Çözgü Hazırlama Yöntemleri
Kumaşta boyuna yönde yer alan ipliklere çözgü denir. Çözgü hazırlama işlemi, çok sayıda ipliğin önceden belirlenmiş bir düzende, sayıda ve ende birbirine paralel şekilde levent üzerine sarılarak dokuma işlemi için hazırlanmasıdır. Bu işlem yapılırken ilk olarak bobinler cağlığa dizilir, buradan alınan iplik uçları levende aktarılır.
Dokuma hazırlık işlemlerinin en önemlisi çözgü hazırlamadır. Hatasız bir çözgü hazırlamadan düzgün bir kumaş dokumak mümkün değildir.
Kullanılacak olan dokuma makinesine göre farklı çözgü hazırlama yöntemleri kullanılmaktadır. Çözgü, elde veya çözgü makinelerinde hazırlanabilir. Motorlu tezgâhlarda dokuma yapılacaksa çözgünün çözgü makinesinde hazırlanması zorunludur. Bu tip tezgâhlarda dokuma hızı yüksek olduğu için elde hazırlanan çözgülerle hatasız bir dokuma yapma imkânı bulunmamaktadır. 
Eski tarihlerde Şile bezi dokunacağı zaman çözgü elde hazırlanırdı. Eski tip ahşap tezgâhlar elde hazırlanan çözgülere uygun tezgâhlardı. Günümüzde Şile’de kullanılan ahşap tezgâhlarda konik çözgü makinesinde hazırlanan çözgü leventleri kullanılmaktadır.
Makinede Çözgü Hazırlama
Sanayi tipi motorlu tezgâhların dokuma hızları çok yüksektir. Bu makinelerin çözgüleri bu iş için üretilmiş makinelerde hazırlanmaktadır. Çözgü makineleri uzun metrajlarda, çeşitli desenlere uygun ve hatasız çözgü hazırlama imkânı verir.
Günümüzde Şile’nin yanında Rize, Buldan gibi yöresel bezlerin dokunduğu ahşap tezgâhlar, çözgü leventlerinin kullanımına uygun üretilmektedir. Çözgü makinesi aracılığı ile levent üzerine çözgü hazırlama, elde çözgü hazırlamaya göre daha verimli bir yöntemdir. Bu nedenle yöresel tezgâhlarda dahi çözgüler, çözgü makinesinde hazırlanmaktadır.
Konik çözgü makinesi ve düz çözgü makinesi olmak üzere çözgü ipliklerinin hazırlandığı iki tip çözgü makinesi bulunmaktadır.
Resim 2.15: Çapraz tarağı Resim 2.16: Bant eninin ayarlanması
Konik Çözgü Makinesi
Konik çözgü makinesinde çözgü hazırlamak için şu işlemler uygulanır:
- Bobinlerin cağlığa dizilmesi
- İpliklerin çapraz ve toplama tarağından geçirilmesi
- Metre ve kalba ayarı yapılması
- Kalbanın tambura bağlanması
- Kalbanın çapraza alınması
- Çözgü tel sayısı kadar çözgünün tambura sarılması
- Çözgülerin tamburdan dokuma levendine aktarılması
Elde Çözgü Hazırlama
El dokuma tezgâhları için çözgü, makinelerde hazırlanabildiği gibi elde de hazırlanabilir. Bunun için kullanılan duvara monte edilen çözgü hazırlama aparatı mevcuttur.
El dokuma atölyesinde atölye alanının sınırlı olduğu yerlerde kullanılır. Atölye içinde duvarlara yerleştirilmiş metal veya ağaç çubuklar yardımıyla çözgü aparatında hazırlanır.
Duvarın farklı iki noktasına çubuklar asılır. Bir tarafta tek çubuk olması yeterlidir. Diğer tarafta ise çözgülerin çapraza alınabilmesi için en az üç çubuk bulunmalıdır.
Resim 2.19: Duvarda çözgü hazırlama aparatı
Çözgünün ucu tek olan çubuğa bağlanır.
Çaprazın yapıldığı çubuklara kadar uzatılır. Bu çubuklar arasından dolaştırıldıktan sonra tekrar tek çubuğun olduğu yöne gelinir.
İplik tek çubuğun etrafından dolandırılıp tekrar çaprazın yapıldığı tarafa götürülür. Bu şekilde istenilen çözgü sayısına ulaşılana kadar işleme devam edilir.
Resim 2.21: Çözgünün çubuklar arasında çekilmesi
Hazırlanan çözgü tezgâha taşınır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta çözgülerin çaprazının bozulmamasıdır. Çaprazı korumak için çaprazın yapıldığı yerlere iki adet çubuk takılarak bu çubuklar aracılığıyla çözgü makineye taşınır. Hazırlanan çözgü bir ucundan başlanarak çözgü levendine sarılır.
Resim 2.22: Çözgünün çapraza alınması