GüneyDoğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Kadın Giysileri
Değişik uygarlıklarla, ırklara ve inançlara ev sahipliği yapan bir şehir olan Şanlıurfa, kadınların geleneksel giyim biçimleriyle de oldukça zengin bir kültüre sahiptir. Bu bölgede bulanan ilçelerin, köylerin, boyların ve aşiretlerinde kendilerine has giyim biçimleri vardır. Şanlıurfa ilçelerinde geleneksel giyim biçimleri farklı ve benzer özellikleri bulunmaktadır. Şanlıurfa’nın geleneksel kıyafetleri: Kadın başlıkları ve Aksesuarları, Kadın giysileri iki başlıkta incelenmiştir.
Kadın Başlıkları ve Aksesuarları
Siverek ilçesinde yaşayan kadınların günlük hayatta mor, eflatun ve beyaz renkte olan yaşmak üzerine, kırmızı ve desenli ince başörtüsünün daire biçiminde sarılan bu baş bağlama şekline hırbiye adı verilmektedir.
Şekil 4.70. Hırbiye Baş Bağlama Şekli
Ceylanpınar ilçesinde yaşayan kadınlara özgü, kenarları kareli orta kısmında nakışları bulunan başörtüsüne mehreme (eşarp) denir. Çoğunlukla sarı renk ve hışvalı yaşmak şeklinde bağlanmaktadır. Sarı renk başörtüsünün üzerine kırmızı-siyah, beyaz siyah renklerinde farklı bir eşarpla başının üzeri daire biçiminde sarılmaktadır.
Şekil 4.71. Mehreme Bağlama Şekli
Siverek ilçesindeki kızlar gelin olurken kendi kültürlerine özgü olan takıları takmaktadırlar. Kullanılan malzeme altın ve gümüştür. Çoğunlukla takılan takılar şunlardır: Taç, alınlık, reşme, gerdanlık, beğnik, küpe, haymalı, göğüslük, kemer, frenk bağı, hızma, halhal kadınlar tarafından en çok tercih edilen takılardır. Siverekli kadınlar takıların yanı sıra, dövme ve kınayı da süslenme amaçlı kullanmaktadır.
Viranşehir ilçesinde yaşayan kadınlar göğüslük, reşme, kemer, küpe, akıtma bilezik, haymalı, frenk bağı, kemer ve göğüslük gibi takı ve aksesuarlar takmaktadırlar.
Şekil 4.72. Siverekli Kadın Dövmesi
Şekil 4.73. Sivereğ’e Özgü Gerdanlık Kemer
Şekil 4.74. Sivereğ’e Özgü Reşme Tepelik
Birecik’te bulunan geleneksel giysi, parçalarından biri olan önlüğün yöresel adı bervanektir. Kadınların bel kısmına bağladıkları bervanek yöresel tezgahlarda dokunup beyaz ve siyah renkleri bulunmaktadır. Günümüzde kullanılan bir giysi parçası önlük, tekstil ve teknolojinin gelişmesiyle, dokumak yerine hazır olan tül kumaşından dikilmektedir.
Şekil 4.76. Bilecikte Kullanılan Bervanek
Yemeni
Şanlıurfa’ya özgü bir ayakkabı olan yemeni kadın ve erkeklerin aynı model kullandığı yöresel bir ayakkabıdır. Bu ayakkabı insanların ayak ölçülerine göre, seri olarak üretilmektedir. Yemeniler numaraları 30 numaradan 45 numaraya kadar vardır. Çoğunlukla yemenilerde kahverengi, kırmızı ve siyah renkler kullanılmaktadır.
Şekil 4.77. Şanlıurfa’nın Yemenisi
Kaliç
Potini Bölgede gelinlerin giymiş olduğu bota kaliç potin denilmektedir. Gelin botuna malzeme olarak kırmızı renk deri kullanılıp, aksesuar olarak ön kısmına mavi renk püskül takılıp, ökçe kısmına ay biçiminde demirden nalça çakılmaktadır.
Şekil 4.78. Gelinlerin Kaliç Potini
Geleneksel Kadın Giysileri
Üç etek
Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde sıkça giyilen geleneksel kıyafetlerden biri olan sob (üç etek), kol altından yırtmacı yerlere kadar uzanan, eller görülmeyecek şekilde kolları uzun olan bir giysidir. Artık günümüzde kolları çok uzun üç etekler değil, kol boyları bilekte biten üç etekler giyilmektedir.
Şekil 4.79. Harra’nın Sob Şekil 4.80. Harra’nın Üçeteği
İç Gömlek
Siverek’te giyilen geleneksel giysilerden biri olan iç gömlek yöresel el tezgahlarında ipek ve pamuklu kumaşlar kullanılarak, hakim yakalı, göğüs hizasına kadar düğmeli, ayak topuklarına gelen, üç eteğin altına giyilen bir tür iç giysidir. Yörede ayzen olarak da bilinmektedir.
Şekil 4.81. Siverek Geleneksel Giysisi İç Gömlek
Aba
Viranşehir’e özgü olan, yıkanmış temizlenmiş ve taranmış yün yapağından dokunarak veya dövülüp, bastırarak elde edilen kalın bir kumaş türüdür. Kadınların örtünmesini sağlayan, dışarı çıkarken kıyafetlerin üzerine giyilen bir giysidir.
Şekil 4.82. Viranşehirli Kadınların Giysisi Aba
T.C. HALİÇ ÜNİVERSİTESİ
LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL VE MODA TASARIMI ANASANAT DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan: Merve ELÇİ
Danışman: Doç. Dr. Şöhret AKTEPE DAL
İstanbul – 2021