MODA ÜZERİNE KÜRESEL SENARYOLAR

Küresel Senaryolar

Tekstil ve moda endüstrisine ait tasarıları geleceğe yansıtmak kolay değildir. Bu nedenle geleceğe ilişkin alternatif görüşler, bugün ele alınması gereken konuların anlaşılmasına yardımcı olabilir. Tekstil ve moda endüstrisi alanında bu tür alternatif görüşler, küresel senaryolar olarak ele alınmaktadır.

Sürdürülebilir bir geleceğe doğru olan geçişi hızlandırmak amacıyla, İngiltere merkezli “Forum for the Future” topluluğu, giyim endüstrisinin sosyal ve çevresel etkilerini analiz eden bir rapor sunmuştur. “Fashion Futures 2025-Global Scenarios for a Sustainable Fashion Industry” isimli raporda oluşturulan senaryolar, 2×2 senaryo matrisi yöntemi kullanılarak, belirlenen belirsizlik veya kutuplulukların iki boyutuna dayanarak, dört senaryo alternatifi olarak oluşturulmuştur. Senaryolardan her biri makul bir geleceğin çekirdeğini veya mantığını içeren kombinasyonları temsil etmektedir. Çalışmada ele alınan senaryolar, ayrı ayrı incelenmiş ve etkileri araştırılmıştır.

Tekstil ve moda endüstrisinin geleceğini şekillendiren ve farklılıkları belirlemek için kullanılan iki soru başlığı ve boyutu aşağıdaki gibi tanımlanarak, dört senaryo ile ele alınmıştır;

Soru 1- Dünya nasıl bağımlıdır? Küresel bağımlı mıdır, bölgeler içi bağımlı mıdır?

Küresel bağımlı: Ekonomik küreselleşmenin daha da genişlemesi, ticaret engellerinin azaltılarak, küresel kültürlerin daha benzer olması.

Bölgeler içi bağımlı: Küreselleşmenin aksine, uzun mesafeli ticaretin azalması ve bölgesel kimliklerin daha güçlü olması. Soru 2- Toplum ve moda ne kadar hızlı değişiyor?

Hızlı: İnsanların hayatlarında, medya ve iletişimde, finansal sermayelerde değişimin hızlı olması.

Yavaş: Tüketim oranlarının azalması, finansal sermaye hareketlerinin daha yavaş ve düşük olması ve kültürlerin kademeli olarak değişmesi.

1. Senaryo; Yavaş moda ve sürdürülebilirlik seviyesinin yüksek olduğu, bir siyasi işbirliği ve küresel ticaret dünyası.
2. Senaryo; Kaynak krizlerinin tüketimi sınırladığı, bölgesel topluluklara odaklanan bir dünya.
3. Senaryo; Yüksek teknolojili sistemler, hızlı ve küresel toplum dünyası.
4. Senaryo; Bölgesel topluluklarda hızlı tüketim dünyası.

Senaryo 1

Toplum ve Moda: Sürdürülebilir yaşam tarzlarının hakim olduğu küresel bir toplum dünyasıdır. Dünyada, sürdürülebilir üretim ve tüketimi amaçlayan bilinçlendirme kampanyaları ve girişimleri ile tüketiciler sürdürülebilir ürün seçiminde desteklenmektedir. Sıkı karbon düzenlemeleri, gelişmiş izleme ve etiketleme ile birlikte tüketiciler giysi tedarik zincirinin etkileri konusunda daha bilinçli hale gelmiştir. Sezonluk moda trendlerini karşılamak için insanlar ikinci el kıyafetlere yönelmektedir. Tüketiciler, genellikle organik hammaddeler veya daha uzun ömürlü malzemelere dayalı giysilere yönelerek, daha maliyetli olsa da sürdürülebilir bir yol tercih etmektedirler.

Teknoloji ve Malzeme: Teknolojik gelişmelerin toplum üzerindeki etkileri yavaş olmakla birlikte kullanıcılarını hastalıklardan koruyan ve sağlıklı olmalarını destekleyen “akıllı giysiler” in endüstrideki üretim payı artmıştır.

Doğal kaynaklar maliyetli olmakla birlikte sürdürülebilir pamuk kullanımında artış görülmektedir, yenilenebilir kaynaklardan ve geri dönüştürülmüş lifler tercih edilmektedir.

