Dokuma kumaşlar hammadde ve yapısal özelliklerini oluşturan temel nitelikleri olarak esneklik, mukavemet, örtme kabiliyeti, yüzey görünümü ve incelik sayılabilmektedir. Bu temel niteliklerin yanında kullanım alanı ve kumaş üretim hattı gibi birçok etken daha kumaş oluşumunda rol almaktadır. Tekstil sektöründe, tüketicilerin kullanım amacı ve beklentilerine uygun nitelikte, en iyi hammadde ile mevsim şartları, pazar istekleri, ekonomik ve katma değer getirisine sahip ürünler oluşturulması beklenmektedir.
Dokuma Kumaşların Görünüm Özellikleri
Kumaş yüzeyinde oluşan doku yapısı görünümü oluşturur. Kumaş yüzey görünümüne etki eden maddeler olarak başta; kullanılan hammadde, iplik bükümü, iplik numarası, iplik düzgünsüzlüğü, doku yapısı, apre işlemleri ve renk olarak sayılabilmektedir. Çözgü ve atkı iplikleri aynı renklerde olduğunda görünümde doku tipinin kumaş üzerindeki etkinliği ön plana çıkmaktadır. Muline ve melanj iplik kullanımlarında ise doku yapısının kumaş yüzeyinde etkinliği azalmakta rengin kumaş üzerindeki etkinliği artmaktadır.
Farklı örgüde farklı yüzey dokuları oluşmakta, kullanılan farklı renklerle kumaşa uygulanan terbiye işlemleri sonucu kumaşların mat ve parlak görünümler alması sağlanmaktadır. Örgünün değişmesiyle kumaş yüzey görünümleri de değişmektedir.
Ekose görünümlü kumaşların üretim sürecinden; dokuma işlemi gerçekleşirken dokuma makinası üzerinde çerçevelerin başlangıç hareketi (ağızlık) ve çözgü ve atkı ipliklerinde kullanılan renklerin başlangıçları ile kumaş yüzey görünümünde farklılıklar oluşmaktadır. Üretim devamlılığı açısından iyi bir ürün takip metodu kullanılarak aynı yüzey görünümü sürekli sağlanmalıdır.
Dokuma Kumaş Fiziksel Özellikler
Kumaşın fiziksel özellikleri; kumaşı oluşturan hammaddenin özellikleri ve cinsi, atkı ve çözgü sıklığı ve gramaj gibi faktörlerden etkilenen karmaşık özelliklerdir. Fiziksel özellikler; yapısal, mekanik, duyusal ve geçirgenlik&iletkenlik özellikleri olarak dört grupta incelenebilir.
Dokuma Kumaş Yapısal Özellikler
Kumaş oluşumunu sağlayan teknik özellikler yapısal özellikler ifade edilebilmektedir. Bu özellikler; doku içerisine giren iplik ve iplik içerisindeki lifin cinsi, lif lineer yoğunluğu, incelik, lif uzunluğu, kumaş eni ve boyu, kumaş dokusu olarak sıralanabilmektedir. Kumaş görünümü, ağırlığı, tutumu, yumuşaklığı gibi farklı özellikler de kumaş yapısını oluşturan özelliklerdir. Bu özellikler doku yapısı faktörü ile değişiklik göstermektedir.
PoliViskon dokuma kumaşlar
Dokuma Kumaş Mekanik Özellikler
Kumaş oluşumunda atkı ve çözgü yönünde kumaşa etki eden kuvvetlerin davranışlarına kumaşın verdiği tepkileri belirleyen kopma, uzama, patlama, yırtılma, dikiş kayması, buruşmazlık, eğilme, ütü tutması, esneklik, sürtünme dayanımı gibi özelliklere mekanik özellikler denir.
Dokuma Kumaş Duyusal Özellikler
Kumaş içerisinde kullanılan hammadde özelliklerinden lif uzunluğu, lineer yoğunluğu, yumuşaklığı ve doku yapısının etkisi ile kumaş yüzeyine dokunduğumuzda algıladığımız duyusal özellikler olarak bilinmektedir. Tüketiciler genellikle kumaşların dökümlü, yumuşak, elastik, dolgun ve diri olmasını isterler. Kumaşın bu özelliklerinin oluşumunda iplik cinsi, iplik bükümü, doku yapısı, atkı & çözgü sıklıkları ve son aşama olan apre işlemleri rol oynamaktadır.
Dokuma Kumaş Geçirgenlik ve İletkenlik Özellikleri
Geçirgenlik özelliklerinden hava geçirgenliği; kumaş oluşumunda ortamın nem değeri ve ısı değeri gibi faktörler ve kumaşı oluşturan hammadde, iplik bükümü, iplik numarası, doku tipi, kumaş gramajı, elastikiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
Kumaşın oluşumunda kullanılan iplik bükümü, yoğunluğu, bobin sarımı, bobin uzunluğu, bobin gerginliği gibi yapısal özellikler kumaşı oluşturan iplik gözeneklerine ve iplikler arasındaki gözeneklere etki etmektedir. İplikteki bu etkenler kumaş geçirgenliğini de etkiler.
