TEKSTİL LİFLERİNİ YAKARAK TESPİT ETME

Lif türlerinin tespiti; Çeşitli liflerin boyanma özellikleri farklı olduğundan, özel test boyarmaddeleri kullanılarak boyama yöntemine göre,  Yine liflerin, değişik kimyasal çözeltilerde çözünürlükleri farklılık gösterdiğinden, kimyasal madde yöntemine göre, Liflerin ateş karşısındaki yanma şekline, çıkardığı kokuya, dumanının rengine, bıraktığı külün sertliğine ve rengine göre değişik çeşitlerle yapılabilir. Bunlardan en pratik ve yaygın olanı yanma testidir.

Lif tayini yapılırken; doğal ve suni liflerin ayırt edilmesinde bir problem yaşanmamakta ve bu ayrım kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Bilindiği gibi, doğal lifler kısa liflerden(ipek hariç), suni lifler ise filament liflerden oluşmaktadır. Asıl problem olan, yanma testi sonuçlarına göre özellikleri birbirine benzeyen liflerin ayırt edilmesidir. Bunlar arasında en sık karşılaşılanlar; pamuk-viskon, polyester naylon, floş-asetat ve akrilik-yün liflerinin birbirinden ayırt edilmesidir

Pamuk ve Viskon lifleri; kağıt gibi hızlı, düzenli bir şekilde yanar ve yanık kağıt kokusu çıkarır. Viskonun, pamuktan ayırt edilmesi için, viskonun ıslanması sonucu yaş mukavemetinin düşmesi özelliğinden yararlanılır. Bunun için; iplik sol baş parmağın tırnağı üzerine koyularak, iki ucu sol işaret parmağı ile sıkıştırılarak tutulur. İplik tırnak üzerinde ıslatılarak (hijyenik bir yöntem değildir ancak piyasada genellikle tükürükle ıslatılır), sağ baş parmağın tırnak ucu ile iplik ilk ve tek darbede kesilmeye çalışılır. Eğer iplik kopuyorsa viskon, kopmuyorsa pamuk ipliğidir. Floş ipliği de pamuk ve viskon gibi yanar ancak parlak ve liflerin filament şeklinde olması, pamuk ve viskondan ayırt edilmesini sağlar.

Naylon lifleri, polyester lifine kıyasla daha yumuşak bir tuşeye sahiptir. Polyester ve naylon lifleri ateş karşısında büzülme gösterirler ve alevden kaçarak erirler. Ancak alev içine girdikleri takdirde yanmaya başlarlar. Polyester lifi; isli yanar ve alevden çıkarılınca yanmaz. Tatlı aromatik keskin bir koku çıkarır. Naylon lifi ise; issiz yanar, beyaz duman çıkarır, alevden çıkarılınca yanmaya devam eder ve hafif yanık saç kokusu çıkarır. Ancak yanma testi her zaman için güvenilir sonuçlar vermeyebilir. Daha kesin bir çözüm için, polyester ve naylon, derişik formikasit veya asetikasit çözeltisine atılırsa, naylonun eriyip kaybolduğunu ancak polyesterin hiçbir değişime uğramadan kaldığını görürsünüz. Bu arada, asidi cildinize temas ettirmemeye özen gösteriniz. Aksi takdirde, kemiğinizin dahi eridiğini görebilirsiniz

Floş ve Asetat lifleri; parlak bir görünüme sahiptirler. Kesin bir sonuç için lifler asetona atılacak olursa, floşun çözünmediğini ancak asetat lifinin çözünüp kaybolduğunu görmek mümkün olacaktır.

Yün ve Akrilik liflerinde ise; yün lifinin doğal tuşesinin yanında çıtırdayarak, yavaş bir şekilde ve yanık saç kokusu çıkardığı görülür. Akrilik liflerinin ise eriyip daha sonra yandığı, siyah bir kalıntı bıraktığı ve yün lifi gibi şiddetli yanık saç kokusu çıkarmadığı görülür.

