Yavaş Moda (Slow Fashion)

Yavaş moda teriminin literatürde birden fazla tanımı yapılmaktadır, genellikle sürdürülebilir olarak, adil ticaret kaynaklarından üretilen, uzun ömürlü, yerel olarak üretilmiş tekstil ve moda ürünleri olarak ifade edilmektedir. Bu bağlamda yavaş moda, sürdürülebilir moda (sustainable fashion), ekolojik moda (eco fashion), etik moda (ethical fashion) gibi moda endüstrisi terimlerini ve iş modellerini bir araya getirmektedir.

Yerel bölgelerde mutfağın kültürel bütünlüğünü korumak amacıyla İtalya’da doğmuş bir hareket olan Yavaş Yemek (Slow Food) ile birlikte 1980’lerin sonunda yavaş hareket kavramı ortaya çıkmaya başlamıştır. Yavaş Yemek hareketi ile birçok ortak özelliği paylaşan “Yavaş Moda” terimi, ilk olarak Kate Fletcher tarafından kullanılmıştır.

“University of the Arts London” da sürdürülebilirlik, tasarım ve sürdürülebilir moda alanında geniş kapsamlı eğitim ve araştırmaya sahip öğretim elemanı ve yazar Kate Fletcher’ın görüşüne göre, yavaş moda sadece modanın hızını yavaşlatmakla kalmaz, aynı zamanda bir yaşam tarzı ve farklı bir dünya görüşünü tanımlamaktadır. Yavaş moda, daha iyi tasarlamak, üretmek, tüketmek ve yaşamak anlamına gelmektedir. Kaliteye verilen önemle, yavaş moda etiği, hızlı modadan belirgin bir şekilde farklıdır.

Yavaş moda; güçlü yönleri, zorlukları, moda üzerine bakış açıları ve kâr modeli açısından hızlı moda ile aşağıdaki gibi karşılaştırılmıştır:

	Hızlı Moda Sistemi	Yavaş Moda Sistemi
Güçlü Yönleri	Hızlı moda, hızla değişen moda trendlerine ve tüketici zevklerine hızlı bir şekilde yanıt vermektedir.	Yavaş moda, kaynak tüketimini ve atık miktarını azaltmaktadır.
	Hızlı moda, uygun fiyat aralığında kitlelere kaliteli tasarımlar taşımaktadır.	Yavaş moda, işçilerin yaşam kalitesini artırmaktadır.
	Hızlı moda, küresel pazarda çok kârlıdır.	Çalışanlar her giysi için daha fazla zaman ayırabilmektedir, bu durum yavaş modanın, ürün kalitesini artırmaktadır.
		İnsanlar, dayanıklı malzemelerden yapılmış zamansız tasarımlar giyebilmektedir.
Zorlukları	Moda trendlerini karşılamak üzere hızlandırılmış olan üretimde çalışma koşulları ihmal edilebilmektedir.	Düşük hızda, az miktarda üretim ile, ölçek ekonomisine dayanan stratejisi büyük ölçekli firmalarla rekabet edememektedir.
	Trendlere ayak uydurmaya odaklanarak, stillerin birkaç moda sezonundan sonra eski kalması muhtemeldir.	Genellikle yavaş moda ürünleri diğer ürünlere göre daha yüksek fiyatlıdır
	Ürünlerin düşük kalitesi ve düşük fiyatlandırılması, artan moda atıkları ile sonuçlanmaktadır.B2
Moda üzerine bakış açıları	Modaya uygunluk, en yeni eğilimleri takip ederek elde edilmektedir.	Modaya uygunluk, ürünlerin tam olarak değerini bilerek ve kişisel kimliği yansıtan benzersiz bir stil yaratarak elde edilmektedir.
Kâr modeli	Hacim bütçe modeli	Katma değer modeli
	Ucuz ürünler yüksek sayıda ve hızla üretilmektedir.	Ürünler düşük sayıda ve yüksek kalitede üretilmektedir.
	Tüketicilerin bir kerede birden fazla elbise satın alması ve kısa sürede atması beklenmektedir.	Tüketicilerin daha az sayıda ancak, daha yüksek kalitede satın alma yapması beklenmektedir.

Yavaş moda sisteminde, hızlı modanın zıttı olarak bir parça giysi üretmek için daha fazla zaman harcanmaktadır, bu nedenle daha az miktarda üretim yapılmaktadır. Kârlılığı sürdürmek için, yüksek kalite hedef alınmaktadır ve bu durum yüksek fiyatlandırma gerektirmektedir. Yüksek kalite ve yüksek fiyatlandırma stratejisi, tüketicilerin ürünlere daha fazla değer vermesini ve kısa bir zaman dilimi içinde atmadan, ürünleri daha uzun süre kullanmasını amaçlamaktadır.

Yavaş moda akımı, moda endüstrisi içindeki ve moda endüstrisinden etkilenen insanlar için yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Moda endüstrisinde çalışan işçilerin geçimlerini sağlayabilecek uygun ödemenin yapılmasına, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları sağlanmasına önemle dikkat edilmektedir. Ürünlerin yaşam döngüsünü, elyaf hasatından, giysilerin elden çıkarılmasına kadar tüm yönleriyle incelemektedir.