Üretim: Ürünlerin çevresel, sosyal koşullar ve çalışma koşulları üzerindeki olumsuz etkilerini sınırlamak için tedarik zincirinin tüm bölümleri bir dizi standart ve kapsamlı düzenleme ile karşı karşıyadır. İklim değişimi dünya çapındaki moda endüstrisini etkilemektedir. Düşük karbonlu üretim yöntemleri, gelişmiş izleme ve etiketleme teknikleri ile giysiler ihtiyaç duydukları üretim süreçlerine göre dünyanın farklı bölgelerinde üretilebilmektedir. Fabrika çalışanları için iyileştirilmiş çalışma koşulları olsa da kötü çalışma koşullarına sahip daha ucuz moda ekonomisi halen devam etmektedir. Başarılı tekstil ve moda şirketleri şeffaf ve sürdürülebilir üretim yapabilen, ürünlerini en iyi değerle tüketicilere sunabilen şirketlerdir.

Perakende ve Ürün ömrü: Bu senaryoda, satın alma kararlarında merkezi sürdürülebilirlik öne çıkmaktadır. Giysiler daha uzun kullanım süreleri boyunca, düşük sıcaklıklarda ve daha az yıkanmaktadır. Kullanım süreleri dolan giysiler, satın alındıkları yerlere geri götürülerek, yeniden üretilmek için belirlenen merkezlere yönlendirilmektedir.

Senaryo 2

Toplum ve Moda: Bu senaryo, iklim değişikliğinin etkileri, artan nüfus ve kaynak sıkıntıları ile mücadele eden, kendi kendine yeten toplumların geliştiği, bölgeler içi bağımlı bir toplum dünyasıdır. İnsanlar kendilerini yerel bir topluluğun parçası olarak görmekte ve yerel topluluk dışındaki ülkelerdeki gelişmelere özel bir ilgi duymamaktadır. Yüksek ham madde maliyetleri ve tedarik zincirindeki parçalanmalar sebebiyle, yeni giysilerin üretiminde ve satışında düşüşler yaşanmaktadır. Bu nedenle ikinci el giysiler ile yerel ağlar gelişerek topluluk bağları gelişmiştir. Gıda ve enerji tüketiminin güvenliğinin öncelikli görüldüğü korumacı bir toplumdur.

Birçok tüketici halen “yeni” giysiler tercih etmektedir fakat artık maddi durumu yüksek seviyede olan bir çevre tarafından veya karaborsadan temin edilebilmektedir.

Teknoloji ve Malzeme: Ürün geliştirme ile ilgili teknolojik yenilik oranı düşüktür. Giysi üretiminde çok az malzeme kullanılmaktadır. Yeni malzemelerin, pamuk ve polyester dahil olmak üzere, yüksek maliyetli oluşundan dolayı istenmeyen giysiler değer kazanmıştır.

Üretim: Doğal kaynaklar azalmıştır ve giysi üretimi çok maliyetlidir. Evde ve toplum içi giysi üretimi artmıştır. Terzilik, özelleştirme ve onarımın tümü popüler hale gelmiştir.

Perakende ve Ürün ömrü: İkinci el perakendede artış görülmektedir, geleneksel perakendecilik düşüş yaşamaktadır. Giysi kütüphaneleri kurularak, bu kütüphaneler aracılığıyla kiralama giysiler popüler olmuştur. Giysiler çok az su ile makinelerde yıkanabilmektedir. Yerel fabrikalara bağlı topluluk geri dönüşüm merkezleri bulunmaktadır.

Senaryo 3

Toplum ve Moda: Bu senaryo, düşük karbonlu üretime erken geçerek, teknolojik yatırımlardan yararlanan, refah ve varlık içinde yaşayan küresel bir toplum dünyasıdır. Ticarete açık olan ve ticaret engellerinin az olduğu, yüksek teknolojili, hızlı tempolu moda dünyasında akıllı tüketicilerin sayısı artış göstermektedir. Tüm giysiler, gelişmiş geri dönüşüm ağları için “akıllı” çözümler tarafından desteklenen demontaj (parçalarına ayırma), yeniden üretim veya kullanım için tasarlanmıştır.