LİFLERİN YANMA ÖZELLİKLERİ

• Hayvansal Lifler (Yün, Tiftik, İpek, Angora)
  Hemen alev alır,yavaş yavaş yanar,siyah,gevrek bir kül bırakır, yanmış saç gibi kokar
• Bitkisel Lifler (Pamuk, Keten,Modal, Kenevir, Selüloz Esaslı Rejenere Elyaf)
  Hemen alev alır, çabuk yanar, grimsi bir kül bırakır, yanmış kağıt gibi kokar.
• Mineral Lifleri (Asbest, Cam Lifi)
  Değişikliğe uğramaz, eriyerek boncuk haline gelir, kokusuzdur.
• Asetat lifleri (diasetat, triasetat)
  Hemen alev alır ve büzülür, siyah bir cisim oluşturur, asetik asit gibi kokar.
• Poliamid Lifleri (PA 6, PA 66)
  Önce erir, sonra yanar, kolay kırılmayan sarı kahverengi bir kalıntı oluşturur. Dumanı genellikle beyaz, hafif ve keskin olmayan bir kokusu vardır.

NOT: Polyviskon ile Pamuk Polyesteri ayırt edebilmek için yakma testiyle birlikte kumaşın tuşesi ve görüntüsü de önem taşır, örneğin polyviskon daha yumuşak ce parlak pamuk polyester ise daha mat ve ağır olur.

PAMUK-COTTON-MODAL (Doğal, Selülozik Esaslı Lif)

• Yanar, Erimez.
• Kokusu yanık kağıt veya odun gibi kokar.
• Külü gri, ince ve yumuşaktır.

KETEN-LINEN (Doğal, Selülozik Esaslı Lif)

• Yanar, Erimez.
• Kokusu; yanık kağıt veya odun gibi kokar.
• Külü; gri, ince ve yumuşaktır.

YÜN-WOOL (Doğal, Protein Esaslı Lif)

• Yanar, Erimez.
• Keskin bir şekilde yanmış tüy veya kıl gibi kokar.
• Ateşten uzaklaşınca yanması durur.
• Külü; siyah boncuk şeklinde iç içe geçmiş siyah toparcıklar şeklindedir, ezilince siyah daha küçük boncuk ve siyah toz haline gelirler.

İPEK-SILK (Doğal, Protein Esaslı Lif)

• Yanar, Erimez.
• Yanmış tüy veya kıl gibi kokar ancak bu koku yün kadar keskin değildir çünkü ipek sülfür içermez.
• Ateşten uzaklaşınca yanması durur.
• Külü; siyah boncuk şeklinde iç içe geçmiş siyah toparcıklar şeklindedir, ezilince siyah daha küçük boncuk ve siyah toz haline gelirler.

RAYON -VİSKON-VISCOSE (Rejenere Selülozik Lif)

• Yanar, Erimez.
• Kokusu; yanık kağıt veya odun gibi kokar.
• Külü gri, ince ve yumuşaktır..

POLYESTER-PES,LUREX (Sentetik Lif)

• Ateşe yaklaşılınca büzülür, erir ve damlayabilir.
• Kokusu; kimyasal şekerimsi, tatlıdır.
• Külü; siyah sertleşmiş krem şeklindeki iç içe geçmiş topcuklardır, ezilemezler.

NYLON-POLYAMID (Sentetik Lif)

• Ateşe yaklaşılınca büzülür, erir ve damlayabilir.
• Kokusu; kimyasal şekerimsi biraz da kereviz gibidir.
• Külü; siyah sertleşmiş krem şeklindeki iç içe geçmiş topcuklardır, ezilemezler.

AKRİLİK-ACRYLIC (Sentetik Lif)

• Ateşe yaklaşılınca büzülür, erir ve damlar.
• Yanarken küçük patlamalar olur.
• Keskin acı bir kokusu vardır.
• Külü siyah sertleşmiş krem şeklindeki iç içe geçmiş topcuklardır, yer yer ezilebilirler.

ASETAT (Sentetik Lif)

• Ateşe yaklaşılınca büzülür, erir ve damlar.
• Selülozik lifler gibi yanmış kağıt yada odun şeklinde kokar ve kokusu birazda sirkeyi andırır.
• Külü; siyah sertleşmiş krem şeklindeki iç içe geçmiş topcuklardır, yer yer ezilebilirler.