Konfor kişilerin yaşam alanlarında kolaylık sağlayan rahatlık anlamına gelmektedir. Kişiler artık aktivite sırasında olsun, dinlenme esnasında olsun sürekli rahat olmayı tercih etmektedirler. İlerleyen teknoloji ile birçok alanda istenilen bu rahatlığı sağlamak için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. İnsanların yaşam alanlarında en çok karşılaştığı malzemelerden biri tekstil malzemeleridir.

Korunma ve süs amaçlı giydiğimiz kıyafetler, uyuduğumuz ortamda bulunan yastıklar, çarşaf ve yataklar, hastanelerde kullanılan cerrahi dikiş iplikleri, sargı bezleri, arabalarımızda evlerimizde bürolarımızda kullandığımız koltuk kılıfları, perdeler buna birer örnektir. Hayatımızın birçok yerinde karşılaştığımız bu tekstil malzemelerinden beklentiler her geçen gün konfor anlamında artmaktadır. İlk zamanlarda insanoğlunun korunma amaçlı kullandığı tekstil malzemelerinin günümüzde korunma ve süs amacını yanında kişiyi psikolojik ve fiziksel anlamda da memnun etmesi beklenmektedir. Rahatlık ve konfor özellikleri, bir ürünün başarılı ve değerli olarak kabul edilebilmesindeki en önemli faktörler haline gelmiştir.

Bu nedenle tekstil malzemelerinin günümüzde birçok fonksiyonel özelliği bir arada sağlaması gerekmektedir. Bu rahatlığın sağlanabilmesi için tekstil malzemelerinin, kişilerin algı ve isteklerine göre, duyusal, estetik ve termal özelliklerinin iyi olması gerekmektedir.

Duyusal Konfor

Duyusal anlamda hissettiğimiz konfor tenimizin kumaşlar ile teması sırasında kişiye hissettirdiği duygulardır. Tekstil malzemesinin kişiye kaygan, pürüzlü, yumuşak, sert, ıslak, kuru, sıkıcı veya nemli gibi hisler uyandırması duyusal konfora örneklerdir. Tekstil materyalinin kişilerde bıraktığı bu his kumaşın yapısına, kullanılan ham maddesine en son gördüğü bitim işlemlerine bağlıdır.

Estetik Konfor

Estetik konfor; tekstil malzemesinin istenilen özellikte ve beğenilen bir şekilde olması durumudur. Estetik konfor kişinin psikolojik olarak aldığı malzemenin uyum ve düzeninden olumlu etkilemektedir. Bir giysi için istenen tasarımda, bedene uygun dikilmiş veya bir örtü için muazzam kesilmiş, bir baskı için modaya ait renk uyumunu yakalamış gibi örnekler estetik konfor için verilebilir.

Termo-fizyolojik Konfor

Termo-fizyolojik konfor; tekstil materyallerinde ki ısı ve nemin yönetim şeklidir. Tekstil malzemesinden beklenen özellikler kullanım amacına göre değişmektedir. Özellikle sporcu kıyafetlerinde vücudun terlemesi ile oluşan nemin ısıl konfor sağlayan bir kumaş ile vücuttan uzaklaştırılması istenir. Havlu ve bornozlarda kullanılan liflerin suyu iyi absorbe etmesi beklenirken çadır ve yağmurlukların su itici ve ısıl izolasyonu sağlaması istenir.

Isıl izolasyonun ve nem yönetiminin iyi bir şekilde sağlanabilmesi için aynı zamanda hava ve su buharı geçirgenlik özelliklerinin de iyi olması beklenir. Hava geçirgenliği ve su buharı iletim özelliği iyi olan ürünlerde terin iç yüzeyden dış yüzeye aktarımı iyi olmaktadır. Su iticilik özelliği aranan durumlarda ise gözenekler ile oluşan hava geçirgenliğinin kumaş yüzeyine verilen kimyasal malzemelerle azaltılması kumaşlara hem su iticilik özelliği kazandırılmakta hem de rüzgara karşı korunma sağlayarak ısıl konforu arttırmaktadır. Görüldüğü gibi nem yönetiminin doğru şekilde kullanılması kişilerin hayatlarında kolaylık sağlayarak rahat etmelerini sağlamaktadır. İstenen özelliklerin sağlanamaması durumunda ise memnuniyetsizlik oluşmaktadır. Kişilerin termal konforunu arttırmak ve memnuniyeti sağlamak için kullanılan tekstil malzemelerinin sıvı transfer özellikleri incelenip analiz edilmesi, kullanım amacına uygun üretimler yapılmasını sağlamak için önemli bir rol üstlenmektedir.