Tekstil ve moda endüstrisi içinde yavaş moda, emeğe ve doğal kaynaklara çok değer verilen ve saygı duyulan yeni bir gelecek vizyonunu temsil etmektedir. Materyalleri doğadan çekme hızımızı yavaşlatmayı hedefleyen yavaş moda akımı, endüstri tarafından tüketilen doğal kaynakları korumak amacıyla aşağıdaki maddeleri desteklemektedir:

• Tekstil ve moda tasarımı ve tekniklerinde sürdürülebilir yenilikler
• Çok yönlü, zamansız ve çok işlevli giysi tasarımı
• Mevcut tekstillerin ileri dönüşümü (upcycling) ve yeniden kullanımı (reuse)
• Stratejik ve hizmete dayalı alternatifler (giysi kiralama vb.)

İleri dönüşüm ve geri kazanılmış malzemelerin kullanılması, tüketimi yavaşlatmak ve mevcut malzemelerin ömrünü uzatmak için izlenen stratejilerdendir. Ayrıca yavaş moda kuruluşları, yerel olan malzeme ve iş gücünden yararlanarak, yerel toplulukları ve ekonomileri desteklemektedir. Moda endüstrisinde sürdürülebilirliğe doğru ilerlemek amacıyla gereken sistematik değişimi yaratmak için yavaş moda, mevcut hızlı moda modeline alternatif bir yaklaşım sunmaktadır.

Moda endüstrisinde, pazar istekleri yerine temel insan ihtiyaçlarını karşılayan yeni değerlerin oluşturulmasıyla, yavaş moda, Dünya’nın doğal yenilenmesinin gerçekleşmesini sağlama yolunda gelişmektedir.

Yavaş Moda ve Tüketici

Sürdürülebilir ve etik olarak üretilmiş giysilerin tercih edilmeye başlanmasıyla birlikte, her alandaki tüketici davranış kalıpları sadece ekonomistler için değil, son birkaç yılda tasarımcı ve global moda markaları için de büyük bir ilgi alanı olmuştur. Bu bağlamda geleceğin tekstil ve moda tasarımında, üretici, tedarikçi ve tasarımcı kolları, çevreci bakış açısı ve sürdürülebilirlik gibi konularda ortak görüşlerde birleşebilirler. Bu bakış açısına sahip tüketici profili, akıllı tüketici olarak tanımlanarak; etik, adil fiyatlı, kaliteli ve güvenilir ürünler tercih etmektedir.

• Yavaş modayı benimseyen tüketiciler için önerilen, dikkat edilebilecek noktalar aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Alışveriş yaparken, bir giysiyi satın almadan önce kaç kullanımlık olduğunu belirlemek, daha akıllıca ve bilinçli olarak alışveriş yapmak.
• Moda sezon döngüsünü yavaşlatmak. Uluslararası moda haftalarının geleneksel ilkbahar/yaz, sonbahar / kış sezonları sadece teşhir için yapılmaktadır.
• Üretici merkezli markaları araştırmak.
• Toksik olan ürünleri satın almamak. Moda, petrolden sonra kirlenmeye yol açan dünyanın ikinci sektörüdür. Dünyanın en büyük moda markalarının% 10’u, Greenpeace’in Detox programı ile toksik maddeleri ortadan kaldırmayı taahhüt etmiştir.

Sürdürülebilirlik ve Moda

Tekstil ve moda endüstrisindeki üretim döngüsünde, dünyamız ve insanlar üzerinde olumlu bir etki yaratan, sürdürülebilir uygulamalara odaklanan bir tasarım anlayışı ve yenilik ihtiyacı kaçınılmaz olmuştur.

Mevcut hızlı modanın sürdürülemez sonuçlarını ortadan kaldırmak için, tekstil ve moda endüstrisinde yavaş moda sistemini benimseyen şirketlerin oranı artış göstermektedir. Hızlı moda sisteminde, üretim hızı ilk tasarımdan bitmiş ürün teslimine kadar sadece birkaç hafta sürmektedir, bu şekilde hızlandırılmış üretim hızı gerekli çalışma koşullarını ihmal edebilmektedir. Bununla birlikte trendlere ayak uydurmak için gereken hızlı döngü, moda ürünlerinin ömrünün kasıtlı olarak kısalmasına neden olmuştur, ürünler birkaç moda sezonundan sonra kaybolma eğilimindedirler. Hızlı moda ürünleri, tüketicileri bir kerede birden fazla elbise satın almaya ve onları kısa bir süre sonra elden çıkarmaya teşvik ederek moda atıklarının artmasına neden olmuştur.

