Pad-Roll Yöntemi Nedir?
Pad-roll yöntemi, emdirme-sıcak bekletme olarak da adlandırılan yarı kesikli yöntemlerden biridir. Pad-batch’ten farklı olarak bu yöntemde 30–60 c’de emdirmeden sonra sıkılarak roliğe sarılan tekstil materyali, termo bekletme kamarası denilen kapalı odacıklarda, sıcakta bekletilir.
Emdirildikten sonra sıkılan tekstil materyali, bir IR kurutucudan geçirilerek ısıtılır. Roliğe çok sıkı olmamak koşuluyla sarılarak uygulanan işlemin sıcaklığında ısıtılmış termo bekletme kamarasında döndürülerek 1–6 saat süreyle bekletilir (Şekil 2.1). Özellikle pamuk ve polyester/pamuk karışımlarının boyanmasında uygulanır.
Günümüzde kullanımı yaygın değildir.
Şekil 2.1: Pad-roll işlem şematiği
Pad-Roll Yönteminin Tercih Edilme Sebepleri
Pad-roll yönteminin işletmelerde tercih edilme nedenleri şunlardır:
- Ucuz olarak üretilmeleri
- Tek eleman ile çalışılabilmesi
- Kimyasal madde tüketiminin az olması
- Sistemin bakımının kolay olması
- Bekletme süresinin kısa olması
Bu avantajlarının yanında pad-roll yöntemiyle çalışılırken en çok rastlanan problem kumaşta baş son farkının çıkmasıdır. Çünkü roliğe ilk sarılan kısım, en son olarak çıkar. Son sarılan kısım ise ilk olarak çıkar. Durum böyle olunca tüm kumaş bekletme kamarasında aynı sürede kalmamış olur. Bu da boyamalarda baş-son farkına neden olur. Bunu engellemek için içerisinde iki rolik bulunan termo-bekletme kamaraları geliştirilmiştir. Kumaş içeride bir rolikten diğerine sarılarak süre eşitlenir.
Pad-Roll Yöntemine Uygun Boyar Madde Seçimi
Bu yöntem özellikle boyar madde difüzyonunun zor olduğu mamullerin boyanmasında tercih edilir. Yüksek reaktiviteli boyar maddelerin uygulanmasında kullanılan bir yöntemdir.
Boya Banyosunda Kullanılan Kimyasal Maddeler ve Görevleri
Yarı kesikli ve kesiksiz çalışma yöntemlerinin esası emdirmedir. Bu anlamda padbatch için kullanılan kimyasal maddeler pad-roll yöntemi için de kullanılır. İki yöntemin farkı, burada emdirme flottesinin sıcak olması ve döndürülerek bekletmenin sıcakta yapılmasıdır.
Fulard Sıcaklığı ve Önemi
Pad-roll yönteminde “pad-batch”in tersine flotte ısıtılarak emdirilir. Pad-batch yönteminde anlatılan emdirme fulardının soğutma sistemi, burada fulard teknesinin ısıtılması için kullanılır. Ayrıca boyar madde boyama çözeltisi de ısıtılarak fulard teknesine gönderilir.
Fulard Hızı
Bilindiği gibi fulard hızı terbiye işleminin sonucunu doğrudan etkileyen bir faktördür. Pad-roll uygulamalarında da yapılan terbiye işleminde kumaşın alacağı flotte miktarına göre (pick-up) fulardın hızı ayarlanır.
Pad-Roll Yöntemine Göre Boyama
Sıkma % si Hesabı; Silindirlerin sıkma değeri için, pad batch yönteminde dikkate alınan bütün noktalar ve hesaplamalar pad-roll yöntemi için de geçerlidir.
Sıkma Silindirlerinin Basınç Ayarı; Sıkma silindirlerinin basıncı, kumaş üzerinde pick-up değeri kadar flotte kalacak şekilde sıkılmak üzere ayarlanır.
Dakikadaki İlave Miktarının Ayarı; (Debi Ayarı) Fulard teknesine pad-batch yönteminde olduğu gibi flotte seviyesi aynı kalacak şekilde besleme yapılır.
Fulard Makinesindeki Çalışma Ayarı; Pad-roll uygulamalarında pick-up değerine göre belirlenen fulard hızı, flotte besleme hızı ve sıkma silindirlerinin basınç değerleri kontrol panolarından ayarlanır. Uygulamanın sonuna kadar ayarların değiştirilmemesi standart bir üretim için zorunludur.
Kumaşın Roliğe Sarılması; Bu yöntemde kumaş, doğrudan termo bekletme odacığının roliğine IR kanalından geçirilip ısıtılarak sarılır. Bu durumda iken levendin dönüş hızı, boyar madde çözeltisinin sızmasını önleyecek şekilde düzenlenir. Bu dönüş, ne çok hızlı ne de çok yavaş olmalıdır. Döndürme hızı, baş – son farkının oluşmaması için önemlidir.
(A kumaş, B flotte, C sıkma silindirleri, D (IR) kanalı, E kumaş levendi)
Bekletme ve Son İşlemler
Termo Bekletme Odaları; Termo bekletme odaları, kumaşın flotte ile emdirildikten sonra sabit sıcaklılarda bekletilebilmesi için hazırlanmış kamaralardır. Kamaralar, modül hâlindedir ve tekerleklidir.
Kamara, emdirme sonrası kumaşın doğrudan içeriye sarılabilmesi için fulard teknesinin çıkışına yerleştirilir. Emdirilen kumaşın tamamının sarılmasından sonra kapağı kapatılır. İşletmenin bekletme için ayrılmış bölümüne götürülerek elektrik bağlantısı yapılır. Kamara, yapılan terbiye işleminin sıcaklığına ısıtılır ve sabit sıcaklıkta bekletme başlar. Bekletme süresi, terbiye işlemine göre 1–6 saat arasında değişir.
Resim 2.2: Termo bekletme kamaraları
Termo bekletme odalarına kumaşın % 100 nemli kalması için sürekli buhar akışı sağlanır. Kumaşın nemli kalması, dalgalı boyamayı engellemek açısından önemlidir. Buhar gönderilmezse mamul üzerindeki çözelti buharlaşır ve dalgalı boyama ortaya çıkar.
Son İşlemler; Bekletme süresi sonunda yapılan işlemler, pad-batch uygulaması ile aynıdır. Yıkama sonunda mamul kurutma makinesine gönderilir.