Ehram (İhram) Nedir?
Ehram, baştan ayaklara kadar inen ve gözler açıkta kalacak şekilde el yardımıyla yüze bürüklenen (yüzün kapatılması) kadın boy örtüsüdür. Eskiden yaşlı kadınlar tarafından kullanılan bu örtü günümüzde kullanılmadığından imalatı da terkedilmiştir.
İhram; Arapça bir isim olup haremden gelir. Kadınların örtündüğü örtü veya hacıların Kâbe‟yi tavaf için Mekke’de örtünmeye mecbur oldukları dikişsiz bürgüye denir. Erzurum halkı arasında ihram, “ehram” olarak kullanılır.
İhram; Erzincan, Erzurum, Bayburt yörelerine has, kadınların örtünme amacıyla elbise üzerine aldıkları ince yün iplikten el tezgâhlarında örülen bir örtüdür ve mahalli bir özellik taşımaktadır.
Artvin yöresinde kilim, cicim ve ehram/şal dokumacılığı yapılmaktadır. Özellikle Yusufeli ilçesinde ehram dokumacılığı yaygın olarak yapılmaktadır. Ehram tezgâhlarında üretilen kumaşlar, gelin kıyafeti olabilecek kadar da ince ve zarif üretilebilmektedir. Ehram, özellikle, Yusufeli İlçesi‟nde dokunmaktaydı. Çok önceleri çokça dokunmasına rağmen, günümüzde kırk-elli yaş grubu kadınların sandıklarında bir veya iki adet bulunmaktadır. Yörede “hanımeliçar” olarak bilinmektedir. Genelde kadınlar tarafından, özel günlerde örtü olarak kullanıldığından, örtünün güzelliği, örtünen insana bir statü ve de saygınlık sağlamakta, bu da işçiliğinin daha bir itinalı olmasını sağlamaktadır.
Ehramın ana maddesi saf koyun yünüdür. Özelliği kışın sıcak yazın serin tutar. Doğal renklerden oluşmuştur. Hiçbir katkı maddesi olmadan tamamen işlem basamakları insan gücü ile elle yapılır, bir ehram yaklaşık 20–25 günde meydana gelir ebatları en 90– 95cm,boyu 8–10 m arasına kadar yapılabilir.
Ehramın Tarihçesi
Orta Asya Türkler şehirlerde ziraat ve dokumacılığı ile uğraşırlardı. Ehram‟ın ilk kez bin sekiz yüz ellili yıllardan sonra bugünkü şekli ile örülmeye başlandığı belirtilmiştir
Erzurum’da “ehram” denilen, yünden yapılmış çarşaf türü örtüyü dokuyanlara” çulfa” denirdi. Çulha; dokumacı, el tezgâhında kumaş dokuyan, culeh ise fakirlerin giydikleri çul veya kaba dokuma kumaşa denir.
Çulfalar sokağa diktikleri 80–90 santim boyundaki üç beş demir çubuğa ellerindeki iplik yumağını gerer, desenleri örgü örgü işleyerek, bir baştan öbür uca gider, gelirlerdi. Ehramın boy iplikleri, demir çubuklar arasında ayarlanır sonra dükkândaki tezgâhta dokunurdu. Tamamen koyun yününden yapılan ehramlar, beyaz, boz veya kırmızı yünden imal edilirdi. Beyaz ehramlar, kendinden desenli veya çiçekli olur, renklilerde çiçekler veya motifler farklı renkte iplikle işlenirdi. Ehramların kendine özgü dokunuşları vardır. Kordon, kişmiş dalı, pirinç deni, reyhan dalı, ceviz kanadı, hanımeli belli başlı dokuma örnekleridir. Çulfalar, iplik tartısını yumurta ile yaparlardı. Dört yumurtanın ağırlığına bir “tuğt” denir, dört “tuğt”tan bir ehram yapılabilirdi. Ehram dokutacak kadının ipliği alınırken ve dokunduktan sonra teslim edilirken yumurtalı tartı sistemi uygulanırdı.
Erzurum’un ‘ihram’ına coğrafi işaret
Aziziye Belediyesi tarafından Atatürk Üniversitesi ile Aktif İş Kadınları Derneği iş birliğiyle yürütülen proje kapsamında, yöre insanının kullandığı ihramın modern hayatta yer alması için çalışma başlatıldı.
Dernek üyeleri tarafından, ihramdan kadın, erkek, çocuk, her yaştan insanın kullanabileceği ürünler tasarlanarak, bunların günlük hayatta yer alması sağlandı.
İlçe Belediyesi öncülüğünde başlatılan girişimler sonucu, Türk Patent ve Marka Kurumunca ihrama coğrafi işaret verildi.
Aziziye Belediye Başkanı Muhammed Cevdet Orhan, Ilıca Termal Tesisleri’nde düzenlediği basın toplantısında, kent ve çevresinde kadınların asırlardır giydiği ihramın, Türkiye ve dünyada tanınması için ciddi çalışmalar yaptıklarını söyledi.
Erzurum ile özdeşleşen ihramın tescillendiğini ifade eden Orhan, “Atatürk Üniversitesi ve Aktif İş Kadınları Derneği ile ihramın, coğrafi işaret verilip mahreçle işaretlenmesi noktasında yaptığımız çalışmalar sonuç verdi. İhram, Erzurum’un tescillenmiş 9. ürünü oldu.” diye konuştu.
Farklı ehram çalışmaları