Termo-fizyolojik Konforu Etkileyen Parametreler

Çevresel Özellikler Sıcaklık

Sıcaklık bireylerin içinde bulunduğu havanın içinde bulunan moleküllerin ortalama kinetik enerjisidir ve C° ile gösterilmektedir. Yapılan çalışmalarda ısı izolasyonunun % 20 oranında liflere, % 50 oranında kumaş (veya örgü) dokusu arasında hapsedilmiş havaya ve % 30 oranında da kumaşa tutunmuş havaya bağımlı olduğu saptanmıştır. Görüldüğü gibi etkili bir izolasyonunun % 80’i giysi içerisinde ve yüzeyinde tutunmuş hava (mikroklima) tabakası ile sağlanmaktadır.

Radyasyon

Radyasyon, ısı transferinin bir çeşididir. Tüm malzemeler sıcaklıklarına göre ısı yaymaktadırlar. Radyan ısı yayılması ise tıpkı ışık gibi ya tekrar uzayda yayılmakta, ya da diğer malzemeler tarafından absorbe edilerek ısı enerjisine dönüşmektedir. Etrafa yayılan bu radyan ısının emilimini önlemek, bu ısıyı yansıtmak ya da tersi bir şekilde emilimi arttırıp ısınmayı sağlamak içinde tekstil malzemeleri kullanılmaktadır.

Hava Hızı

Hava hızı arttıkça ısının iletimi de rüzgârla beraber artmaktadır. Hava sıcaklığı yüksek ise rüzgârla birlikte sıcaklık, düşükse soğukluk artacaktır. Aynı zamanda hava akışın hızını artması tekstil malzemeleri arasında ki boşluklardan içeri sızarak termal yalıtımı da etkilemektedir. Buda kişilerin konforu için önemli bir faktördür.

Nem

Hava içinde hissedilen sıcaklık yukarıda bahsettiğimiz gibi hava sıcaklığına, havanın akış hızına (rüzgara) ve hava içinde buluna su buharı miktarına(nem) bağlıdır. Hava içerisinde ki nem arttığı zaman sıcaklığında artması ile insan vücudunda terleme meydana gelmektedir. Ter vücuttan aynı zamanda havadaki bu ısıdan faydalanarak buharlaşmaktadır. Ancak havada ki nem oranı yüksek olduğu durumlarda hava neme doyduğu için buharlaşma daha yavaş olacaktır. Terin buharlaşmaması kişiyi sıcak ve bunaltıcı hissettireceği gibi giysilerimizde de ıslaklık hissi bırakacaktır. Bu da konfor anlamında istenmeyen bir durum olmaktadır. Bunu önlemek için kullanılan tekstil malzemelerinin vücuttan teri hızlı bir şekilde emerek dış yüzeye transfer etmesi ve dış yüzeyden de hızlı bir şekilde sıvıyı atmosfere bırakması istenmektedir.

Kişisel Özellikler

Bireyler kendi vücut ısılarından, yapmış oldukları aktivitelerden etkilenerek ısınırlar. Bu durumda kumaşlar ısıl konfordan olumsuz yönde etkilenmektedirler. Dolayısı ile kişilerin giysi özellikleri üzerinde olan konfor etkileri ile termal konfor etkileri birbirleri ile paralel şekilde etkilenmektedirler. Soğuk havalarda kat kat giyinmek veya sıcak havalarda serin olmak için daha ince giyinmek termal konforu sağlama amaçlarındandır.

Fiziksel aktivite arttıkça vücudumuzda daha çok ısı üretilmekte, daha çok ısı ürettikçe aşırı ısınmamızı engellemek için daha çok ısı kaybetmeye ihtiyaç duymaktayız. Metabolik hızın termal konfor üzerindeki etkisi kritik düzeydedir. Bu faktörler göz önüne alındığında kişinin bireysel karakteristiklerini göz önüne almak önemlidir. Termal konforu sağlamak için hava sıcaklığı, nem ve hava hızı faktörlerinin yanı sıra kişinin boyu, ağırlığı, yaşı ve cinsiyeti gibi fiziksel özellikleri her zaman akılda tutulmalıdır.

Kumaş Özellikleri

Kumaşın yapısı; hammaddesi, iplik teknolojileri, örgü tipi, kumaş kalınlığı gibi özelliklerin hepsi kumaşın termo-fizyolojik konforu yakından etkilemektedir.

T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

NESİBE ÇİL
DENİZLİ, OCAK– 2020