Moda pazarlarını yapay lifler yönetmektedir ve bu lifler dünya genelinde kişiselleştirilmiş, yüksek teknoloji ürünü, uygun fiyatlı seçenekler sunmaktadır. Yüksek otomasyon seviyeleri ve iş gücü kullanımındaki keskin düşüşler, giyim üretimine bağımlı olan ekonomilerde işsizlik alanları yaratmaktadır.

Teknoloji ve Malzeme: İklim değişikliğine uyum teknolojileri global olarak paylaşılmaktadır. Akıllı, nanoteknolojik elyaf ve malzemelerin kullanımında artış yaşanmaktadır. Yenilenemeyen malzemelerin neredeyse tamamı bu malzemeler ile değiştirilmiştir.

Üretim: Çin ve Hindistan liderliğinde olan üretim, yüksek otomasyon seviyesinde, doğrudan insan katılımının olmadığı giysi üretiminin gerçekleştirilmesini olanaklı kılmıştır. İnteraktif ve kişileştirilmiş üretim öne çıkmaktadır.

Perakende ve Ürün ömrü: Küresel markalar çevrim içi üstünlük sağlamaktadır. Yüksek seviyede tüketimcilik hakimdir. Giysiler kısa yaşam döngüsüne sahiptir ve daha az yıkanmaktadır. Demontaj ve yeniden kullanıma uygun tasarımlar yapılmaktadır. Kapalı döngü imalat ve gelişmiş atık sistemleri bulunmaktadır.

Senaryo 4

Toplum ve Moda: Ekonomik durgunluktan kaynaklanan ve stratejik kaynakların yetersizliği ile şiddetlenen anlaşmazlıklar sebebiyle küresel topluluğun bölünmesi ile sonuçlanan bölgeler içi bağımlı fakat hızlı tempolu bir toplum dünyasıdır. Bu senaryoda, giysi üretimi tedarik zincirleri, hızlı değişen bölgesel modaya yönelik tüketici taleplerini karşılmak üzere bölgesel üretim yapmaktadır. Dünya sosyal gerilimler ve çevresel zorluklar ile mücadele etmektedir.

Teknoloji ve Malzeme: Pamuk üretimi önemli ölçüde azaltılmıştır. Kaynak stoklama yüksek seviyededir ve malzemelerde bölgesel farklılıklar öne çıkmaktadır. Biyotasarım ve tüketicilerin evde kendi kendine giysiler üretebilmesi popüler hale gelmiştir.

Üretim: Bölgesel üretim hatları gelişmiştir. Tekstil terbiye işlemlerinde su kullanımı olmadan işlem yapılmaktadır. Nakliye maliyetleri yüksek seviyededir. Ürünler hızla üretilerek, pazarda yerini alabilmektedir.

Perakende ve Ürün ömrü: Kültürlere özgü bölgesel modaya uygun üretim ve satış yapılmaktadır. Güçlü yerel kimliği olan ve kişiselleştirilmiş giysi tasarımları talep edilmektedir. Sorumlu bir sistem olmamasından dolayı, atık halen küresel bir sorundur. Sanayi atıklarının yasadışı boşaltılması eylemleri devam etmektedir. Yıkama ve ütüleme gereksinimi azaltılmış tekstil ve moda ürünleri tercih edilmektedir.

Senaryoları incelemek ve geleceğin neler getirebileceğini öngörmeye çalışmak, pratik uygulamalar ile değer kazanmaktadır. Öngörü ve uzun vadeli düşünme biçimi, herhangi bir kuruluşun stratejik planlamasının temelini oluşturmaktadır. “Forum for the Future” da araştırılan senaryoların amacı, geniş kapsamlı bakış açıları ve uzmanlık alanları ile daha yenilikçi ve bütünsel çıktıları sayesinde, sürdürülebilirlik ile ilgili zorlukların üstesinden gelebilmekte etkili olup, geleceğin yol haritasını şekillendirmeye yardımcı olmaktır.

