Tafta kumaş nedir, ismini nereden alır? Tafta, çeşitli kadın kıyafetleri yapmak için yaygın olarak kullanılan canlı ve hafif bir kumaştır. Kaliteli ve farklı malzemelerden yapılan bu sade dokuma kumaş pürüzsüz bir yüzeye sahiptir.

---

“Tafta” kumaşın ismi, Farsça’da “kıvrımlı dokuma” anlamına gelen tafta kelimesinden gelir. Bu kumaşı benzersiz kılan ise kolalı ve şeklini koruyan bir özelliğe sahip olmasıdır.

Tafta, atkısıyla örgüsü farklı renklerde olan, bu yüzden içindeki hareket ettikçe yanar döner etkisi veren, ipekli sert kumaş. Orta Doğu’da ferace, çarşaf, yazlık elbise bezi; çözgü ve atkılarının yapım tarzına göre yelken bezi yapımında da kullanılmaktadır.

Tafta Kumaşın Tarihçesi

Geleneksel bir kumaş olan tafta ipekten yapılır. Ancak 20. yüzyılda sentetik liflerin ortaya çıkmasıyla tekstil üreticileri bu kumaşı suni ipek ve polyester gibi malzemelerden üretmeye başlamıştır. İpekten yapılmış tafta kumaş bulmak hala mümkün olsa da günümüzde bu kumaşın polyesterden yapılmış versiyonları çok daha yaygındır.

Tafta, 18. yüzyılda bazı havacılık deneylerinde de kullanılmıştır. Tafta kumaş kâğıt inceliğindeki dokusu ve dayanıklılığı nedeniyle son zamanlarda yapay kan damarı deneylerinde bile kullanılmıştır.

Tafta Kumaş Üretildiği Ülkeler

İpek tafta kumaş ilk olarak Antik İran’da üretilmiştir. Ancak bu kumaşın modern taftaya ne kadar benzediği tartışma konusudur. Yıllar geçtikçe, bu kumaş dünyanın en büyük ipek üreticileri olan Çin ve Hindistan’da yaygın bir şekilde üretilmeye başlanmıştır. Hindistan’da ve çoğu tekstil ürününün lider üreticisi olan Çin’de, ipekten ya da sentetik malzemelerden tafta kumaş üretimi yapan birçok fabrika vardır. Ayrıca, bazı Orta Doğu ülkelerinin yanı sıra Pakistan’da da bu kumaşın üretimi yapılır.

Hindistan’daki fabrikalar 1990’lı yıllarda taftanın da aralarına bulunduğu birçok kumaş türünü mekanik tezgâhlarda üretmeye başlamıştır. 1970 ile 1990 yılları arasında Çin’de yüksek kaliteli tafta kumaş üretilirken, günümüzde bu ülkede aynı kalitede üretim yapıldığını söylemek çok zordur.

Modern tafta kumaş aslen 19. yüzyılın sonlarında Fransa ve İtalya’da geliştirilmiştir. Günümüzde de bu kumaşın en iyi türleri Batı ülkelerinde üretilir. Rusya da tafta kumaşın nispeten önemli bir ihracatçısı konumundadır.

Kumaşın İçerik ve Teknik Bilgisi

Tafta kumaşın özellikleri göz önünde bulundurulduğunda en dikkat çekici olan şeklini uzun süre korumasıdır. Diğer birçok ince kumaş, giyildikçe şeklini kaybetme eğilimindedir. Ancak tafta’nın kolalı dokusu, bu kumaşın uzun süre bozulmadan ve deforme olmadan şeklini korumasını mümkün kılar.

Tafta kumaş, vücudu estetik bir şekilde saran elbise modelleri için tercih edilen kullanışlı bir kumaş türüdür. Oldukça sert ve dayanıklı bir kumaş olmasına rağmen hafif olmasıyla bilinir.

Parlak bir görünüme sahip olan tafta kumaş hafif dalgalı özelliğinden dolayı abiye kıyafetler, gecelikler ve gelinlikler için ideal bir kumaş türüdür. Sade ve şık bir görünüş elde etmeyi sağlayan tafta kumaştan üretilen abiye tarzı kıyafetlerin elbiseyi daha iyi ortaya çıkmasını sağlayacak ayakkabı, çanta ve aksesuarlarla kullanılması önerilir.

