin ( bağcıksız ) ayakkabılar, zenne çizmeleri ve terliklerin sayalarında kullanılır.
Rugan: Büyük ve küçük baş hayvan derilerinden elde edilir. Yağlı yada sentetik laklarla finisaj yapılmış çok parlak görünüşlü yumuşak derilerdir.
Süet: Genç sığır, dana, malak, keçi, oğlak, koyun veya kuzu derilerinin krom tuzuyla sepilemesinden elde edilir.
Yarma Süet: Ağ tabakasından et yüzü tarafına doğru deriden yarılarak alınan deridir.
Nubuk: Cildi zımparalanmış deridir. Nubuk, süet’e göre kısa tüylü ve daha toktur.
Lame ve Dore: Lame, metalik gümüş, dore, metalik sarı renge boyanmış mamul derilerdir. Her iki tipteki deriler de ağırlıklı olarak fantezi zenne ayakkabılarında kullanılır.
Nappa: Daha diri ve tok işlenir. Gözenekleri Glase deri kadar belirgin değildir.
Zik: Genelde koyun derisi kullanılır. Çok ince ve esnektir, giysilik olarak’ ta kullanılır.
Florantik ( Açma ): Derinin sırça kısmı zımpara yapılıp, boyayla kapatılır. Çok parlak finisajlıdır.
Vejetal: Bitkisel taninler ile işlenmiş tamamen natürel veya boyalı derilerdir. Aksesuar yapımında kullanılır. Kullanım sırasında rengi koyulaşır
Baskılı: Üst zarın atılmasından sonra, derinin üst düzeyi, metal plakalar üzerinde hazırlanıp, yüksek basınç ve ısıda deriye baskı yapılır.
Mantar: Taban, topuk ve sandaletlerde kullanılır.Mantar tozu, kauçuk karışımı, çok hafif ve termiktir.

Astarlık Deriler

Ham küçük baş hayvan derilerinin türlü yöntemlerle sepilenmesinden elde edilen, doğal renkte boyanmış ince, yumuşak, elastiki ve yüzeyi düzgün derilerdir.
Keçi derilerinden elde edilen astarlık derilere astarlık Glase, koyundan elde edilenlere ise Meşin, Dana derisinden yapılanlara da Dana astar adı verilir.

Astarın İşlevi

Ayak ve saya arasında koruyucu bir tampon tabaka olmak.
Ayakkabının şeklini korumasını sağlama,
Ayağın nemini almak,
Ayakkabının iç görünümünü şekillendirmek,
Astar ayakkabının ayna ( ön ), yan ( gamba ) ve ayağın bastığı zemin ( mostra ) da kullanılır

Ayakkabılarda Kullanılan Suni Malzemeler

Ayakkabıda saya üzerinde yüz ve astar olarak kullanılan suni malzeme PVC ve PU kaplama olarak iki cins malzemeden üretilir.
Suni malzeme cinsleri kaplandığı zemine göre kullanım yeri belirlenir. Zemin çeşitleri; dokuma ve Non Woven olarak iki ana gruba ayrılır. Bu zemin üzerine Kuagüle, sıvama, püskürtme gibi yöntemlerle kaplama yapılır.

Ayakkabılarda Kullanılan Tekstil Malzemeleri

Ayakkabıda saya ve astar üzerinde kullanılan tekstil mamulü olan dokuma malzemelerdir.
Kumaş olarak üretilen bu malzemeler ayakkabının tarzına göre ve modaya kullanılır. Kumaşlar gerekli sağlamlığımı elde etmek için takviye malzemesi ile güçlendirilir. Bazen de kumaşlar diğer deri ve suni malzemeyi güçlendirmek için kullanılır.
YASTIK SÜNGERLER: Mostranın altına yerleştirilen süngerdir. Ayak ortopedisine uygun hale gelmesini sağlar. Çocuk ayakkabılarında ayağının gelişmesini tamamladığı nazik bölgeler olan topuk altı ve ayak içi orta bombeye özel esnek köpük gözenekli yastıklar kullanılır.
FORT: Ayakkabıda arka kısmın dik durması ve formunu muhafaza etmesi için saya ile astar arasına yerleştirilen takviye parçadır.
BOMBE: Ayakkabının burun kısmının formunu koruması için yerleştirilir. Plastik alaşımlı olan bombe malzemesi ısıyla kalıbın şeklini alır ve ayakkabının burun şeklini ve parmak uçlarını korur.
MOSTRA: Taban astarının üzerine konan ayağın temas ettiği ve üzerine basarak rahat ve konforu hissettiği en önemli bölümdür. Ayakkabının tarzına göre;
Sıkıştırılmış sünger
P.u.
Eva
Latex gibi malzemelerden yapılır.

Yine ayakkabı tarzına göre;

Anti statik
Air kanal sistem
Topuk Jeli
Klimalı sistem gibi özelliklerle konfor sağlanır.

AKSESUARLAR: Ayakkabının tarzına göre çeşitli aksesuarlar kullanılır. Aksesuarlar; plastik, deri, suni malzeme, tekstil, taş, tahta, boncuk, zamak ve metal çeşitlerinden oluşur.

Fermuar
Atkı tokası
Kanca
Rivet
Kapsül
Trok
Taşlı süs tokaları
Etiketler
Resimli logolar
Ponponlar
Püsküller
Süs dikişleri
Bağcık

Ayakkabılarda Kullanılan Kimyasal Yapıştırıcılar

POLİKLOROPREN ESASLI (sarı ilaç): Saya, saya hazırlama, taban astarı ve montajda kullanılır.
POLİÜRETAN ESASLI (taban ilacı): Montajda (saya ile tabanı yapıştırmada) kullanılır.
LATEX: Saya ve saya hazırlamada kullanılır.
SOLÜSYON: Sayada kullanılır.
HOT-MELT: Poliamid: Sayada (biye ve kenar kıvırmada) kullanılır.
- Polyester: Montajda (monta makinasında) kullanılır.
- Kopoliester reçine bazlı ön monte Hotmelt yapıştırıcısıdır.

Yüzey Yapıştırıcı Kimyasallar

TABAN SİLME SUYU VE PRİMER: Taban hazırlamada kullanılır, taban yapışmaya yüzey hazırlar.
FORT VE BOMBE AKTİFLEME SOLVENTİ: Montajda solvent aktif bombe ve fort malzemelerini aktifleştirmek için kullanılır.

Ayakkabılarda Kullanılan Finisaj Kimyasallar

YÜZEY TEMİZLEME SULARI: Saya dikiş aşamasında çizilen gümüş kalem izini silme ve rugan gibi malzemeleri temizlemede kullanılır.
KENAR VE GÖLGE BOYALARI: Ayakkabı üzerinde süs ve hata gizleme amaçlı yapılan işlemde kullanılan malzemedir.
AÇMA, YAKMA VE PARLATMA MUMLARI: Ayakkabıda kullanılan malzeme ve tarza göre yapılan işlemdir. Deri gözeneklerini doldurucu, parlatıcı ve/veya süs verici özellikleri vardır.
SIVI PARLATICILAR: Ayakkabıda kullanılan malzeme ve tarza göre yapılan işlemdir. Malzemenin parlak olmasını sağlar.
SU GEÇİRMEZ LAKE: Suyun deri gözeneklerine girmesini önlemek için ayakkabı üzerine püskürtülen veya sürülen sıvı maddedir.

Kaynak : ucsunited.com

AYAKKABI HAKKINDA BİLGİLER