Moda endüstrisinin geleceğine ilişkin, bir başka alternatif senaryolar örneği; küresel iş stratejileri lideri ve danışmanlık firması “Boston Consulting Group” (BCG) ile, moda sürdürülebilirliği konusunda araştırmalar yapan “Global Fashion Agenda” forumu tarafından ortaklaşa hazırlanan “Pulse of the Fashion Industry 2018” raporunda verilmiştir. Bu raporda, giysilerin nasıl üretilebileceği, dağıtılabileceği ve tüketileceği konusunda potansiyel yeni iş modelleri önerilmektedir. Moda endüstrisinin geleceğine yönelik stratejiler, üç senaryo ile sunulmuştur;

1. Anlık moda ( Instant fashion): Bu senaryoya göre, tüketiciler, hangi giysiyi, ne zaman ve nasıl isterlerse sipariş edebilmekte ve alabilmektedir. Bu siparişi üç boyutlu baskı veya satış noktasında gerçekleşen diğer isteğe bağlı üretim gibi teknolojilerini kullanarak yapabilmektedirler. Böyle bir üretim sisteminin, çevresel ayak izi azaltılmış ve tüketici talebini karşılama kabiliyeti arttırılmıştır.
2. Bir hizmet olarak moda (Fashion as a service): Bu senaryoda, paylaşım ekonomisi, yeniden kullanımı daha iyi desteklemek için moda haline gelmiştir. Bununla birlikte tüketiciler, doğrudan satın almak yerine bir hizmet olarak kiralık giysiler için bir yazılıma abone olmaktadırlar. Bu şekilde endüstrinin çevresel ayak izi, üretim ihtiyacının miktar olarak azalmasıyla önemli ölçüde azalmaktadır.
3. Akıllı moda (Smart fashion): Bu senaryoya göre giysiler, kullanıcının tercihlerine anında uyum sağlamak için elektronik olarak etkinleştirilmektedir. Akıllı lifler, giysilerin renklerini değiştirmesini sağlar; bu durum, aynı ürünün birden fazla varyantına olan ihtiyacı azaltarak, çevresel etkinin iyileştirilmesine katkı sağlamaktadır.

Moda endüstrisinin gelecek yol haritası olarak kullanabileceği “Pulse of the Fashion Industry 2018” raporuna göre, tekstil ve moda endüstrisi, sürdürülebilir bir geleceği mümkün kılmada önemli bir role sahiptir. Çevresel ve sosyal baskılar artmakta ve müşteri talepleri doğrultusunda sürekli büyümektedir. Küresel faktörler, tüketici davranışları ve hızla gelişen teknoloji, tekstil ve moda endüstrisini şekillendirecek ve zorlayacaktır. Sürdürülebilirlik ile ilgili gerekli temel değişimlerin ve yeniliklerin ticari olarak uygulanabilir olması için önemli yatırımlara ve rekabete dayalı işbirliğine ihtiyacı olacaktır.

Gelecek Senaryolarının Tekstil ve Moda Endüstrisine Etkileri

Tekstil ve Moda Endüstrisi, küresel trendlerin etkisi ve endüstrinin kendi iç dinamiklerinin de sonucu olarak değişimlere hazırlıklı olmalıdır. Endüstrinin en çok kullandığı hammaddelerden biri olan pamuk kullanımının azalacağı ve geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanım payının artacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda tekstil ve moda endüstrisi içindeki elyaf, iplik ve kumaş teknolojilerindeki yenilikçi fikir ve uygulamalara duyulan ihtiyaç giderek artmaktadır. Teknolojinin endüstri içindeki kullanımının artmasıyla birlikte yeni malzemelerin, dönüştürülebilir ve çok fonksiyonlu ürünlerin üretim paylarında artış beklenmektedir. Yenilikçi yaklaşımlar tasarım kadar önem kazanarak, fonksiyonel ve akıllı giysiler, sürdürülebilir ürünler tercih edilecektir.

Hızla değişen bir dünyada, geleceği şekillendirecek olan ve öne çıkan faktörlerin tekstil ve moda endüstrisindeki etkileri incelenmektedir. “ Küresel eğilimler içinde yer alan sürdürülebilirlik hazır giyim sektörünü önemli ölçüde etkileyecektir. Hazır giyim sektörü hem üretim, hem de tüketim yönünde önemli değişimler gösterecektir.”

---

T.C.
MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANASANAT DALI
TEKSTİL VE MODA TASARIMI PROGRAMI

(Yüksek Lisans Tezi)
Hazırlayan: Sejda İNAL YILMAZ
Danışman: Prof. Gaye KIRLIDÖKME BELEN
İSTANBUL-2019