Tafta giyildiğinde, özelliği nedeniyle nispeten hışırtılı bir ses çıkarır. Kullanılan tafta türüne bağlı olarak, bu kumaştan üretilmiş bir kıyafet giyen bir kişi hareket ettiğinde üzerinde yanardöner bir görünüm oluşur. Bu kumaş, benzersiz özellikleri nedeniyle çoğu kimse tarafından lüks bir tekstil ürünü olarak algılanır. Günümüzde ipek yerini daha çok polyester ve suni ipek kullanılmasına rağmen bu algı devam eder.

Tafta Kumaşın Üretimi

Tafta kumaşın üretimi kullanılan malzemenin türüne bağlı olarak değişir. Örneğin ipek tafta üretimi, ipekböceği kozalarının yetiştirilmesi ve hasat edilmesine bağlıdır. Bu süreç çevresel açıdan son derece sürdürülebilir olsa da ipekböceklerinin ölümüyle de sonuçlanabilir.

İpekböceği kozaları kaynatıldıktan sonra çözülür veya makaraya sarılır. Ortaya çıkan iplik daha sonra hafif, toksik olmayan bir çözeltiye batırılır. Son olarak, elde edilen ipliğin dokuma öncesinde veya sonrasında boyanma işlemi yapılır.

Tafta kumaşların bazıları, yarı sentetik materyallerden yapılmasına rağmen polyesterden üretilen tafta kumaşlar daha yaygındır. Polyester tamamen sentetik bir tekstil ürünü olduğu için, üretim süreci ipek yapımında kullanılandan çok daha farklıdır.

Çeşitli işlemlerden geçirilerek eritilen polyester, bir püskürtme memesinden ekstrüde edilir. Elde edilen tekstil lifi şeritleri, “çekme” adı verilen bir işlemle gerilmeden önce soğumaya bırakılır. Son olarak, çekilen polyester elyaflar boyanır ve alev geciktirici veya antistatik işlemlere tabi tutulur.

Ham tekstil lifi elde edildikten sonra, tafta kumaş el dokuma veya endüstriyel bir dokuma makinesi ile oluşturulabilir. Bu kumaşın kıvrımlı ve hafif özelliklerini sağlamak için özel bir kıvrım prosedürü kullanılır.  Ayrıca, elde edilen tafta kumaşın çeşidine göre dokuma öncesinde ya da sonrasında boyama işlemi yapılabilir.

Vâlâ Kumaş Nedir?

Vâlâ; tafta kumaşıyla aynı özelliklere sahiptir. Taftadan farkı dokunduktan sonra pişirildiği yani ısıya tabii tutulduğu düşünülmektedir. Genişlikleri ve çözgü tellerinin sayısı ile taftalara benzeyen vâlâlar bugünkü birman veya krepdöşin’e benzediği tahmin edilir. Tafta Kanunnamelerde; vâlâ ile birlikte geçmektedir. Tafta; çözgü ve atkı sıklığı eşit, bu sebeple sert ve dayanıklı bir kumaştır.

Dokunduktan sonra yüzüne elle zamk sürülüp, pürüzü giderilirdi. Çifte tafta, yekta tafta, dü-hezari tafta olmak üzere çeşitleri vardır. Orduda kullanılan bayraklar için en çok kırmızı ve yeşil tafta üretilirken, giyim-kuşamda siyah tafta da kullanılmıştır. Bu dokumalar giyim ve ev tekstilinde kullanılmaktadır. Tafta ve vâlâ dokumalarında malzeme olarak ipek kullanılmakta ve bezayağı ile desensiz olarak Bursa ve İstanbul’da dokunmaktadır. Dokumalarda kırmızı, yeşil, mavi, sarı, beyaz, nohut rengi, siyah ve krem renkler kullanılmıştır.

Tafta Kumaşın Kullanım Alanları

Tafta, nispeten hasara meyilli bir kumaş çeşididir. Bu nedenle, tafta kumaş günlük giyimde çok yaygın kullanılmaz. Aksine, gelinlik ve abiye gibi özel kıyafetler için bu kumaşın daha yaygın kullanıldığı görülür.

İkonik hışırtısı ve hafifliği nedeniyle, bu kumaş her türlü eğlence, parti, düğün ve kokteyl kıyafeti olarak yaygın bir şekilde kullanılır. Örneğin, parti kostümleri yapma amacıyla sıklıkla tercih edilen bu kumaş, aynı zamanda sahne oyunları için kostümler yapmak için kullanılabilir. Yumuşaklığı nedeniyle, parça boyalı bir tafta kumaş bazen ceket ve montların astarlarında da kullanılır.

