Beş Şişle Çorap Örgüsü Hakkında

Çorap; Pamuk, yün vb. malzemelerden örülen, ayağa giyilen giyecek (TDK). Soğuktan korunmak veya giyim kuşamı tamamlamak için, yün, pamuk, sentetik ya da ipek ipliklerle örülmüş, uzun veya kısa konçlu ayak giyeceğine çorap denir.

Çorap Çeşitleri

El örgüsü çorapların sınıflandırılması; kullanılan araca göre, kullanılan gerece göre, kullanılış amaçlarına göre ve kullanılan örgü tekniğine göre çok yönlü olarak yapılabilir.

Kullanılan araçlara göre çoraplar; beş şiş ile örülen, iki şiş ile örülen ve tığ ile örülen çoraplar olmak üzere üçe ayrılır.

Kullanılan iplik cinsine ve yapısına göre; tiftik çoraplar, tüylü çoraplar, yün çoraplar ve pamuk çoraplardır.

Kullanım amacına göre; gündelik çoraplar, çeyiz çorapları, gelin çorapları damat çorapları ve asker çoraplarıdır.

Kullanılan örgü tekniğine göre çorap çeşitleri; düz örgü çoraplar, renkli – motifli örgü çoraplar ve ajurlu çoraplardır.

Çorap Örücülüğünde Kullanılan Renk, Motif ve Kompozisyonlar

Motif, süslemenin en küçük birimidir. Tek bir motif ile süsleme yapılabildiği gibi birkaç motifin bir araya getirilmesi ile farklı kompozisyonlar da oluşturulabilir. Çoraplarda kullanılan motifler bitkisel, figürlü, nesneli, geometrik ve sembolik anlam yüklü olarak gruplandırılabilir. Bitkisel motifler; çiçek, yaprak, ağaç, meyve gibi bitkilerden oluşur.

Figürlü motifler; insan veya hayvan figürlerinin bütünü veya el, ayak, göz gibi bir kısmı kullanılarak elde edilir.

Nesneli motifler; muska, kandil, ayna gibi eşyaların kullanıldığı motiflerdir.

Geometrik motifler; üçgen, kare, altıgen şekiller, enine-boyuna ve zikzak çizgilerden oluşan desenlerdir.

Çorap kompozisyonu, bir veya birkaç türlü motifin bir araya getirilmesiyle meydana gelir. Örgü desenlerinden bir veya birkaç çeşidinin uygulanmasıyla meydana gelen motiflerin bütün bir yüzeyi kaplamasıyla kompozisyonlar ortaya çıkmaktadır.

• Çorabın boyuna doğru tekrarlayan motifler yerleştirildiğinde boyuna kompozisyonlar,
• Çorap üzerine yatay olarak tekrar eden motifler yerleştirildiğinde yatay kompozisyonlar,
• Motifler kesintiye uğramadan çorap çevresinde dönerek yerleştirildiğinde, verev çizgili kompozisyonlar,
• Motiflerin aralarına küçük motifler yerleştirilmesiyle yardımcı desen kullanılan kompozisyonlar,
• Motifin belli aralıklarla çorabın tüm yüzeyine yerleştirilmesiyle oluşturulan kompozisyonlar ise bütün yüzeyi kaplayan kompozisyonlar olarak adlandırılmaktadır.

Çorabın Bölümleri

Burun; Çorap ayağa giyildiğinde parmakları saran bölümdür.

Taban; Burundan sonra, konç kısmına kadar ayağın alt kısmını oluşturan bölümdür.

Topuk; Çorabın konçla taban arasında arka bölümde kalan ve giyildiğinde topuğu saran kısmıdır.

Konç; Topukla lastik arasındaki bölümdür. İstenilen uzunlukta örülebilir.

Başlık; Konç bölümünün bitiminden sonra istenilen uzunlukta örülen çorabın kaymaması ve düzgün durması için örülen bölümdür.

Beş şişle çorap örgüsü

Beş şişle örülen çorapların örgü başlama şekilleri farklılık gösterebilmektedir. Bunlar; burundan, konçtan ve topuktan başlama şeklindedir. Kırşehir ili Kaman İlçesi’nde incelenen çorapların hepsi burundan başlayarak örülmüştür. Çoraplarda ilmek sayılarının, iplik kalınlığına göre farklılık gösterdiği görülmektedir.