Kumaş oluşumundaki çözgü ve atkı sıklıklarına bağlı olarak kumaşta boşluklar gözenekler oluşmaktadır. Kumaşta oluşan boşluk miktarı ve boşluk boyutu değişmeleri kumaşın hava ve su geçirgenliğini etkileyen faktörlerdir. Kumaşta atkı ve çözgü sıklıkları fazla ise buna bağlı olarak gözenekler küçük doku boşlukları az hava ve su geçirgenlikleri yüksek olmaktadır. Kumaş yoğunluğu ve doku yapısına bağlı olarak ıslanma ve kuruma özellikleri değişiklik göstermektedir.
Genel olarak giysilik kumaşlarda, sıcak ve soğuk hava koşullarından minimum oranda etkilenmeleri için kumaş yoğunluğunu arttırmak gerekmektedir. Bu özellikler doğal ve doğru hammadde seçimiyle, doğru doku yapısın ve konstrüksiyon seçimleri ile sağlanabilir. Kumaş ısı iletkenliği öncelikle kumaş içerisinde kullanılan iplik özellikleri ile kumaş lineer yoğunluğuna bağlı olarak değişkenlik gösterir. Doğal hammadde kullanılarak yapılan kumaşlar, doğal hava çekme ve nem çekme özelliklerinden dolayı kumaşları kullanan kişileri kışları sıcak, yazları serin tutar. Kumaşın statik elektriklenme ve yalıt kanlık özellikleri elektriksel özelliklerindendir. Bunlar doğal lif özelliklerinden oluşmaktadır.
Dokuma Kumaş Kimyasal Özellikler
Kumaş oluşumunda kullanılan ipliklerin lif özellikleri, kumaşın kimyasal özellikleriyle doğrudan ilgilidir. Kumaşın üretim hattında ve kullanım esnasında kimyasallara karşı göstermiş olduğu dayanıklılığı, boyanabilme ve yanma dayanımı gibi özellikleri kumaşın kimyasal özellikleridir. Boyama işlemi görmüş kumaşlar boyanabilme özelliği ve renk haslıkları kumaş içinde kullanılan iplik liflerinin ve boyama işleminde kullanılan boyanın kimyasal yapısıyla ilgilidir. Kumaşın nem alma ve su çekme özelliği, kumaşta kullanılan hammaddenin (liflerin) kimyasal yapısına bağlıdır.
Dokuma Kumaş Dikilebilirlik Özellikleri
Konfeksiyon kesim aşamasında, kalıplama ve çizim yapılmaktadır. Doğru bir kalıp çizimi için kumaşın içeriğinin ve boyutsal stabilite değerlerinin doğru bilinmesi gerekmektedir. Kumaş boyutsal stabilite değerlerinin yanlış bildirilmesi sonucu kalıplama doğru yapılmamakta buna bağlı olarak ürün beden dağılımları yanlış yapılmaktadır. Harcanan enerji, hammadde, zaman ve işçilik kaybı ile beraber maddi zararlar meydana gelmektedir.
Konfeksiyon aşamasına geçmeden önce numunelerin istenilen kumaş özelliklerinden çekme değerleri, yüzey görünümü, tuşe, bitmiş ürün görünümü ve kumaşın fiziksel ve mekanik özelliklerinin uygunluğunu tespit etmek için çeşitli metotlarla farklı cihazlardan geçirilerek ürün özellikleri test edilmektedir. Elde edilen verilerin standart değerler içerisinde olup olmadığı kontrol edilmekte, standartlara uygun olan değerlerde elde edilen kumaşlar dikiş aşamasına geçebilmektedir. Standart değerler dışında kalan kumaşlar tekrar işleme alınarak düzeltmeler uygulanmaktadır.
Dokuma Kumaş Ekonomiklik
Dokuma kumaş oluşumundaki tüm faktörlerden daha da önemli olanı ekonomikliktir. Kişilerin ekonomik alım güçleri ve zevkleri de önemli faktörlerdir. Yapılan ürünlerin doğru pazara, doğru tüketiciye ulaşması da ekonomiklik açısından önemli bir etkendir.
Sof dokuma örnekleri
Kumaş üretim sürecinde gerçekleşen işlemlerde, konfeksiyon aşamasından ürün yapım sürecine kadar tüm aşamalarda tasarımcı görüşleri etkin olmaktadır. Tasarımcılar oluşturacakları ürünü mevcut tüketici grubunun özelliklerini göz önünde bulundurarak hammadde, iplik, doku tipi, terbiye apre çeşitleri gibi özellikler içinden en uygun değişkenleri kullanarak ürünleri hayata geçirmektedir. Tüketicilerin zevk, ilgi düzeyi ve ekonomik bakış açılarının yanında daha fazla öne çıkan, kişilerin ilk etkilendikleri ürün görünümü ve sunum şekli ile olmaktadır. Ürünlerin tuşesi ve ekonomik yönü ile sonuca varılmaktadır.
T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Naim ALICI
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
ADANA 2022