Her ne kadar tafta kumaş, giyim sektöründe kullanılan lüks bir kumaş türü olarak algılansa da kumaşın kullanıldığı farklı alanlar da vardır. Örneğin, şemsiyeler genellikle bu kumaşla yapılır. Ayrıca, tafta kumaş belirli yalıtım biçimlerini yapmak için de kullanılır.

Tafta kumaş, bazen çanta yapımında ve uyku tulumlarının doldurulmasında kullanılır. Ayrıca, bu kumaş II. Dünya Savaşı sırasında paraşüt yapımında yaygın bir şekilde kullanılmıştır.

Tafta Kumaşın Maliyeti

Tafta kumaşın maliyeti, yapıldığı malzemeye ve elde edilen tafta kumaş çeşidine göre değişir. Örneğin, ipek polyesterden çok daha pahalıdır. Ayrıca çoğu uzman ipek taftanın sentetik taftadan daha kaliteli olduğunu kabul eder.

Tafta kumaş, çeşitli sentetik maddelerden üretilmesine rağmen bu maddelerin çoğu nispeten eşit fiyatlara sahiptir. Bununla birlikte, polyester tafta kumaş, küresel çapta daha yaygın olduğu için suni ipekten yapılan tafta kumaşa kıyasla daha düşük maliyetlidir.

Tafta Kumaşın Çeşitleri ve Özellikleri

Tafta kumaşın üretim ve malzeme çeşidine bağlı olarak farklı türleri vardır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan tafta kumaş türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İpek Tafta: Tafta aslında ipekten üretilen bir kumaş türüdür. Ancak, günümüzde tamamen ipekten üretilen tafta kumaş sayısı daha azdır.
• Sentetik Tafta: Tekstil sektöründe yaşanan gelişmeler tafta kumaş üretiminde suni malzemelerin kullanılmasını sağlamıştır. Son zamanlarda, tafta kumaşların polyester ya da suni ipek gibi sentetik malzemelerden yapılması daha yaygın hale gelmiştir.
• İplik Boyalı Tafta: İplik boyalı tafta kumaş versiyonu, dokumadan önce boyanır. Böylece kumaşın daha hışırtılı ve kıvrılabilen bir özelliğe sahip olması sağlanır.
• Parça Boyalı Tafta: Bu tafta kumaş türü, dokuma işleminden sonra boyanır. İpliği boyalı tafta türlerine kıyasla daha yumuşaktır.
• Kâğıt Tafta: Bu kumaş türü, ekstra ince ipek ya da polyester elyaflardan yapılır. Elde edilen kumaş son derecede ince ve hışırtılıdır.
• Shot İpek Tafta: Bu tafta kumaşını yapmak için, farklı renkte iplikler kullanılır. Elde edilen kumaş yanardöner bir şekilde görünür. Bu kumaş bazen polyesterden bazen de ipekten yapılır.
• Antik Tafta: Antik tafta kumaş çok sert bir kumaş türüdür. Ancak düzenli aralıklarla yumuşak ipliklerde içerir.
• Streç Tafta: Streç tafta, daha fazla esneklik elde etmek için spandeks içeren bir kumaş türüdür.

Tafta Kumaşın Yıkama ve Bakım Talimatları

Tafta kumaş, nispeten özel bir kumaş türü olduğu için bakımı ve yıkaması daha fazla özen gerektirir. Buna göre, tafta kumaş için kuru temizleme ya da soğuk suyla elde yıkama yapılmalıdır. İpek tafta ise, her zaman kuru temizlemeye ihtiyaç duyar. Ancak sentetik elyaftan yapılan tafta evde soğuk suyla yıkanabilir. Sentetik tafta yıkanırken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır:

• Tafta kumaşın soğuk suyla yıkanması gerekir. Sıcak su boyaların akmasına neden olabilir.
• Yıkama için kumaşa zarar vermeyecek bir deterjan tercih edilmelidir.
• Kumaşa zarar verilmemeli ve kıyafetin şeklini bozmamak için sıkma yapılmamalıdır.
• Doğrudan güneş ışığı almayan iyi havalandırılan bir yerde kurumaya bırakılmalıdır.
• Ütü yapmak gerekirse düşük ısıda ütüleme yapılmalıdır.

Geleneksel bir kumaş türü olan tafta, günümüzde tekstil sektöründe önemli bir yere sahiptir. Dilerseniz bu kumaştan elde edilen bir kıyafet tercih ederek farkı bizzat kendiniz gözlemleyebilirsiniz.