Kullanılan araçlar

Beş şiş (2 numara), makas, ayıraç.

Kullanılan gereçler

Mavi ve pembe renklerde orlon iplikler.

İşlem basamakları

1. İki şiş üzerine 6 (ya da iplik kalınlığına göre 8-10) ilmek atınız.

2. Üçüncü şiş ile bir şişteki 6 ilmeği düz örünüz.
3. Boşa çıkan şiş ile diğer şişteki 6 ilmeği düz örünüz.(bu işlem her sırada tek yönde örülerek yapılır. Düz örgünün ön yüzü arka yüzünden farklı görünümlüdür.)

4. Üçüncü şiş ile düz örgüye devam ediniz.
5. İlk ilmeği düz örünüz, dolayarak bir ilmek arttırınız, diğer ilmekler bitene kadar düz örünüz.(başlama noktasına bir ayıraç takılmalıdır, aksi halde her ilmeğin eşit sırada örülüp örülmediği anlaşılmayabilir).

6. Boşa çıkan üçüncü şiş ile diğer şişteki ilk ilmeği düz örünüz, dolayarak bir ilmek arttırınız, diğer ilmekler bitene kadar düz örünüz.
7. Bu işlemi sırasıyla burun kısmı bitene kadar tekrarlayınız.
8. İlmek sayısı 40 olduğunda,4 şişe onar adet ilmek bölünüz. (Beşinci şiş her zaman boşta kalacaktır)

9. Burun kısmı tamamlandığı zaman arttırma işlemine son veriniz(Burun bölümü: Başparmağın ucundan küçük parmağın köküne kadar olan kısımdır).

10. Çorabın taban ve ayaküstü bölümü örülürken arttırma ya da eksiltme işlemi yapılmaz.

11. Ayak ölçüsüne göre, ayaküstü bölümündeki ilmekleri bir ipe geçiriniz(topuğu daha rahat örebilmek için) ve şişi çıkarınız.
12. Topuk örmeye başlarken, ilk ilmeği örmeden alınız.
13. İkinci ve üçüncü ilmekleri birlikte alarak kesme işlemi yapınız.

14. Diğer ilmekleri 3 ilmek kalana kadar düz örünüz.
15. Kalan 3 ilmeğin ikisini bir alınız, son ilmeği düz örünüz.
16. Örgüyü hep düz yönden örünüz.
17. Kesme işlemine 6 ilmek kalana kadar devam ediniz.
18. Topuk kapatma işlemine geçiniz.
19. İlk ilmeği kesme işlemi yapılan topuğun alt kısmıyla birleştirmek amacıyla, bir ilmeği çıkararak birlikte örünüz.
20. Dolayarak bir ilmek arttırınız.
21. Şişte bir ilmek kalana kadar düz örünüz.
22. Son ilmeği örmeden önce yine dolayarak bir ilmek arttırınız ve son ilmek topuğun alt kısmıyla birleştirmek amacıyla, bir ilmek çıkararak birlikte örünüz.
23. İşleme topuk bitene kadar devam ediniz.
24. İlmek sayısı çorabın üst kısmında ipe geçirilerek bırakılan ilmeklerle eşit olmalıdır.
25. Topuk tamamlandığında diğer ilmeklerle beraber 4 şişe eşit olarak bölünüz.

26. Arttırma ya da eksiltme yapmadan konç kısmını düz olarak örünüz.

27. İstenilen uzunluğa ulaşınca boğaz kısmı bir düz bir ters şeklinde lastik örerek tamamlayınız.
28. Kapatma işlemi yapınız(tercihe göre bilgi formları arkasında yer alan motif çizimlerinden yararlanılarak farklı motif ve renklerle örülebilir. Bu çalışmada Balık motifi kullanılmıştır).

---

T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ

Zeliha PİRİ
DANIŞMAN Dr. Öğretim Üyesi Horiye ÇIRAKOĞLU
YÜKSEK LİSANS TEZİ
EL SANATLARI ANA SANAT DALI

ARALIK 2020