Bir kumaşın üretimi için gerekli olan ve ham maddelerin sağlanmasından kumaş topunun sarılıp ambara gönderilmesine kadar yapılan çeşitli işlemlere geçmeden önce, kumaşın tasarlanması ve üretiminin planlanması gerekir. Kumaşın tasarlanması ise; kumaşın kullanım amacına uygun olacak biçimde çeşitli özelliklerinin saptanması demektir. Kullanım amacına göre kumaşta bulunması istenen nitelikler ise şöyle sıralanabilir:
- Sağlamlık (Dayanıklılık): Dayanıklılık, kumaşın kullanımı sırasında dış etkenler nedeniyle farklı durumlarda hemen ya da zamanla ortaya çıkan yıpranma biçiminde kumaşın iç yapısında beliren değişim ve bozulmalar sonucunda ortaya çıkacak farklılıklarla ilgilidir. Bu nedenle bir kumaşın, kullanım biçimine göre yeterli sağlamlıkta olması gerekir.
- Esneklik (Uzayabilirlik): Çeşitli gerilmeler altında kumaş esner, diğer bir deyimle biçim değiştirir. Bu biçim değişikliği kalıcı olduğunda kumaş kırışır. Bu nedenle kumaşın esnek oluşu istenen özelliktir. Diğer yandan; kumaş esnemesi yırtılmayı da bir ölçüde önler.
- Tutum ve Tuşe: Üst giyimde kullanılan kumaşların yumuşak olmaları istenir. Kumaşın yumuşak ya da sert oluşuna kumaşın tuşesi denir. Bu özellik kumaşın ham madde ve yapısıyla ilgili olduğu kadar dokunmuş kumaşa uygulanan apre işlemlerine de bağlıdır.
- Görünüm: Kumaşın alıcıyı etkileyen örgü, desen, renk ve parlaklık gibi özelliklerine görünüm özellikleri denir.
- Sıcak Tutma: Giyimde kullanılan kumaşların önemli bir amacı vücut ısısını korumak, dış havanın etkilerini önlemektir. Sıcak tutma özelliği, kumaş kalınlığı kadar kumaşın yapıldığı liflerin özellikleri ve kumaş örgüsüyle de ilgilidir.
- Nem Çekme: Giyimde kullanılan kumaşların teri çekerek vücudun rahatlığını sağlaması, havlu gibi kumaşlarda ise; kumaşın suyu çekerek üzerinde tutması önemli bir özelliktir.
- Döküm: Zor kırışan, esnek ve büküldüğünde kat yerleri büyük kıvrımlar yapan kumaşlara dökümlü kumaşlar denir. Bu özellik kumaşın hammaddesi, kalınlığı ve örgüsüyle ilgilidir. Döküm özelliği, perdeliklerde çok önemlidir.
- Geçirgenlik: Özellikle kırışık ve yağmurluk ya da paltoluk kumaşlarda kumaşın su geçirmezliği, buna karşın havayı geçirmesi önemlidir.
- Çekmezlik: Kumaşın enden ve boydan kullanım sırasında çekmemesi hem giysilerde hem de sıkça yıkanan eşyaların yapımında kullanılan kumaşlar için çok önemlidir. Yukarıda sayılan niteliklerden başka bir kumaşta, ütü tutma, yıkanabilirlik, dikiş tutma, kir tutmazlık, kimyasal maddelere karşı dayanıklılık gibi niteliklerde aranmaktadır. Nitelikleri saptanan bir kumaşın tasarlanmasında ise bu niteliklerin oluşmasında etken olan şu özelliklerin belirlenmesi gerekir:
- Ham madde Türü: Ham madde türü kumaşın ısı geçirgenliği, nem tutma, sağlamlık, yumuşaklık gibi özellikleriyle çeşitli kimyasal özelliklerini etkiler.
- İplik Türü: İstenen niteliklerde bir kumaşın yapımı için kullanılacak atkı ve çözgü ipliklerinin uygun özelliklerde seçilmesi gerekir. Bu özellikler; ipliğin numarası, bükümü, rengi, kat sayısı, mukavemeti gibi özelliklerdir. Diğer yandan, ipliğin üretiminde uygulanan teknolojide iplik özelliklerini, dolayısıyla kumaş özelliklerini etkiler. Örneğin; her ikisi de yün liflerden yapılmış kamgarn ya da strayhgarn ipliklerden dokunan iki kumaş önemli farklılıklar gösterecektir.
- Kumaş Örgüsü: Kumaş örgüsü, kumaşın yüzey görünümünü, dokusunu ve çeşitli mekanik özelliklerini etkiler.
- İplik Sıklıkları: Kumaşın en ve boy yönünde birim uzunluğa giren iplik sayıları olarak tanımlanan atkı ve çözgü sıklıkları, kumaşın sertliğini, sağlamlığını, kalınlık ve ağırlığı ile diğer birçok özelliklerini etkiler.
- Kumaş Kalınlığı: Kumaşın geçirgenlik, dayanıklılık, döküm gibi özelliklerini etkileyen bu parametre iplik çapına, numarasına bağlıdır. Diğer taraftan kumaş kalınlığı örgü türü ve sıklıklarla da ilgilidir.
- Kumaş Gramajı: Kumaşın birim alanının ağırlığını belirtmek için kullanılan bir terimdir. Kumaşın yapımında kullanılan ipliklerin tür, numara ve sıklığına bir ölçüde uygulanan apre işlemlerine göre değişir.
- Kumaş Boyutları: Kumaşın eni ve boyu, kullanım alanına göre değişen ve önceden saptanan bir özelliktir. Örneğin, pamuklu kumaşlara genellikle 70 cm ve 90 cm, yünlü kumaşlar 140 cm ve 150 cm enlerde dokunurlar.
Çizgili gömleklik poplin kumaş