Rezerve baskı (Alm. Reservedruck, Fr. impression par réserve, impression par résistance, İng. reserve printing; resist printing), kumaşın üzerine, önce boyarmaddenin oluşum ve sabitlenmesini engelleyen maddelerin basıldığı ve daha sonra yapılan boyama işleminde bu bölgelerin boyanmamasının sağlandığı baskı yöntemine denir. Rezerve tekniği, kumaşta boya alması istenmeyen yerlerin kimyasal maddeler veya mekanik olarak, mum, kil, bağlama, dikiş, sıkıştırma, katlama, büzme, düğüm vs. gibi farklı şekillerde kapatılarak yapılan boyama tekniğidir.
Rezerve tekniği, farklı kültürlerde üretim yöntemlerine göre farklı isimler almıştır. Renk alması istenmeyen bölgeleri kapatılarak yapılan rezerve boyama, iplik, kumaş ve bitmiş ürün şeklinde tekstil üretiminin çeşitli aşamalarında uygulanabilmektedir. Kumaş üzerinde doğrudan boyama ile desenlendirme işlemine dair ilk yöntemler, desenin boyar maddeye karşı fiziksel engel oluşturan bir madde ile kapatılmasına dayanmaktadır. Böylelikle kumaş boyandığında rezerve edilen alanlar boyanmamıştır.
Rezerve boyama; nişasta, zamk, kil, mum gibi basit bir rezerve maddesi ile kapatma, dikme veya sıkıştırma, mordan ve kimyasal reçinelerin kullanımına kadar geniş bir uygulama alanından oluşmaktadır.
Rezerve Baskı Uygulanışı
Rezerve baskı ile aşındırma baskı arasında görsel anlamda çok fark olmadığının bu iki teknik arasında ayrıştırıcı olanın uygulama biçimleri olduğunu ve rezerve baskıda selülozik liflerden oluşan kumaşlar üzerine baskı yapılırken belli başlı boyarmaddeler olduğunu da belirtir. “Bu boyarmaddelerin, oksidasyon boyarmaddeleri, reaktif boyarmaddeler, küp boyarmaddeleri, pigment boyarmaddeleri olduğunu belirtir”
Aşındırma baskıda, aşındırıcı kimyasal boyanmış kumaşa uygulanıp, basılan kısımlar aşındırılırken, rezerve baskıda rezerve sağlayan kimyasal, boyanmamış kumaşa basılır ve zemin renginin fiksasyonu ya da gelişimi basılı bölgelerde engellenmiş olur. Aşındırma baskı ve rezerve baskı ticari ilgiyi oluşturamayacak kadar zaman alıcı ve karmaşık süreçler içermektedir. Rezerve maddesi mekanik, kimyasal olabileceği gibi, her ikisini de içerebilir. Günümüzde mumlar, yağlar, reçineler, kıvamlaştırıcı maddeler, Çin kili, Çinko, Ttitanyumoksit, kurşun ve baryum sülfat gibi maddeler rezerve olarak kullanılmaktadır. Balmumu ile yapılan batikte de böyle bir rezerve tekniği söz konusudur. Baskıda durum mekanize hale gelmiştir. Kimyasal rezervelerden asit, alkali ve tuzların mekanik rezerve maddeleriyle birlikte kullanımı desen etkisini iyileştirmektedir.
“Rezerve patları ve maddeleri uygulandığı kumaşın içine işlemekte ve her iki tarafta da aynı kapatma etkisini yaratmaktadır. Her renk için rezerve ve boyama işlemleri tekrarlanmaktadır. Açık renklerden koyu renklere ya da tam tersinde boyama uygulamaları yapılmaktadır.
Rezerve baskı işlemi yapıldıktan sonra rezerve edilmiş bölgelerin tamamen kuruması beklenir. “En yaygın kullanımı ile böyle bir işlemden geçmiş kumaş zemin rengi için indigo küp boyaya, istenen mavi derinlik sağlanıncaya kadar batırılır ve boyama yapılır.