Birçok marka ve tasarımcı, sürdürülebilirliği yaygınlaştırmak amacıyla, moda döngüsünün hızlı üretim ve hızlı tüketim döngüsünden, yavaş moda sistemine doğru geçiş yapması gerektiği kararını desteklemektedir. Düşük hızlı üretim, aynı zamanda hammaddelerin doğal olarak büyümesine zaman açısından katkı sağlamaktadır. Ürünler az miktarlarda daha geniş zamanda üretilebilmektedir. Bu döngü, kaynak tüketimini ve atık miktarını azaltmaktadır. Giysileri üreten işçiler, fazla mesai yapmak zorunda olmadıklarından dolayı, her bir ürün için daha fazla zaman ayırabilmektedir.

Bu durum, yüksek kalitede üretimi mümkün kılmaktadır. Yavaş moda, tüketicilerin, daha dayanıklı olan ürünleri, daha az sayıda satın almalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Sonuç olarak, kullanım ömrü uzun olan, dayanıklı malzemelerden yapılmış zamansız tasarımları giyebilmektedirler.

Yerel kültürden veya yerel kaynaklardan faydalanarak yapılan üretim şekli, üreticilerle tüketiciler arasındaki mesafeyi kısaltan, tasarım, üretim, tüketim ve kullanım açısından etkileri olan, daha sürdürülebilir ve etik bir yol olarak yavaş modaya uygun üretimi desteklemektedir. Üretici ve tüketici arasındaki mesafenin kısalması, daha şeffaf bir üretimin yapılmasını sağlamaktadır, aynı zamanda tasarımcılar, üreticiler ve tüketiciler arasındaki işbirliğini kolaylaştırmaktadır. Yerel üretime yönelim ve şeffaf sistem, aynı zamanda karbon emisyonunu önemli ölçüde azaltarak, çevresel sürdürülebilirliğin arttırılmasını sağlamaktadır.

Her ne kadar hızlı modanın, küresel bir eğilim olarak ekonomik sürdürülebilirliği başarıyla sağladığı görülse de, bu kârlılığın çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik üzerindeki olumsuz etkileri artış göstermektedir. Hızlı modanın olumsuz sonuçlarına karşı sürdürülebilirliği teşvik etmek amacıyla, yavaş moda fikri, modada sürdürülebilirliğin çevresel ve sosyal yönlerini çözebilecek bir alternatif olarak ortaya çıkmıştır.

Yavaş moda, gerçekten sürdürülebilir bir moda sistemi yaratmanın bir alternatifidir. Sistem düşünce yaklaşımı benimsenerek, yavaş moda, güçlü ve yaygın olarak kabul edilen bir moda modeli haline gelebilir.

Sürdürülebilir ve Şeffaf bir Moda Endüstrisi için Çalışan Örnek Markalar

Sürdürülebilir ve şeffaf bir moda endüstrisi için farklı şekillerde çalışan moda markaları içinden öne çıkan aşağıdaki uluslararası markalar örnek olarak verilmiştir.

People Tree

Sosyal girişimci Safia Minney tarafından kurulan People Tree sürdürülebilir bir moda ve yaşam tarzı markasıdır. İlk organik ve adil ticaret giysi tedarik zincirini geliştiren marka, “World Fair Trade Organisation” (Dünya Adil Ticaret Organizasyonu) ürün etiketini kazanan ilk moda şirketi olmuştur. Kazandığı sertifikalar, People Tree’nin adil ücret, iyi çalışma koşulları, şeffaflık, en iyi çevresel uygulama ve cinsiyet eşitliği konularını kapsayan adil ticaret prensiplerine olan bağlılığını ve uygunluğunu göstermektedir.

Stella McCartney

Stella McCartney’in sürdürülebilirlik konusundaki kararlılığı tüm koleksiyonlarında belirgindir. Sorumluluk sahibi, dürüst ve modern bir marka olma yönündeki hedefinin bir parçasıdır. Marka mümkün olduğunca çok sayıda sürdürülebilir malzeme tedarik etmeye devam ederek, doğayı gelecek için korumayı amaçlamaktadır.

Patagonia

Tekstil ve moda endüstrisinde, hızlı üretim ve bitmeyen tüketim üzerine kurulu bir modelin dünyamız üzerindeki olumsuz etkilerini sorgulayan ve sürdürülebilir üretimi destekleyen ve bu üretimi başlatan öncü markalardan biri Patagonia markasıdır. Patagonia, tüketimde bir azalma olmadıkça, gezegen sağlığının azalmaya devam edeceğini savunmaktadır. Bu nedenle, daha fazla tüketim yaparak gerçek mutluluğa sahip olamayacağını bilen, tüketimlerinin etkisinin farkında olan bir müşteri profilini hedef kitle olarak benimsemiştir.

Everlane

Amerikan moda markası Everlane, şirket genelinde şeffaflığı vurgulayan bir iş modelini başlatmıştır. Tedarik zincirini, fabrikalarını ve üretim fiyatlarını herkesin görebileceği şekilde sunarak, daha şeffaf bir üretim yapma konusunda başka markalar için örnek oluşturmuştur.

---

T.C.
MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANASANAT DALI
TEKSTİL VE MODA TASARIMI PROGRAMI

(Yüksek Lisans Tezi)
Hazırlayan: Sejda İNAL YILMAZ
Danışman: Prof. Gaye KIRLIDÖKME BELEN
İSTANBUL-2019