Akdeniz Bölgesi Geleneksel Kadın Giysileri
Akdeniz bölgesinde yer alan Isparta, coğrafi konumu sebebiyle birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu uygarlıklar birbirlerini etkileyerek zaman yöreye özgü bir kültür oluşmuş, bu giysilere de de yansımıştır. Isparta’nın köy, belde ve ilçelerinde geleneksel kıyafetleri bakımında oldukça zengin giyim şekillerine sahiptir.
Isparta yöresine ait geleneksel kıyafetleri: Kadın başlıkları ve Aksesuarları, Kadın giysileri iki başlıkta incelenmiştir.
Kadın Başlıkları ve Aksesuarları
Fes
Isparta’nın Kesme beldesine özgü geleneksel baş giysilerden bir tanesi de festir. Bölgede geçmiş zamanlarda yediden yetmişe bütünler kadınlar fes takarlarmış. Günümüzde ise gelinler tercih etmeseler de, kına törenine ve düğüne gelen tüm kadınlar başlarına fesi giymektedirler. İlk olarak fes başa giyilip, alnına gelecek biçimde iki dizi altınlar bağlanıp sabitlenmektedir. Kesme bölgesine ait mavi boncuktan örülen küpe adı verilen oyalar ve süsler çengelli iğnelerle fese monte edilmektedir. Fesin üst kısmına yurgu adı verilen aksesuar takılmaktadır. En üst kısmına da duvak tutturulmaktadır.
Şekil 4.83. Kesme Yöresine Ait Gelin Fesi
Yurdumuzun birçok bölgesinde kolan ya da çarpana olarak adlandırılan dokumalar, Aşağı Yaylabel Köyü’nde “örme” olarak adlandırılmaktadır. Örmeler, yörede oldukça uzun dokunmakta olup bele en az dört kez dolandırılarak, arkada bağlanmaktadır. Örmede zemin rengi çivit mavisi olup, bordo renkli üçgen motifi işlenmiştir. Kuşağın uç kısımlarına da püskül yapılmıştır.
Şekil 4.84. Örme’nin Ön ve Arka Görünüşü
Bölgede genç kızların, gelinlerin taktığı geleneksel takılardan bir tanesi yurgudur. Yurguyu kadınlar baş aksesuarları olarak ta kullanıp aynı zamanda bellerinde kancalar yardımıyla örmeler üzerine tutturulmaktadır.
Şekil 4.85. Örme Üzerine Kancalarla Tutturulan Yurgu
Kesme bölgesinde patik ve çorap beş şiş kullanılarak örülmektedir. Geçmiş zamanlarda giyilirken, günümüzde ise el örsüyle örülen patik çoraplar tercih edilmektedir.
Şekil 4.86. Patik Modeli
Bu bölgede kadınlar ayaklarına geçmiş zamanlarda beş şişle ördükleri çorapları yemeni ve çarık ayakkabıları giyerken, zamanla bir çok rengi olan naylon ayakkabıları ya da kundura giymişlerdir. Yaşlı kadınlar ise mes lastik adı verilen ayakkabıyı kullanmaktadırlar. Bu ayakkabı, Aşağı Yaylabel Köyünde giyilmektedir.
Şekil 4.87. Naylon Ayakkabı Modeli
Geleneksel Kadın Giysileri
Kebe(Cepken)
Aşağı Yaylabel köyünde dış giyim en üste giyilen kıyafet olan Cepkenin bölgede yöresel adı kebedir. Kumaş olarak koyu patlıcan rengi kadife kumaş kullanılmıştır. Giysinin yakası, önü ve arkası altın sarısı, gümüş renkte simli iplikler ve çeşitli kordonlar kullanılarak süslenmiştir. Kebenin önün ve arkasında yıldız motifleri bulunup önde üç tanesi üst üste gelecek şekilde işlenmiş, arka kısımda altı tane motif yer alır, aralarında kalan boş kalan kısımlar beyaz ve sarı kordonlarla süsleme yapılmıştır. Kırmızı renk pamuklu bir kumaşla giysinin iç kısmı astarlanmıştır.
Şekil 4.88. Kebenin Ön ve Arka Görünümü, Motif Detayları
Kutmu (Üçetek)
Üç eteklere Aşağı Yaylabel Köyü’nde kutmu adı verilmektedir. Bu giysinin arkası tek parçadan, önü iki parçadan oluşmaktadır. Önde bulunan parçalar daha geniş olup sağdan sola doğru kurvaze biçiminde kapanıp böylece yakası v şeklini alır, giysinin kenarlarına kendi kumaşından biye yapılmıştır.
Şekil 4.89. Kutmu’nun Ön ve Arka Görümü
Göynek
Isparta’nın ilçesi olan Senirkent’teki göynek, topdon ile birlikte üçeteğin altına giyilmektedir. Göynekte alkaşıksapı ve mor kaşıksapı olmak üzere iki çeşit kumaş kullanılmıştır. Giysinin boyu, belden biraz aşağıda olup, önü kruvaze şeklinde kapanmaktadır. Göyneğin ön kısmında bele kadar mor kaşıksapı kumaş, belden aşağı kısmına alkaşıksapı kumaşından dikilmiştir. Arka kısmında ise bütünüyle alkaşıksapı kumaş kullanılmıştır. Kollar, omuzdan dirseğe kadar alkaşıksapı, dirsek altından bileğe kadar morkaşıksapı iki kumaş parçası birleştirilerek dikilmiştir. Takma kollu olup kol ağızları da manşet dikilmiştir.
Şekil 4.90. Göyneğin Ön ve Arka Modeli
Şalvar-Top Don
Üç eteğin alt kısmına giyilen Senirkent’te özgü olan şalvarın adına top don denilmektedir. Bu şalvarın bir özelliği paçalarında büzgü vardır. Kırmızı, siyah, beyaz, yeşil, pembe ve altıparmak adı verilen kumaşlardan dikilmektedir. Donun paça ve bel kısmında büzgü olan, uçkur ile bağlanan, lastik geçirilen bölümde düz kumaş kullanılmıştır. Kırmızı don dikiminde saten kumaş kullanılan, paçası ve belinde büzgüleri olan, uçkur açıklığı bulunmamaktadır. Pembe renkte top don çiçekli ve tafta kumaştan dikilmiş olup, ön kısmında yedi cm boyunda uçkur açıklığı olduğu görülmektedir.
Şekil 4.92. Pembe Top Don
T.C. HALİÇ ÜNİVERSİTESİ
LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANASANAT DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan: Merve ELÇİ
Danışman: Doç. Dr. Şöhret AKTEPE DAL
İstanbul – 2021