Mayo ve Deniz Giysilerinde Kullanılan Lifler
Empirme, mat ve light kumaşlar, düz veya desenli kumaşlar ile bikinilerle kullanılan tül, ipek, şifon, krep, crinkle, polyester şifon ve sensitive ince pareoluk kumaşlar plaj yaşamında önem taşır. Doğal esnek tekstilleri ilk olarak yüzme aktivitelerinde giyilmek üzere tasarlanmıştır. Bu kıyafetlere ihtiyaç duyanlar elastane liflerinden meydana gelen kol ağzı ve bacak esnemesine izin vermesine önem vermiştir.
Kauçuk Lifleri
Tropikal bölgelerde yetişen bir rejenere lif türüdür. Ağaçların üzeri çizilerek “lateks” adı verilen bitki özsuyu Hevea brasilliencis türü bitkilerden elde edilir. Lateks yaş veya kuru çekim yöntemiyle lifler elde edilir. Kauçuğa kükürt ilave edilerek bu liflerin ısıtıldığında erimesi ve soğuduğunda sertleşmesi önlenip, “vulkanizasyon” işlemi yapılmış olur. Pamuk, ipek, naylon lifleri le kaplanarak spor malzemeleri, deniz giysileri gibi esneklik özelliği aranılan giysilerin yapımında kullanılır.
Polyüretan Lifleri
Poliüretan ham madde
İlk olarak Almanya‟da üretilen bir sentetik lif türüdür. Glikol ve diizosiyanat birleşiklerinden elde edilen polyüretan liflerine ilk olarak “Perton U” adı verilmiştir. Esneklikleri oldukça yüksek olmasından dolayı elastomer lif grubuna girerler. 1958 yılında ABD‟de üretilen “spandex lifleri” 1959 yılında piyasaya sürülmüştür. Bu lifler %100 sert olup, elastomerik liflerin %85‟i polyüretandır. “Spandex” olarak adlandırılan ve en bilinen ticari markası Amerikan DuPont firmasının “Lycra” lifidir. Kopma mukavemeti 0.7-1.0 gr/denye arasında ve elastomerik olmayan liflerle karşılaşıldığında düşük mukavemettedir. Spandex lifleri klorlu bileşiklerle karşılaştığında lifin renginde sararma meydana gelir. Yüzme havuzlarında bulunan klor liflere zarar vermezken klorlu ağartıcılar kullanılmamalıdır. Deniz suyu, ter ve güneş yağlarının bu lifleri olumsuz etkilemez, fakat bazı güneş yağları beyaz spandex lifini sarartabileceğinden dikkat edilmelidir.
Uzun sentetik polimer zinciri, poliyüretan, spandex streç olabilen ve %300‟den %400‟e kadar bozulmayan ve orjinal uzunluğuna geri dönen özelliklerdedir. Bu elastan özellikler gerginlikleri olan pamuk, naylon, rayon veya yün gibi liflere eklenebilmektedir.
Mayo, iç çamaşırı, korse, dans ve spor giysileri, trikolarda, streç kumaşlarda spandex lifleri kullanılır. Bu liflerin erime noktası marka kalitesine göre değişebilirken 230-270 oC arasında değişir ve uzun süre güneş ışığında kalan beyaz spandex lifleri solabilir. Statik elektiriklenme ve boncuklanma problemi olmayan bu lifler güneş ışığı, ter, kimyasallar ve kuru temizlemeye karşı dayanıklıdırlar.
Polyamid(Naylon) Lifleri
Dünyada üretilen ilk sentetik lif olan polyamid lifi 1928‟de ABD‟de polimerler üzerine yapılan araştırma sonucunda elde edilmiştir. Bu araştırmayı yöneten Dr. Wallace H.Carothers olup DuPont de Nemours&Company araştırma programını başlatmıştır. 1939 yılında DuPont‟un pilot işletmesinde “naylon 6.6” lifi üretilip ilk olarak kadın çorabı üretiminde kullanılmıştır. Yüksek mukavemete ve sürtünmeye karşı dayanıklılığa sahiptir ve denizsuyuna dayanıklılığı nedeniyle yelken, halat ve çeşitli iplerin yapımında kullanılmıştır.
Naylon 6.6 güneşe karşı daha dayanıklıdır. Bu lifin genel özelliklerine bakıldığında; güve, mantar ve böcekten etkilenmeyip hidrofob olmakla birlikte en yüksek nem çeken(%4-4.5) sentetik lif olup, kolay şişmez.
Yaşken mukavemeti % 10 civarında azalır ve esneklik, dökümlülük özelliklerine sahiptir. Rezilyens(yaylanma) özelliği iyi olduğundan hemen eski haline dönebilir. Statik elektriklenme ve boncuklanma problemi olsa da ipeğimsi ve pürüzsüz bir tutuma sahiptir. Termoplastiktir ve Nomex gibi yüksek sıcaklığa dayanıklı özel poliamid tipleri vardır.
Naylon lifleri giyim alanı elbise, mayo, çeşitli spor aktiviteleri giysileri, üretiminde kullanılır. Naylon liflerinin deniz kıyafetlerinde kullanılma nedenleri:
- Sentetik lif cinslerinde değişiklik gösterse de genellikle hacim olarak hafiftir. 1.13-1.14 gr/cm3 arasında değişirler.
- Yaylanma yeteneği mükemmel olup, daha az buruşurlar. Naylon 6.6 lifleri %26-32 kuru halde, %30-37 yaş haldeki uzama oranıdır. Normal halde %8 uzayıp eski haline gelebilir.
- Sürtünmeye karşı dayanıklı olduklarından kolay kolay bozulmaz.
- Genellikle parlak liflerdir, isteğe bağlı olarak titanyum oksit ilave edilerek yarı mat veya mat olarak da üretilebilir.
- Güneş ışığına karşı dayanıklılığı, güç tutuşurluk özelliği vardır.
- Enine kesit ve boyuna görünüşte olan naylon 6.6 lifleri 3 loblu veya kare mikroskobik görüntüde DuPont tarafından üretilmektedir.
- Nem tutma özelliği doğal liflerden daha düşük %4-4.5 arasındadır.
- Çevresel faktörler olan mantar, bakteri, güve ve diğer zararlı böcekler liflere zarar vermez.
Mayo ve Bikini Üretiminde Kullanılan Örgü Tekniği
Vücudu saran mayo ve bikini kumaşları örme kumaş olup, Atlas örgü tekniği ile üretilmiştir. Bu örgü yatırım rayının aynı yöne doğru ard çarda birkaç sıra yatırım yaptıktan sonra aynı sayıda ters yöne yatırım yapması ile elde edilir. İsteğe bağlı olarak açık ve kapalı ilmekler kullanılabilir. Tek katlı atlas örgü tipi en basit örme çeşitlerinden biridir.
Şekil 117: Tek katlı atlas örgünün şematik görünümü